Doğum kontrolü (kontrasepsiyon), gebeliği önlemek için kullanılan herhangi bir yöntem, ilaç veya cihazdır. Kadınlar birçok farklı doğum kontrol yöntemi arasından seçim yapabilirler.

Genel sağlık durumunuz, şu anda veya gelecekte çocuk sahibi olma isteğiniz ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları önleme ihtiyacınıza bağlı olarak tercih edebileceğiniz birçok doğum kontrol yöntemi vardır.

Siz ve eşiniz için ideal doğum kontrol yöntemi birçok şeye bağlıdır ve beklentileriniz zamanla değişebilir.

Çok eşliyseniz, doğum kontrol yöntemi seçerken, hem gebeliği önleyen hem de HIV gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulaşmasını önleyebilen yöntemler tercih edebilirsiniz.

Hormonal doğum kontrol yöntemleri ve RİA (rahim içi araç) gibi yöntemler gebeliği önlemede oldukça etkili olsalar da, HIV dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamazlar.

Buna karşın, erkeklerin düzenli ve doğru şekilde lateks prezervatif (kondom) kullanması:

dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlar.

Bu nedenle, cinsel aktivite sırasında cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamak için prezervatif kullanımı önemlidir.

Özellikle yeni veya farklı partnerlerle cinsel ilişkiye girerken prezervatif kullanmak, hem hamileliği önlemeye hem de cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların yayılmasını engellemeye yardımcı olabilir.

İçindekiler

Rahim içi araç (RİA)
İmplant
Hormon iğnesi
Doğum kontrol hapları
- Kombine oral kontraseptifler
- Sadece progestogen hapı (SPH)
Diyafram (servikal kapak)
Erkek kondomu (prezervatif)
Kadın kondomu
Takvim yöntemi
Emzirme ile gebelikten korunma
Acil kontrasepsiyon (ertesi gün)
- Ertesi gün hapı
- Bakır T RİA
Kalıcı doğum kontrol yöntemleri
Spermisid
Cilt yaması
Vajinal hormon halkası

Rahim içi araç (RİA)

Bakır T rahim içi araç (RİA): Bu RİA, “T” şeklinde bir cihazdır. Doktorunuz bunu hamileliği önlemek için rahim içine yerleştirir. Rahminizde 10 yıla kadar kalabilir. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %0.8’dir.

Levonorgestrel rahim içi araç (LNG RİA): LNG RİA, Bakır T RİA gibi küçük T şeklinde bir cihazdır. Bir doktor tarafından rahim içine yerleştirilir. Sizi hamilelikten korumak için her gün küçük bir miktar progestin salgılar. LNG RİA, cihaza bağlı olarak rahminizde 3 ila 8 yıl boyunca kalabilir. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %0.1 ila %0.4 arasındadır.

İmplant

İmplant, kadının üst kolunun altına yerleştirilen tek bir ince çubuktur. Çubuk, progestin hormonu içerir. Vücuda 3 yıl boyunca progestin hormonu verir. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %0.1’dir.

Hormon iğnesi

Hormon iğnesi ile doğum kontrol yönteminde, doktor kadının kalçasına veya kollarına üç ayda bir progestin hormonu enjekter eder.

Bu intramuskuler enjeksiyon ile uygulanan yöntemin tipik uygulamada başarısızlık oranı: %4’tür.

Doğum kontrol hapları

Doğum kontrol hapları homon içerirler her gün aynı saatte alınmalıdır.

Sadece progesteron hormonu içeren (SPH) ve hem progesteron hem de östrojen hormonu içeren (kombine) iki türü vardır.

Kombine oral kontraseptifler

Bu doğum kontrol hapları östrojen ve progestin hormonlarının kombinasyonunu içerir.

Eğer 35 yaşından büyükseniz ve sigara içiyorsanız, kan pıhtılaşması veya meme kanseri öykünüz varsa, doktorunuz size kombine doğum kontrol hapı kullanmamanızı tavsiye edebilir. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %7’dir.

Bazı kombine oral kontraseptifler:

Yasmin
Desolett
Ginera
Minulet
Miranova
Qlairista
Ovulen

Sadece progestogen hapı (SPH)

Sadece progesteron türevi içeren doğum kontrol haplarıdır. Bu nedenle “sadece progestogen hapı” (SPH) ya da mini-hap (minipill) olarak adlandırılmaktadırlar.

Hem östrojen hem de progestin içeren kombine hapların aksine, sadece progestin içerir. Östrojen alamayan kadınlar için iyi bir seçenek olabilir. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %7’dir.

Sadece progesteron içeren (desogestrel) bazı doğum kontrol hapları:

Cerazette
Desirette

Cerazette ve Desirette 75 mikrogram desogestrel içerirler.

Diyafram (servikal kapak)

Diyafram, servikal kapak veya gebelik önleyici kapak olarak bilinen bu doğum kontrol yöntemi spermin hareketine engel olan bariyer yöntemlerden biridir.

Rahim ağzını kapatmak için vajina içine yerleştirilir ve spermi engellemek için kullanılır.

Diyafram, sığ bir fincan şeklindeyken, servikal kapak bir parmak şapkası şeklindedir. Cinsel ilişkiden önce, sperm öldürmek veya engellemek için bunları spermisit ile birlikte vajinaya yerleştirirsiniz.

Spermisit, sperm öldürücüdür.

Diafram ve servikal kapak farklı boyutlarda geldiği için uygun bir uyum için doktorunuza başvurmalısınız. Diafram için tipik kullanım başarısızlık oranı: %17’dir.

Kontraseptif sünger: Doğum kontrol yöntemi olarak kullanılan bir başka yöntem ise spermisit içeren sünger kullanımıdır. Bu sünger vajina içine yerleştirilir, burada serviksi kapatır. Sünger, en fazla 24 saat boyunca etki eder. Son cinsel ilişkiden sonra en az 6 saat daha vajinada bırakılmalıdır. Bu süre sonunda çıkarılır ve atılır. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: Daha önce hiç çocuğu olmamış kadınlar için %14 ve çocuğu olan kadınlar için %27’dir.

Erkek kondomu (prezervatif)

Erkeğe takılan bir prezervatif, spermin kadının rahmine girmesini engeller.

Latex prezervatifler en yaygın kullanılan kondom türüdür.

Hem gebeliği önler hem de HIV dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan hastalıkların bulaşına engel olur.

Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %13’tür.

“Doğal” veya “kuzu bağırsağı” prezervatifler de hamileliği önlemeye yardımcı olabilir, ancak HIV dahil olmak üzere cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamayabilir.

Prezervatifler sadece bir kez kullanılabilir.

Prezervatifler, K-Y Jelly gibi su bazlı kayganlaştırıcılar ile birlikte kullanılabilir.

Latex prezervatiflerle birlikte masaj yağları, bebek yağı, losyonlar veya vazelin gibi yağ bazlı kayganlaştırıcılar kullanmayın, çünkü bu prezervatifin zayıflamasına ve yırtılmasına neden olabilir.

Kadın kondomu

Kadın prezervatifi, kadın tarafından kullanıldığında spermin vücuda girmesini engellemeye yardımcı olur.

Prezervatif, hali hazırda kayganlaştırıcı içerir.

Cinsel ilişkiden önce sekiz saat kadar önce yerleştirilebilir. Tipik kullanım başarısızlık oranı: %21’dir.

Ayrıca cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemeye yardımcı olabilir.

Takvim yöntemi

Geleneksel bir yöntem olarak takvim yöntemi eğer bebek sahibi olmak istiyorsanız gebe kalmanızı kolaylaştırabilir. Eğer gebeliği önlemek istiyorsanız, gebelikten kaçınmanıza yardımcı olabilir.

Takvim yöntemi, kadının regl periyodlarını, kanama tarihlerini ve muhtemel yumurtlama tarihlerini disiplinli şekilde takip edebilmesini gerektirir.

Eğer düzenli olarak adet görüyorsanız, her periyodunuzda yaklaşık dokuz gün veya daha fazla doğurgan gününüz vardır. Doğurganlık penceresi, ilişkiye girdiğinizde gebe kalabileceğiniz bu günleri ifade eder.

Genel olarak, bir sonraki adet gününüzden 20 gün öncesi ile bir sonraki adet gününüzden 10 gün öncesi arasındaki 10 gün, gebe kalma olasılığınız yüksek olan günlerdir.

Hamile kalmak istemiyorsanız, doğurgan olduğunuz günlerde cinsel ilişkiye girmeyin veya bu günlerde doğum kontrolü için kondom (prezervatif) gibi bir bariyer yöntemi kullanın.

Takvim yöntemi başarısızlık oranları tamamen size bağlıdır. Adet düzensizliği ve adetlerinizi takip edebilme başarınız takvim yöntemi ile gebeliği önleme ihtimalinizi doğrudan etkiler. Tipik kullanımda başarısızlık oranları yaklaşık olarak %2 ila %23 arasındadır.

Takvim yöntemi doğru uygulandığında gebelikten %75 oranında koruyabilir (2).

Emzirme ile gebelikten korunma

Bebek emzirme, doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde hamileliği önlemede %98 etkili olabilir (3).

Yeni doğum yapmış ve bebek emziren anneler için şu üç koşul sağlandığında doğum kontrol yöntemi olarak kabul edilebilir:

Amenore: Bebeğiniz doğurduktan sonra adet görmemelisiniz.
Düzenli olarak bebek emzireceksiniz.
Bebeğiniz doğduktan sonra geçen süre altı aydan daha az olacak (bebeğiniz 6 aydan küçük olacak).

Emzirme ile gebelikten korunma geçici bir doğum kontrol yöntemidir. Doğumdan sonra altı aydan fazla zaman geçtiyse, adet görmeye başladıysanız veya düzenli olarak bebek emzirmiyorsanız emzirme sizin için gebelikten korunma sağlayacak kabul edilebilir bir doğum kontrol yöntemi değildir.

Acil kontrasepsiyon (ertesi gün)

Acil doğum kontrolü, cinsel ilişki sırasında hiçbir doğum kontrol yöntemi kullanılmadığında veya bir doğum kontrol yöntemi başarısız olduğunda (örneğin bir prezervatifin yırtılması gibi durumlarda) kullanılabilir.

Acil doğum kontrolü, düzenli olarak kullanılabilecek bir doğum kontrol yöntemi değildir! Beklenmedik bir durumda hamileliği önlemeye yardımcı olan bir acil çözümdür ve düzenli olarak kullanılmamalıdır.

Ertesi gün hapı

Acil kontraseptif haplar: Kadınlar, korumasız cinsel ilişkiden sonraki 5 güne kadar acil kontraseptif haplar alabilirler, ancak haplar ne kadar erken alınırsa, başarı ihtimalleri o kadar artar. Bu haplar “ertesi gün hapı” olarak da bilinmektedir. Eczanelerden reçetesiz olarak temin edebilmek mümkündür.

Postpill One: Levonorgestrel içerir (titck).
Norlevo: Levonorgestrel içerir (titck).
Abalevo: Levonorgestrel içerir (titck).
Ertes: Levonorgestrel içerir (titck).
Ella: Ulipristal asetat içerir (titck).

Levonorgestrel içeren ertesi gün haplarını, korunmasız cinsel ilişkiden sonra, 72 saatlik (3 gün) bir süreyi aşmaksızın, mümkün olduğunca erken zamanda zamanda almalısınız. Tercihen ilk 12 saat içinde kullanılmalıdır.

Ulipristal asetat içeren Ella ilacını ise korunmasız cinsel ilişkiden veya bir koruyucu yöntemin başarısız olmasından sonraki 120. saate (5. gün) kadar kullanabilirsiniz. Mümkün olan en kısa sürede alın.

Bakır T RİA

Bakır RİA: Kadınlar, korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 5 gün içinde bakır T rahim içi araç taktırabilir.

Kalıcı doğum kontrol yöntemleri

Eğer gelecekte bebek sahibi olmak isterseniz, kalıcı doğum kontrolü yaptırma kararlarınızdan pişman olabilirsiniz!

Sterilizasyon olarak da bilinen kalıcı doğum kontrol yöntemleri, kadının hamile kalmasını kalıcı olarak engelleyen cerrahi işlemlerdir.

Bu prosedürler hamileliği önlemede oldukça etkilidir ve geri döndürülemez.

Erkek sterilizasyonu: Vazektomi, Orşiektomi
Kadın sterilizasyonu: Tüp bağlama, Salpenjektomi (fallop tüplerinin tamamen çıkarılması)

Tüp bağlama

Tubal ligasyon veya “tüplerin bağlanması” işlemi kadının fallop tüplerinin bağlanması veya bloke edilmesidir. Bu sayede sperm ve yumurta döllenme için buluşamayacaklardır. Bu işlem bir hastanede uygulanabilir.

Cerrahiden sonra aynı gün eve dönebilirsiniz ve birkaç gün içinde normal aktivitelerinize devam edebilirsiniz. Bu yöntem hemen etkilidir. Tipik kullanım başarısızlık oranı: %0.5’dir.

Vazektomi

Bu işlem, erkeğin sperminin testislerden penisine gitmesini engellemek için uygulanır. Böylece ejakülatta (meni, döl) yumurtayı dölleyebilecek herhangi bir sperm olmaz.

Bu işlem bir hastanede uygulanabilir. Erkek aynı gün evine dönebilir. İyileşme süresi bir haftadan azdır. Ameliyat sonrasında, sperm sayısını kontrol etmek ve sperm sayısının sıfıra düşmüş olduğundan emin olmak için doktor ziyareti gerekir. Bu işlem yaklaşık 12 hafta sürer.

Erkeğin sperm sayısı sıfıra düşene kadar başka bir doğum kontrol yöntemi kullanılmalıdır. Tipik kullanım başarısızlık oranı: %0.15’tir.

Orşiektomi

Bu prosedür, sperm üretimini durdurmak için sperm üretimi yapan testislerin çıkarılmasıdır.

Spermisid

Spermisitler sperm hücrelerini öldürerek gebeliği önerler. Köpük, jel, krem, film, fitil veya tablet gibi çeşitli formlarda bulunurlar.

Cinsel ilişkiden en fazla bir saat önce vajinaya yerleştirilirler.
Cinsel ilişkiden sonra en az altı ila sekiz saat yerlerinde bırakılırlar.

Bunları eczanelerden temin edebilirsiniz. Tipik kullanımda başarısızlık oranı: %21’dir.

Spermisit ürünleri erkek prezervatifi, diyafram veya servikal kapakla birlikte kullanabilirsiniz. Bu şekilde diğer doğum kontrol yöntemleriyle birlikte kullanıldıklarında gebeliği önleme konusunda çift etkili başarı sağlarlar.

Cilt yaması

Progestin ve östrojen hormonları içeren bu cilt yaması, alt karın, kalçalar ya da üst gövdeye (memeler hariç) yapıştırılır.

Yamadaki progestin ve östrojen hormonları yavaş yavaş kan dolaşımına salınır.

Üç hafta boyunca her hafta yeni bir yama olmak üzere bir ayda toplam 3 adet yama kullanırsınız.

Dördüncü haftada yama takmazsınız, böylece adet döneminizi yaşarsınız.

Tipik kullanım başarısızlık oranı: %7’dir.

Vajinal hormon halkası

Hormon içeren bu vajinal halka yavaş yavaş progestin ve östrojen hormonları salar.

Halkayı vajinanıza yerleştirirsiniz. Halkayı üç hafta boyunca takarsınız, adet olacağınız dördüncü hafta çıkarırsınız. Sonraki ay (sonraki regl periyodu) için yeni bir vajinal hormon halkası takarsınız.