Ayak Mantarı (Tinea Pedis)

Ayaklarda gözrülen yüzeyel mantar enfeksiyonlarına Tinea pedis (ayak mantarı), ellerin yüzeyel mantar enfeksiyonlarına ise Tine manum denir.

Ayak mantarı

Ayak mantarı (Tinea pedis) en sık görülen yüzeyel mantar enfeksiyonudur. Genellikle asimetriktir ve bir ayakta belirgin hastalık vardır. Bu özelliği psöriyazis gibi simetrik tutan hastalıklardan ayrımını sağlar.

Sıcak ve nemli iklim şartlarında ayakta gelişen maserasyon enfeksiyon oluşumunu kolaylaştıran en temel faktördür. Bu nedenle Tinea pedis tropikal iklim bölgelerinde ve yaz aylarında sık görülür.

Ayakların sık sık yıkanması, yıkandıktan sonra kurutulamaması, ayakların nemli kalması, iyi hava almayan ayakkabıların giyilmesi ayakta mantar hastalığı gelişmesini kolaylaştırır.

Tinea pedis riskini arttıran etkenler

• Uzun süreli kapalı ayakkabı giyilmesi
• Hiperhidroz (aşırı terleme) bulunması
• Naylon çorapların giyilmesi
• Sentetik maddelerden yapılmış az havalanan ve nemli bırakan ayakkabıların giyilmesi
• Islak ortamlarda çalışılması
• Ayakların yıkanmasını takiben kurulanmaması
• Tinea pedis hastalığı olan bireylerle ortak terlik, ayakkabı veya çorap kullanımı (banyo terliği, ev içi terliği, tuvalet derliği, spor ayakkabı ya da çorap paylaşımları gibi)

Tinea pedis nasıl gelişir?

Tinea pedis enfeksiyonu genellikle ayak parmakları arasındaki maserasyon bölgesinden başlar ve genellikle ayak tabanına doğru doğru yayılır.

Tinea pedis genellikle çok kaşıntılıdır. Hem hastalığa ait lezyonlar vardır hem de kaşıma ile deride fissür ve benzeri lezyonlar gelişebilir. Bütünlüğü bozulmuş deri vücudu mikroplardan korumakta zorlanır.

Derideki lezyonlar mikropların vücuda girişi için uygun zemin oluşturur. Bunun sonucunda ayak ve bacakta selülit, lenfanjit gibi bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir.

Tinea pedisi olan kişide, diyabetes mellitus gibi immün sistemi zayıflatan başka hastalıkların bulunması bakterilerin vücuda girişini ve enfeksiyon oluşturmasını kolaylaştırır.

Tinea pedis tipleri

İntertriginöz (interdijital) tip

En sık rastlanan Tinea pedis tipidir. Parmak aralarında görülen deri soyulmaları ile dermatofit enfeksiyonu başlar. Parmak araları ve altlarında maserasyon, deskuamasyon ve fissürler gelişebilir. En sık 4. parmak araları tutulur.

Genellikle, oldukça kaşıntılıdır. Kaşıntı sonucu fissürler gelişirse ağrılara sebep olabilir. Bu dermatofitozlara fissürler ve bakteriyel enfeksiyonlarda eşlik edebilir(komplex tip).

Skuamöz-hiperkeratotik tip

Genellikle iki ayağıda tutar. Ayakların tabanlarında soyulmalara ve deride kalınlaşmalara neden olur. Ayak tabanlarında ve kenarlarında, deri kıvrımlarında daha belirgin olan gümüş beyazı renginde skuamlar izlenir. Eritem genelde yoktur. Kaşıntılıdır. Kaşıntı sonrası ele bulaşabilir. Bu durumda bir el ve iki ayak tutulumugörülür.

Veziküler – vezikülobüllöz tip

Genellikle tek taraflıdır. Derin yerleşimli veziküller ve büller gözlenir. Şiddetli kaşıntı ve yanma hissi vardır. Terleme artmıştır ve id reaksiyonuna sık rastlanır.

İd reaksiyonu:

Mantarların kendilerine ya da mantar ürünlerine karşı gelişmiş olan aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Sıklıkla kerionda ve tinea pedisin vezikülobüllöz tipinde gözlenir. Her hastada gözlenmez. İd reaksiyonu lezyonlarının olduğu yerde mantar elemanları görülmez. Dermatofit enfeksiyonu iyileşince kendiliğinden kaybolur. En sık olarak ellerde ve özellikle el parmak yan yüzlerinde veziküller şeklinde görülürler.

Akut ülseratif tip

Nadir görülen Tinea pedis tipidir.

Tedavi

Ayak mantarında tedavi genellikle cilt üzerine uygulanan kremler veya spreyler ile yapılır. Ayağın bol bol hava alması, nemli kalmaması, terli kalmaması tedavide önemlidir.

Havasız ve nemli kalan ciltte mantar hastalığı şiddetlenir.

Hafif ya da orta şiddette tinea pedis veya tinea manumda topikal mantar ilaçları yeterlidir. Azol, sikloproks, tolnaftat, alilamin, undesilinik asit gibi ajanların günde 1 veya 2 kez kullanımı yeterlidir. Topikal tedavi 6-12 hafta sürmelidir.

Sistemik tedavi gereken durumlarda;

Terbinafin:Çocuklarda 3-6 mg/kg/gün doz ile 2 hafta, erişkinde ise 250 mg/gün doz ile 2 hafta tedavi

Itrakonazol:Çocuklar için 5mg/kg/gün dozun 1-2 hafta, erişkinlerde ya 400 mg/gün dozun 1 hafta ya da 200 mg/gün dozun 3 hafta veya 100 mg/gün dozun 4 hafta uygulanması

Flukonazol:Çocukta 6 mg/kg/gün doz ile 4-6 hafta, 150 mg/hafta doz ile 3-6 hafta tedavi

Yüzeyel mantar enfeksiyonları (Dermatofitozlar – Tinea)

Yüzeyel mantar enfeksiyonları klinik olarak enfeksiyonunun görüldüğü yerlere göre;

• Ayakta görülen mantar enfeksiyonu: Tinea pedis
• Tırnaklarda görülen mantar enfeksiyonu: Onikomikoz veya Tinea ungium
• Elde görülen mantar enfeksiyonu: Tinea manum
• Vücutta görülen mantar enfeksiyonları: Tinea corporis 
• Başta, saçlı deride görülen mantar enfeksiyonu: Tinea capitis 
• Sakallı bölgede görülen mantar enfeksiyonu: Tinea barbae
• Kasıkta görülen mantar enfeksiyonu: Tinea inguinalis
• Steroid kullananlarda görülebilen, Tinea inkognito

şeklinde sınıflandırılabilmektedir.