Tinea kapitis (baş mantarı), genelde çocuklarda olmak üzere hemen her yaşta gözlenebilir. Mantar hastalığının saça ve saçlı deriye bulaşmasıdır.

Kıl köklerinde onları yağlayıp besleyen sebum isminde bir salgı doğal olarak üretilir. Ergenliğin başlamasıyla birlikte oluşan sebum, içerisindeki birtakım yağ asitlerinin artması sebebiyle, saçlı deri mantarlarından koruyuculuk sağlar.

Sebum, yağ bezlerinden salgılanır. Çeiştli yağlar içerir. Cilde ve saça nem verir. Açık sarı ve yağlı bir maddedir.

Baş mantarı nedir?

Saç ve saçlı derinin yüzeyel mantar enfeksiyonuna tinea kapitis denir. Etken Mikrosporum ve Trichophyton cinslerinden biri olabilir.

Tinea kapitisin 4 klinik tablosu:

Tinea kapitis superfisyalis (saçkıran):

İnflamatuvar değildir. Saçlı deride soluk eritemli zemin üzerinde ince skuamların bulunduğu, yuvarlak veya oval plaklar şeklinde gözlenir.

Hastalıklı bölge üzerinde kırık saçlar gözlenir.

Hastalık tedavi edildiğinde iz bırakmadan kaybolur.

Saçkıran, Kılkıran, Alopesi Areata nedir?

Tinea kapitis profunda (kerion celsi):

İnflamatuardır. Saçlı deride kabarık, püstüler, ağrılı, akıntı ve krutların bulunduğu bir lezyon şeklindedir.

Hastalıklı bölgedeki kıllar gevşek durur ve kolaylıkla çekilebilir. Üzerine bastırıldığında irin gelir.

Deri bütünlüğü bozulduğu için sekonder enfeksiyonlara gelişebilir. Sekonder enfeksiyonlara bağlı ağrı, ateş ve lenfadenopati görülebilir.

Erken tedavi edilmezde lezyonlar iz bırakabilir.

Siyah nokta tinea kapitisi:

Enfekte olan saçlar kafa derisi seviyesinden kırılır. Kırılmış saçlar ve deride siyah noktalar şeklinde gözlenir.

Favus (tinea kapitis favoza)

Saçlı deri ve tırnakları tutan nadir rastlanan özel bir formdur. Etken Trichophyton schoenleinii’dir. Öncelikle saçlı deriyi tutar ama deri ve tırnakları da etkileyebilir.

Fare idrarına benzetilen kötü bir kokusu vardır.

Ortasında kırık saç bulunan yarım ay şeklinde sarı-yeşil renkli krut (skutulum) ve atrofik skatris favusun klasik lezyonudur.

Deride atrofi gelişebilir. Deride doku kaybı nedeniyle kelliğe(alopesi) neden olabilir.

Tedavi

Şampuanlar: Tinea kapitisi olan hastalara ketokonazol % 2 veya selenyum sülfit %1 şampuan kullanılabilir. Bu şampuanlar saçlı deride 5-10 dakika kalacak şekilde haftada 3 kez kullanılabilir. Hastaya, asemptomatik aile bireylerine ve okul arkadaşlarına koruyucu olarak verilebilir. Bu medikal şampuanların kullanımı ile deri yüzeyindeki mantar kolonileri zayıflatılarak transmisyon riskini azaltılır.

Tinea kapitisli olgularda enfekte kıllar temizlenmelidir. Enfeksiyon alanının çevresindeki kıllar kesilerek saça yayılımın yavaşlatılması sağlanabilir.

Şiddetli olgularda veya eşlik eden başka mantar enfeksiyonları varsa sistemik ilaçlar kullanılabilir. İlk seçenek griseofulvindir. Terbinafin ve Itrakonazol’de kullanılabilir. Flukonazolün tinea kapitiste kullanımı daha azdır.

Terbinafin: Çocuklar için 3-6 mg/kg/gün doz ile 1 hafta, erişkinde ise 250 mg/gün doz ile 1-2 hafta tedavi.
Itrakonazol: Çocuklar için 5mg/kg/gün dozun 1 hafta, erişkinde ise 200 mg/gün dozun 1 hafta ya da 100 mg/ gün dozun 2 hafta uygulanması.

Ciltteki mantar enfeksiyonlarının neden oluştuğu ve onlardan nasıl korunacağınızı öğrenmek için,

Yüzeyel mantar enfeksiyonları (Dermatofitozlar – Tinea)

Yüzeyel mantar enfeksiyonları klinik olarak enfeksiyonunun görüldüğü yerlere göre;