Turist (Gezgin, Yolcu) İshali

Turist ishali (yolcu ishali, gezgin ishali); daha az gelişmiş coğrafyalara seyahat edenleri etkileyen yaygın bir rahatsızlıktır. Seyahat ettiğiniz coğrafyada, daha önce alışkın olmadığınız bakterilerle, virüslerle veya başka mikroplarla karşılaştığınızda sindirim sisteminiz besinleri reddedebilir, enfeksiyon ve ishal gelişebilir.

CDC‘ye göre, tüm gezginlerin %30 ila %70’i yolcu ishali yaşıyor.

Gezgin ishaline neden olan en yaygın patojenlerden biri E. coli bakterisidir. E. coli hem hayvanların hem de insanların bağırsaklarında bulunur. Dışkı yoluyla başkalarına yayılır.

Gezgin ishali, genellikle seyahatin ilk haftasında ortaya çıkar. Bazen daha ileri günlerde hatta seyahat dönüşünde de ortaya çıkabilir.

Enterotoksijenik Escherichia coli (ETEC) adındaki bir bakteri türü, turist ishalinin en sık nedenlerinden biridir. Karın ağrısı, kramp, hafif ateş veya ateşsiz sulu ishale neden olur.

Yolcu ishali çoğunlukla ani başlangıçlıdır. Hastalık genellikle dışkının kıvamının yumuşaması, miktarının artması ve büyük tuvalet yapma sıklığının artışı ile başlar. Muhtemelen günde 5 kere veya daha fazla büyük tuvalet yapmanıza neden olur.

Turist ishali dışkının yumuşaması ve sık sık dışkı yapmaya ek olarak şu belirtilere sahiptir:

• Mide bulantısı
• Kusma
• Şiddetli karın ağrısı (kramp)
• Şişkinlik
• Yüksek ateş

Nedenleri

Enfeksiyonun birincil nedeni insan veya hayvan dışkısıyla kirlenmiş yiyecek veya suyu ağız yoluyla almaktır.

• Az pişmiş veya çiğ yenen besinler, açıkta bekleyen ve havayla, suyla teması mümkün olan tüm besinler ishale neden olabilir.
• Yeteri kadar klorlanmamış içme suyunu içmek ishale ve enfeksiyona neden olabilir.
• Yeterli klorlama veya temizleme yapılmamış yüzme havuzları, göl, nehir ve denizlerde yüzmekle de enfeksiyon bulaşabilir.

Ne kadar sürer?

Turist ishaliniz 1 ila 5 gün kadar sürebilir. Ancak seyahat ishalinin ne kadar süreceğini kelimenin tam anlamıyla bağışıklık sisteminizin ne kadar güçlü olduğu ve bağırsaklarınızın ne kadar hazır olduğu belirler.

Hiçbir sağlık sorunu olmayan ve birçok yeri gezmiş, birçok kültürün yemeklerini yemiş genç bir yetişkin ile hali hazırda sindirim sistemi sorunları olan ve ve kendi kültürünün besinleriyle bile sık sık ishal olabilen bir bireyin turist ishalinden kurtulma süresi çok farklı olacaktır.

24 saatten uzun süren, beraberinde yüksek ateş, ciddi karın ağrısı, karın krampları veya dışkıda kan gibi durumların görüldüğü ishal vakalarında reçeteli ilaç kullanmak gerekebilir. Bağışıklık sistemi profesyonel sağlık desteği olmadan üstesinden gelemeyebilir.

Koruyucu hekimlik

Gezgin ishali genellikle yetersiz sanitasyon ve kontamine yiyeceklerin olduğu ülkelere seyahat eden insanları etkiler. İshal riskini azaltmak için:

Ne yediğine dikkat et. Çiğ veya yeteri kadar pişmemiş besinler riskli. Sıcak, iyi pişmiş yiyecekler yiyin. Kendiniz soyamayacaksanız çiğ meyve ve sebzelerden kaçının. Ayrıca çiğ veya az pişmiş et ve süt ürünlerinden kaçının.

Sokak satıcılarından veya hijyenik olmadığını hissettiğiniz herhangi bir yerden satın alınan hiçbir içeceği veya yiyeceği tüketmeyin.

Ne içtiğine dikkat et. Ağzı açık olarak beklemiş sıvılar riskli. Orijinal kabında servis edilen şişelenmiş su ve soda için. Musluk suyu ve buz küplerinden kaçının. Dişlerinizi fırçalarken bile şişelenmiş su kullanın. Duş alırken ağzınızı kapalı tutun. Kahve ve çay gibi kaynamış su ile hazırlanan içecekler muhtemelen güvenlidir. Alkol ve kafeinin ishali şiddetlendirebileceğini ve dehidrasyonu kötüleştirebileceğini unutmayın.

Kafein ve alkol ishali şiddetlendirebilir. Sıvı kaybını arttırabilir. Dehidrasyona neden olabilir.

Doktorunuza antibiyotikler hakkında danışın. Gelişmekte olan bir ülkeye uzun süreliğine seyahat edecekseniz ve özellikle bağışıklık sisteminiz zayıfsa, gitmeden önce doktorunuza antibiyotikler hakkında danışın.

Tuvalete gittikten sonra ve yemekten hemen önce ellerinizi iyice yıkayın. El yıkama şansınız olmadığında en az %60 alkol içeren cilt dezenfektanları kullanabilirsiniz. Seyahate giderken yanınızda güzel kokulu kolonyalar götürmek de iyi bir fikir olabilir.

El nasıl yıkanmalıdır?

Portakal, muz veya avokado gibi meyveleri veya sebzeleri önce temiz suda güzelce yıkayıp sonra soyup yemeği tercih edin.

Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünlerinden uzak durun.

Son olarak suyun sağlıklı olduğuna dair endişeleriniz varsa tüm yıkama ve temizlik işlemleri için kullanacağınız suyu öncesinde “kaynatın, mikroplardan kurtulun, soğutun” sonra kullanın.

Açıkta beklemiş her yemek bulaşıcı hastalık riski taşır. Ayrıca beyaz et ve mayonez gibi çabuk bozulan yiyeceklere karşı dikkatli olun. Renklerinden veya kokularından tereddüt ettiğiniz besinlerden uzak durun.

Seyahate çıkmadan önce nelere dikkat edilmeli?

Yolculuğa çıkmadan önceki beslenme şekliniz yolculukta hastalanma riskinizi etkiler.

Sizi ishalden koruyacak, sindirim sisteminiz, sağlıklı tutacak ve ishal tedavinizi hızlandıracak iki önemli beslenme kavramı:

Lif içeriği yüksek besinlerle beslenmek! Bu, taze sebze ve meyvelerle kuru baklagiller gibi bol miktarda lif içeren posalı ürünleri bol miktarda tüketmeniz anlamına gelir. Bu şekilde bir beslenme alışkanlığı sindirim sisteminizi korur. Lif, bağırsaklardan emilmez, su tutar ve gaytanın yumuşak kalmasına yardımcı olur.

Lif içeriği en yüksek besinler

Vücdumuzdaki “iyi” ve “kötü” bakterilerin dengesi sağlığımız üzerinde etkilidir. Probiyotik besinler iyi bakterilerin çoğalmasını destekler. Bu durum özellikle kabızlık ve ishal gibi sindirim sistemi sorunlarından korunmada etkilidir. Diğer bir ifade ile, sık sık kabız ya da ishal olmak probiyotik eksikliğinin belirtilerinden biridir.

Yoğurt, kefir, peynir, sirke ve turşu gibi fermante besinlerde probiyotik bol miktarda bulunur (1, 2).

Probiyotikler Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Kimler daha büyük risk altında?

Yolcu ishali dünyanın her yerinde görülür, ancak Latin Amerika, Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın gelişmekte olan ülkeleri en riskli yerlerdir.

Basit bir ifade ile seyahat edeceğiniz coğrafya ne kadar fakirse, mikrop bulaşma riski o kadar yüksek görünüyor.

Eğer daha öncesinde sindirim sistemi rahatsızlığınız varsa daha dikkatli olmalısınız. Diyabet hastaları, inflamatuar barsak hastalığı olanlar veya bağışıklık sisteminin zayıf olmasına neden olan herhangi bir rahatsızlığı olanlar daha büyük risk altındadır.

Mide koruyucu olarak bilinen Lansor, Nexium, Panto, Rabelis gibi proton pompa inhibitörleri grubundan herhangi bir ilaç veya mide asidini azaltan Gaviscon, Gastren, Rennie gibi herhangi bir anti-asit ilacı kullanıyorsanız daha büyük risk altındasınız demektir. Neden?

Mide koruyu ya da anti-asit ilaçlar temelde midedeki asit miktarını azaltır. Mide pH’ını yükseltirler. Bu ilaçların kullanım amacı mide asidinin daha az yakıcı olmasını sağlamaktır. Fark ettiniz mi? Sizin midenizi daha az yaksın diye kullandığınız ilaç mideyi daha az yakıcı hale getirdiğinde artık yediğiniz besinlerdeki olası mikropları yakma ve yok etme gücü de azalacak.

Eğer şiddetli mide yanması rahatsızlığınız yoksa seyahat süresince mide koruyucu kullanıp kullanmama hakkında doktorunuza danışın. Reflü, gastrit veya mide ülseri gibi bir rahatsızlığız var ancak çok şiddetli değilse doktorunuz geçici olarak Antepsin gibi mide asidini azaltmadan çalışan bir ilaç kullanmanızı önerebilir.

Kişisel özellikler hastalık riskini etkiler. Genç erişkinler, bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar, inflamatuar barsak hastalığı olanlar, diyabet hastaları, H2 reseptör blokörü veya antiasit kullananlar yolcu ishaline yakalanma riski en yüksek olan kişilerdir. Yakalanma oranları kadın ve erkek için aynıdır.

Tedavi

Sıvı ve mineral alın!

İshal olduğunuzu fark ettiniz, günde 3 veya daha fazla kere büyük tuvalet yapıyorsunuz ve aklnızda şu soru var “İshale ne iyi gelir?”…

İshal bağırsak hareketlerinin hızlanması, bağırsaklardaki gaytadan suyun daha az emilmesi ve hem besin hem de sıvı kaybı anlamına gelir. Besin depolarımız bizi uzun süre idare edebilir ama bir deve gibi vücudumuzda suyu depolayamadığımızdan sıvı ve mineral kaybı ilk ve asıl önemli sağlık sorununu oluşturur.

Sıvı kaybı (Dehidrasyon, Dehidratasyon)

Sıvı kaybı için en pratik çözüm mineralli su içmektir. Türkiye’de doğal mineralli maden suları oldukça popüler. Ancak seyahat ettiğiniz coğrafyada mineralli su bulma şansınız ne kadar? Eğer temin edebilirseniz bol bol mineralli su için. Önemli bir not:

Eğer mineralli su içerisinde karbondioksit gazı varsa (Türkiye’de satılan doğal maden sularının genelinde var!) bu gazdan kurtulmak bağırsak sağlığınız için daha faydalı olabilir. Bunun için mineralli suyu açık bırakıp bekleme, bir çay kaşığı ile karıştırma ya da normal su ile karıştırıp içme basit ve işlevsel çözümlerdir.

Sıvı almak ishal durumunda en akıllıca şeydir. Ancak şekerli sıvılar akıllıca değildir. Bağırsaklardaki şeker konsantrasyonu arttıkça ishal şiddetlenebilir. Eğer ishaliniz varsa iyileşene kadar pasta, kek ve meyve suyu gibi şekerli tüm yiyecek ve içeceklerden uzak durmayı alışkanlık haline getirin.

Günlük içmeniz gereken sıvı miktarını ve her büyük tuvaletinizi yaptığınızda tahminen tuvalette kaybettiğiniz sıvının toplamı kadarını hayal edin. İşte almanız gereken sıvı miktarı bu kadar. Muhtemelen ihtiyacınızdan bir iki litre daha fazla sıvı aldığınızda ciddi zarar görmezsiniz. Ancak ciddi sıvı eksikliği baygınlığa hatta ölüme varıncaya kadar birçok sağlık sorununa neden olabilir!

Günlük İçmem Gereken Su Miktarı Ne Kadar?

Eğer mineralli su bulamıyorsanız, bulunduğunuz coğrafyada temin edebileceğiniz en temiz ve en sağlıklı suyu bulun ve üzerine kendiniz mineral ekleyin.

Kendiniz hazırlamak isterseniz;

• bir litre temiz suya 3/4 çay kaşığı tuz, 1 çay kaşığı kabartma tozu, 4 yemek kaşığı şeker, 1 bardak portakal suyu karıştırıp içebilirsiniz.

Bu kadar ideal içeriğe sahip olmasada daha basit bir oral replesman sıvısı ise şu şekilde hazırlanabilir;

• bir litre temiz suya 1 tatlı kaşığı şeker ve 1 çay kaşığı tuz karıştırılarak içilebilir.

Antibiyotik

Bakteriyel ve şiddetli ishal durumunda antibiyotik tedavisi gerekebilir. Yukarıda bahsettiğimiz tüm ilaç dışı önlemlere nazaran 24 saat içinde geçmeyen ishaliniz varsa ya da şiddetli karın krampları ve yüksek ateş gibi ek sağlık sorunlarınız başladıysa zaman kaybetmeden profesyonel sağlık hizmeti arayın.

Dışkınızı takip edin. Dışkınızın renginin koyu kırmızı ila siyaha yakın renkte olması, yapışkan mukuslu bir yapıda olması veya dışkınızda kan olması mide-bağırsak kanamalarına işaret eder. Tehlikelidir. Antibiyotik tedavisi veya gayta testi gerekebilir.

Soru Cevap