Aşıların Yapılma Zamanını Neler Belirler?

Hastalığın görülme yaşı, çocuğun bağışıklık sisteminin aşıya hangi yaşta ne kadar yanıt verdiği, anneden geçen antikorların mevcudiyeti, yaşa özel aşının yan etkileri ve aşı programlarının o toplumda uygulanabilirliği gibi faktörler aşı etkinliğinde önemli rol oynar.

Aşı takvimi, aşı yapılma zamanı veya hangi aşının ne zaman yapılması gerektiği neye göre belirlenir? Temelde hastalığın en çok görüldüğü yaşlar, en öldürücü olduğu yaşlar ve aşının hangi yaşlarda daha verimli olduğu gibi faktörlere göre belirlenir.

Normalde bir mikrop vücuda girdiğinde, savunma sistemimiz olan bağışıklık sistemi tarafından, önce immunglobulin M (IgM) daha sonra da kalıcı olan immunglobulin G (IgG) adlı savunma maddeleri oluşturulur. Bunlara “antikor” denir.

Genellikle bağışıklık sisteminin önce IgM sonra IgG antikorlarını üretme hızı hastalığın başlamasına engel olmaya yetmez. Özellikle bağışıklık sistemi zaten gelişmemiş bebek ve çocuklarda vücudun kendisinin mikrobu tanıyıp antikor üretmelerini beklememek gerekir. Bu sebeple aşılama gereklidir.

IgM plasentadan geçmez. IgM anne kanından bebek kanına geçemez.

IgG plasentadan geçer. Anneden alınan bu hazır antikorlar bebeği hem anne karnında, hem de doğduktan sonra, ilk 6 ay kendi savunma sistemi oluşana kadar korur.

1. Aşı yapılma zamanını etkileyen faktörler:

Hastalığın görülme yaşı
Çocuğun bağışıklık sisteminin aşıya hangi yaşta ne kadar yanıt verdiği
Anneden geçen antikorların mevcudiyeti
Yaşa özel aşının yan etkileri
Aşı programlarının o toplumda uygulanabilirliği… aşı etkinliğinde önemli rol oynar.

Bebeklerin, özellikle ilk yılı, hastalıklara karşı en savunmasız ve zayıf dönemleridir. Çocuk 2 yaşını geçtikten sonra bağışıklık sistemi de güçlenmektedir.

Önce geçici IgM sonra kalıcı IgG üreteten bağışıklık sisteminin mikropları hatırlayan bir hafızası vardır. Kendisi için IgG üretilen bir mikrop vücuda daha sonra, hatta yıllar sonra bile girerse bağışıklık sistemi o mikrobu hemen hatırlayacak ve savaşacaktır. Buna doğal bağışıklıkdenilir. Bir hastalığa karşı bağışıklamanın diğer yolu ise aşılamadır yani edinilmiş bağışıklıktır.

Aşılar bağışıklık sisteminin bağışıklığa yol açan antikorlar üretmesine yetecek kadar güçlüdürler. Başka bir deyişle, bir aşı güvenli bir şekilde çocuğun hastalığa maruz kalmasının yerine geçer. Aşılar sayesinde çocuklar, aşıların önlediği hastalıklara karşı acı çekmeksizin bağışıklık geliştirebilirler.

Aşılar, vücut hastalıkla karşılaşmadan önce yapılıp vücudun mikrobu tanımasını sağlayacağı şekilde dizayn edilir. Kuduz, kızamık, Hepatit A, Hepatit B ve su çiçeğinde olduğu gibi bazı hastalıkların aşıları hastalıkla ilk karşılaşıldığı gün uygulandığında da etkili olabilir.

Aşı olmuş bir çocuk aşı olmasına rağmen hasta olabilir. Ancak bu hastalık gerçeğinin çok daha hafif ve çok daha az zararlı formudur. Örneğin su çiçeği aşısı olan bir çocuk yinede su çiçeği geçirebilir. Ancak aşılı çocuğun geçirdiği bu hafif su çiçeği gerçek su çiçeği hastalığı kadar zaralı değildir. Kızamık ve boğmaca bu durumun diğer iki örneğidir.