Birinci Gebe İzlem (0 – 14. hafta)

Birinci gebe izlem, gebelik haftanıza bakılmaksızın sağlık kuruluşunuzda yapılan ilk izlemdir. Ancak ideal bir sağlık planlaması için birinci gebe izlem gebeliğin ilk 14 haftası içerisinde yapılmalıdır.

Gebeliğinizi günü gününe planlamak için:

Birinci gebe izlem, kimlik ve adres bilgilerinin dahi talep edildiği ilk izlem olduğundan diğer izlemlere nazaran daha uzun sürebilir. Ancak gebeliğinize dair sağlık risklerini en erken değerlendiren dolayısıyla en önemli izlemdir. Hekiminizin olası riskler için en başından önlem alabilmesi için geç kalmadan doktorunuza başvurun.

Birinci gebe izlem nasıl yapılır?

Düzenli kullanmak zorunda olduğunuz ilaçlar veya sahip olduğunuz kalıtsal hastalıklar gibi her gebeliğinizi doğrudan ilgilendirecek temel sorular cevaplanmalıdır.

Eğer bu sizin ilk gebeliğiniz değil ise, bu gebelikteki sağlık risklerinizi tespit etmenin güzel bir yolu bir önceki gebeliklerde yaşadığınız gebelik sorunlarının kayıt altına alınmasıdır. Bir önceki gebeliğiniz bu gebeliğin başarısı hakkında fikir verecektir.

Bir sağlık sorunu sizin veya karnınızdaki bebeğinizin sağlığını olumsuz etkileyecekse, bu sağlık sorununun erkenden kontrol altına alınmasını isteriz. Tedavi için zaman kazanmak adına önemli sağlık sorunlarının ilk gebelik izleminde yapılması gerekir.

Hepatit B gibi kan ile bulaşabilen hastalıkların kontrolü birinci izlemde yapılır. Bu hastalıklar doğum esnasında anneden bebeğe kan ile geçebilir. Ancak tedavi için zaman kazanmak adına ilk izlemde takibe başlamak akıllıcadır.

TSH hormonu eviyesi ilk izlemde kontrol edilir. 2.5 üzerindeki TSH hormonu seviyesi bebeğinizin kalp atışlarının normalden fazla olmasına ve anne karnına büyüme gelişme sorunları yaşamasına neden olabilir. Bu nedenle ilk izlemde TSH hormonu seviyesinin kontrol edilmesi ve gerekiyorsa tedaviye erken başlaması bebeğinizin sağlıklı ve uygun kiloda doğmasına yardımcı olur.

Fizik muayene

• Boy ve kilo ölçümü ile kan basıncı ölçümü yapılır ve nabız sayılır.
• Anemi değerlendirilmesi yapılır.
• Rahim (uterus) büyüklüğü değerlendirilir.
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar değerlendirilir.
• Fetus kalp sesleri değerlendirilir.
  • Fetal kalp atımı sayısı normalde; dakikada 120-160 aralığındadır.
  • El doppleri ile 10 ila 12. haftalardan itibaren duyulabilir.
• Olası diğer sağlık sorunları değerlendirilir.

Laboratuvar testleri

Birinci gebe izlemde; idrar tahlili, tam kan sayımı, Hepatit B tetkiki ve hem gebenin hem de eşinin kan grubu tayini yapılmalıdır.

Kan uyuşmazlığı olan çiftlerde (anne Rh –, baba Rh+) bebeğin etkilenip etkilenmediğini belirlemek için indirekt Coombs (IDC) testi yaptırmanı önerilebilir.

• Doğumdan sonra bebek kan grubuna ve direkt Coombs testine bakılır.
• Bebek kan grubu Rh+ ve direkt Coombs testi negatif ise anneye doğumdan sonraki ilk 72 saat içinde Anti IgD aşısı yapılarak daha sonraki bebeklerin olumsuz etkilenmesi önlenmiş olur.

Kan Uyuşmazlığı Nedir?

İdrar tahlili: İdrar yolu enfeksiyonu ve protein kaçağı gibi boşaltım sistemi rahatsızlıkları değerlendirilir. İdrar yolu enfeksiyonu var ise tedavi düzenlenip kontrol edilmelidir. Geçmeyen idrar yolu enfeksiyonu için zaman kaybetmeden kadın doğum uzmanlığına sevkiniz gerekebilir.

Hemogram ve ferritin tahlilleri ile demir eksikliği değerlendirlir.

TSH bakılır. TSH değeriniz 2,5 üzerinde ise kadın doğum uzmanına yönlendirilebilirsiniz.

Gebelik diyabeti (gestesyonel diyabet) riskiniz varsa ve açlık kan şekeri seviyeniz yüksekse erkenden glukoz tarama testi (GGT) önerilir. Risk grubunda değilseniz glukoz tarama testinizi gebeliğin 24-28. haftaları arasında yaptırmanız önerilir.

Kronik bir rahatsızlığınız veya gebelik süresince yaşamaya başladığınız başka başka sağlık sorunlarınız varsa, bu sorunlara yönelik başka ek tetkikler de yapılabilir.

Eğer HBsAg değeriniz pozitif ise doğum sırasında bebeğe Hepatit B bulaşını önlemek için doğumdan hemen sonra bebeğe aşı ve immünglobulin yapılması önerilebilir.

Gebeye ait son bir yıl içinde yapılmış smear testi yoksa rahim ağzından smear alınması önerilebilir.

Genetik tarama testleri

Fetal anomaliler ve kromozomal anoploidi tarama testleri ve USG incelemeleri için önerilen tarihler:

• İkili Test: 11-14 haftalar arasında ultrasonografi ile ense saydamlığı ve combine testtir. Down sendromu ve diğer kromozamal anomalilere sahip fetusları gebeliğin erken dönemlerinde saptamaya yönelik yapılan bir testtir.
• 16-20 haftalar arasında maternal serum AFP
• Üçlü Test: 16-20 haftalar arasında üçlü/dörtlü test (combine test yapılmamışsa). Down sendromu ve diğer kromozamal anomalilere sahip fetusları saptamaya yönelik yapılan bir testtir.
• Ayrıntılı Ultrasonografi: 18-22 haftalar arasında fetal anomali taraması

İkili Test

Ultrasonografide baş-popo uzunluğu (CRL) ile gebelik haftası belirlenir ve ense kalınlığı ölçümü (NT) yapılır.

CRL (crown rump length = baş-popo uzunluğu) tipik olarak ultrason görüntülerinden belirlenir ve gebelik yaşını tahmin etmek için kullanılabilir. Fetusun başının tepesinden kalçasına kadar olan uzunluk ölçülerek büyüme değerlendirilir.

Anne kanında Free Beta HCG ve PAPP-A düzeylerine bakılır. 

İkili test sadece kromozom bozuklukları açısından riski belirler.

• Down sendromu riski 1 : 250 den büyükse genetik danışma ve prenatal tanı uygulanır.
• Down sendromu riski 1 : 250 den küçükse Rutin Gebelik Takibi yapılır.

İkili Test, nöral tüp defektleri riskini belirlemez.

İkili Test Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?

Üçlü Test

Anne kanında hCG, alfa fetoprotein (AFP), estriol (E3) bakılmasıdır.

15-22 haftalar arasında yapılabilir. İdeal sonuç gebeliğin 16 ila 18. haftaları arasında elde edilir.

İkili test daha erken dönemde yapıldığı için olası bir olumsuzluk durumunda gebeliğin daha erken ve risksiz şekilde sonlandırılmasına imkan tanır.

Ayrıntılı Ultrasonografi

İkinci trimesterde yapılan bu ultrasonografi özellikle yapısal fetal anomalilerin tanısında önemlidir.

Majör fetal anomalilerin tespiti, fetal büyümenin belirlenmesi ve intrauterin büyüme geriliği (IUGR) tespiti için temel oluşturur.

Rutin tüm gebelere yapılması önerilir. 

Down Sendromu için Tanısal Testler

Sensitivite, teste katılanlar arasından gerçek hastaları ayırma yeteneğini gösterir. Bir testin sensitivitesinin %100 olması, o testin tüm hastaları doğru olarak tanımlayabildiğini gösterir.

Yanlış pozitiflik ise test sonucunun, gerçekte pozitif olmadığı halde yanlış olarak pozitif göstermesi şeklinde ortaya çıkan hatadır.

Sensitivitesi yüksek, yanlış pozitifliğinin düşük olduğu (yukarda amniyosentez gibi) testler en güvenilir testlerdir.

İlaç ve takviye

Gebelikten önceki 4 ay ve gebeliğin ilk 4 ayı günde 400 mcg folik asit takviyesi almanız önerilir. Ancak daha önceki herhangi bir gebeliğinizde nöral tüp defekti gibi herhangi bir anomali bebek öykünüz var ise doktorunuz günde 4mg gibi daha yüksek dozda folik asit kullanmanızı önerebilir.

Demir eksikliğiniz var ise demir ilacı reçete edilebilir. Demir ilaçları mide bulantılarınızı arttırabilir, hazımsızlığa neden olabilir ve kaka renginizi daha koyu renge dönüştürebilir. Ancak karnınızda büyüyen bebeğiniz için gebelik süresince kan hacminiz artacak ve daha fazla demire ihtiyacınız olacak.

Gebeliğin 12. haftasından itibaren günlük yaklaşık 1200 IU D vitamini almanız önerilir. D vitamini ihtiyacınız bulunduğunuz mevsime, şehre ve cildinizin ne kadar güneş aldığına göre değişir.

Aşılama

• Tetanoz Difteri Toksoidleri (Td)
• Grip aşısı
• Hepatit B

Aşıları gebelikte uygulanması güvenli kabul edilen aşılardır.

Hepatit B enfeksiyonuna karşı bağışık değilseniz aile sağlığı merkezinizde aşılama önerilebilir. Kan testinde Anti-HBS değerinin yüksek olması Hepatit B’ye karşı bağışıklığınız olduğuna işaret eder.

Tetanoz bağışıklaması sorgulanır gerekiyorsa tetanoz toksoid aşısı yapılır. Tetanoz Difteri Toksoidleri (Td) aşınız hiç yoksa en az iki doz Td aşısı olmanız önerilir. İkinci Td aşılaması doğumdan en az iki hafta kadar önce tamamlanmış olmalıdır.

Tetanoz bağışıklaması 12. haftadan itibaren yapılabilir. Gebenin geç tespit edilmesi halinde aşının ilk dozu yapılır ve aşı takvimine uygun olarak diğer dozlar uygulanır.

Ekim ayı sonu ve Kasım ayı başı grip aşısı olmak için ideal zamandır. Gebeliğininizin 2. veya 3. trimesteri yani son 6 ayı grip sezonuna denk gelirse, doktorunuz grip aşısı yaptırmanızı önerilebilir.

Gebelikte ilk muayenede neler sorulur?

Birinci gebe izlemde, şunlar hakkında sorulara cevap vermeniz istenebilir, hazırlıklı olmanızda fayda var:

• Doğum tarihiniz ve kimlik numaranız
• Adresiniz ve telefon numaranız
• Medeni haliniz
• Eğer varsa, akraba evliliği derecesi:
  • Birinci derece akraba; kardeş çocukları arasında
  • İkinci derece akraba; kardeş torunları arasında
• Yaşadığınız evin büyüklüğü ve bu evde yaşayan insan sayısı
• Evinizin elektrik ve ısınma kaynağı
• Eğitim düzeyiniz
• Ekonomik durumunuz
• Sosyal güvenceniz
• Ailesel (kalıtsal) hastalık olup olmadığı
  • Talasemi taşıyıcılığı (Akdeniz Anemisi)
  • Kistik fibrozis …
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi bağımlılıklar
• Diyabet, hipertansiyon, epilepsi gibi kronik bir hastalığınızın olup olmadığı
• Varsa düzenli olarak kullandığınız ilaçlar
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar veya diğer başka enfeksiyonların olup olmadığı
• Psikiyatrik hastalığınızın olup olmadığı
• Kan trasfüzyonu (talasemi gibi ciddi kalıtsal hastalıklar düzenli kan nakli gerektirebilir)
• Tetanoz aşısını en son ne zaman olduğunuz
• Bu gebeliğiniz dahil olmak üzere toplam gebelik sayınız

Mevcut gebeliğinizin değerlendirilmesi için şu sorulara da cevap vermeniz gerekebilir:

• Son reglinizin belirtilerinin başladığı ilk gün (son adet tarihi)
• Regl periyodlarınız (adetleriniz) ne kadar düzenli?
• Şu an gebeliğinizi tehlikeye sokabilecek sağlık sorunlarınız var mı?
  • Yüksek ateş
  • Kötü kokulu vajinal akıntı (vajinit)
  • İdrar yaparken yanma (idrar yolu enfeksiyonu)
  • Solunum güçlüğü

Önceki gebelikleriniz bu ve sonrakilere ışık tutar!

Eğer bu ilk gebeliğiniz değil ise, daha önce sağlıklı bir doğum veya düşük yaşadıysanız önceki doğum, düşük ve gebelik rahatsızlıklarınız hakkında sorulara cevap vermeniz istenebilir.

Bu soruların amacı, önceki sağlık durumlarınızdan yola çıkarak mevcut gebeliğiniz ile ilgili riskleri değerlendirmek ve önlemler almaktır.

Önceki gebelikleriniz hakkında size şunlar hakkında sorular sorulabilir:

• Son gebeliğinizin sonlanma tarihi (doğum veya düşük)
• Doğum ağırlığı ve bebeğin cinsiyeti
• Doğumlarınızın nerede, kim tarafından ve ne şartlarda yapıldığı
• Erken doğum, geç doğum veya ikiz üçüz gibi çoklu gebeliğiniz var mı?

Eğer aşağıdaki sağlık durumlarından herhangi biri sizde varsa not alın ve izlem esnasında hekiminize bildirin:

• Önceki gebelikleriniz sırasında herhangi bir sağlık sorunu yaşadınız mı?
  • Kanama
  • Gebelik zehirlenmesi olarak bilinen preeklampsi veya eklampsi
  • Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet)
  • Tromboz veya emboli gibi kan pıhtılaşma sorunları …
• Doğum sırasında herhangi bir sağlık sorunu yaşadınız mı?
  • Plasentanın erken ayrılması
  • Bebeğin plasentasının, daha aşağıda yani rahim ağzına daha yakın olması (Plasenta previa)
  • Bebeğiniz baş aşağı mı doğdu? Bazı bebekler; kolu, bacağı veya poposu aşağı pozisyondayken doğarlar.
  • Doğum eylemi ne kadar uzun sürdü?
  • Doğum esnasında ciddi yırtık veya kanama oldu mu? …
• Gebeliğiniz nasıl sonlandı? Doğum ile mi? Kaçıncı gebelik haftasında sonlandı?
  • Normal doğum ya da müdahaleli doğum
  • Sezaryen
  • Kendiliğinden düşük ya da isteyerek yapılan müdehale ile düşük
  • Dış gebelik (ektopik gebelik) …
• Doğum sonrası sağlık problemi yaşadınız mı?
  • Doğum sonrası depresyon
  • Kanama
  • Enfeksiyon …
• Ölü doğum, bebek ölümü ya da çocuk ölümü var mı?
• Karnınızdaki bebek (fetus) ile ilgili sağlık probelemi yaşadınız mı?
  • Hidrops fetalis: Fetüsün veya yenidoğanın iki veya daha fazla vücut bölgesinde anormal miktarda sıvı birikmesiyle ortaya çıkar.
  • Doğum sonrası kalp masajı (resüsitasyon) yapılan yenidoğan
  • Kromozomal anomali veya malformasyonlar: Down sendromu, Edwards sendromu, Patau sendromu gibi
  • Düşük doğum ağırlığı: Bebeğinizin 2500 gram altında bir ağırlıkla doğmuş olması
  • İntrauterin gelişme geriliği: Muhtemelen yeteri kadar beslenememiş fetusta gebelik haftasının gerisinde gelişme gösteresi …

Acil durumlar

Hekiminizin olası riskler için en başından önlem alabilmesi için herhangi bir rahatsızlığınız varsa geç kalmadan doktorunuzla paylaşın. Gebeliğinizi tehlikeye sokabilecek aşağıdakiler gibi sağlık sorunlarınız var mı?

• Yüksek ateş (> 38,5)
• Vajinal kanama
• Şiddetli rahim kasılmaları
• Sıvı sızıntısı (İdrar kaçırma gebelikte normaldir. İdrar, idrar gibi kokar.)
• Kötü kokulu vajinal akıntı (vajinit)
• İdrar yaparken yanma (idrar yolu enfeksiyonu)
• Solunum güçlüğü veya sık nefes alıp verme
• Baygınlık, bayılma
• Yüksek tansiyon
• Baş ağrısı ile beraber görme kalitesinde bozulma – Gebelik zehirlenmesine işaret eder
• Yüz, el ve bacaklarda şişme
• Daha önce hissediliyorken fetüs hareketlerinin hissedilememesi
• Suyunuzun gelmesi

Sevk gerektiren durumlar

• Riskli gebelikler
• Hemoglobinin 7 gr/dl altında olması
• Kanama ve lekelenme olması
• Hipertansiyon veya proteinüri olması gibi preeklampsi belirtileri
• Uterus yüksekliğinin, gebelik haftasına göre beklenenden büyük veya küçük olması (± 4cm.)
• Gebenin fetus hareketlerini hissetmemesi veya el doppleri ile fetal kalp seslerinin duyulmaması
• Tedavi düzenlenmesine rağmen devam eden enfeksiyon
• Acil durumlar

Gebelik Asistanı ile gebeliğinizi planlayabilirsiniz.

Soru Cevap