Corona Virüs için Hazırlık: Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler

Yeni corona (korona) virüs (COVID-19) hastalığından korunmak için neler yapılmalı ve neler yapılmamalı? Doğrular ve yanlışlar neler?

Başlamadan önce yeni corona virüs hakkında detaylı bilgi:

Corona Virüs Hastalığı 2019 (COVID-19)

17 Mart 2020’de eklenen öneriler

Toplam vaka sayısı 47 olarak açıklandı. Sadece bir günde 29 yeni corona virüs tanısı konuldu. Üç gün sonra 200’den fazla yeni corona tanısı konulabilir.

Panik yapmayın, ancak ciddiye alınması gerekiyor. Yeni öneriler şöyle:

YAP: Evinizde keyifli zaman geçirmenin yollarını bulun. Evinizde çalışmanın ve üretmenin yollarını bulun. Evinizde geçirdiğiniz zamanı kitap okumak, ders çalışmak, yeni bir proje geliştirmek veya dil öğrenmek için değerlendirebilirsiniz.

YAPMA: Mecbur kalmadıkça evinizin dışına çıkmayın. Çalışmak zorundaysanız, iş arkadaşlarınızla veya müşterilerinizle mümkün olduğu kadar uzak durun. Toplu taşıma kullanmamaya çalışın. Kendi otomobiliniz yoksa bisiklet temin etmeyi değerlendirin. Çalıştığınız ortamda mümkün olan en az miktarda yüzey alanı olsun. Halı, kilim, masa örtüsü kullanmayın. Bir toz zerresinin yapışabileceği her yer bir virüsünde yapışabileceği ortamdır. Düz ve sert zeminler daha kolay temizlenir. Parke halıdan, düz masa ise masa örtüsünden daha iyi bir tercihtir.

YAP: Evinizi ve bulunduğunuz diğer ortamları havalandırmayı ihmal etmeyin. Tüm odanın havasının yenilenmesine fırsat verecek kadar ara ara evinizi havalandırın. Perdelerinizi açmak ve odalarınıza güneş girmesi önemli.

YAPMA: Havasız, karanlık veya rutubetli bir yerde yaşamamalısınız.

YAP: Sakin ve tenha yerlerde yürüyüş dahil spor yapın. Havanın temiz olduğu ve mümkün olduğu kadar sakin yerlerde spor yapın.

YAPMA: Kesinlikle havasız kalabalık ortamlarda spor yapmaya çalışmayın. Derin nefes alma esnasında havayı ciğerlerimize bol bol çekeriz. Yani havayı vakumlayarak ciğerlerimize çekeriz. Virüs taşıyan havada ne kadar derin nefes alırsanız o kadar tehlikeli. Bir yerde spor yapacaksanız, sakin ve havanın temiz olmasına dikkat edin.

YAP: İyi beslenin. Bol sıvı/su tüketin.

YAPMA: Kalabalık yerlere mümkün olduğu kadar çıkmayın önerimiz taze sebze ve meyve almanıza engel olmamalı! Ailenin en genç ve sağlıklı üyesi hızlıca taze sebze ve meyve alıp evine dönsün. Corona virüs ülkemizde ne kadar süre deva edecek bilemiyoruz. Corona’dan korunmaya çalışırken şeker ve kolesterol hastası olmanızı istemeyiz.

YAP: Sağlık hakkında merak ettiğin bir sorun varsa sağ alttaki kalem işaretinden veya burayı tıklayarak bize sorabilirsiniz. Ücretsizdir.

YAPMA: Çok gerekmedikçe hastaneye gitmeyin! Hastalanmanızı istemeyiz. Tedavinizi alın isteriz. Ancak basit bir ağrı kesici almak için girdiğiniz hastaneden corona virüs ile enfekte olarak çıkmanızı istemeyiz. Sağlık kuruluşları mikropla karşılaşma ihtimalinizin en yüksek olduğu yerdir!

15 Mart 2020’de eklenen öneriler

YAP: Sadece bilgi almak veya sağlık hakkında soru sormak istiyorsan hastaneye giderek risk almamaya çalış.

YAPMA: Hafif hastalık belirtilerin varsa, hastalığının şiddetli olmadığını düşünüyorsan veya erteleyebiliyorsan sağlık kuruluşuna gitme! Gerektiğinde elbette hastaneye gidersin. Önce alternatif çözümleri değerlendir.

YAP: İlaçlarını düzenli kullan. Eğer bir ya da daha fazla kronik hastalığın var ise ilaçlarını düzenli kullanmalısın. 1 Mart 2020 öncesinde kullandığın raporlu ilaçlar için hastaneye gitme! Rapor süreleri 30 Haziran 2020’ye kadar uzatıldı. Düzenli kullandığın raporlu ilacını eczaneden doktor reçetesi olmadan alabilirsin. İyi beslen. Bağışıklık sistemini güçlendir. Eğer yeni corona virüs ile tanışacak olursan, vücudun buna hazır olsun. Sigara veya akciğerlerinize zarar verecek tüm kötü dumanlardan uzak durun.

YAPMA: Eğer düzenli kullanmanız gereken raporlu ilaçlarınız var ise, rapor yenilemek için ya da ilaçlarınızı tekrar yazdırmak için hastaneye gitmeyin. 30 Haziran 2020’ye kadar tüm ilaç raporları uzatıldı. 30 Haziran 2020’ye kadar düzenli kullandığınız raporlu ilaçları doğrudan eczaneden (doktor reçetesi olmadan) temin edebileceksiniz.

YAP: Yüksek ateş, öksürük, nefes almakta güçlük ve diğer corona virüs belirtilerine sahipseniz, evden çıkmadan ve bir sağlık kuruluşuna başvurmadan önce T.C. Sağlık Bakanlığı ALO 184 Koronavirüs Danışma Hattını arayarak bilgi alınız.

YAPMA: Yüksek ateş, öksürük, nefes almakta güçlük ve diğer corona virüs belirtilerine sahipseniz, doğrudan sağlık kuruluşuna başvurarak, diğer insanları riske atmayınız.

11 Mart 2020’de eklenen öneriler

YAP: 60 yaş üzeriyseniz veya kronik solunum yolu hastalığınız (KOAH, astım gibi), hipertansiyon gibi kalp hastalığınız veya diyabet gibi ek hastalıklarınız varsa kalabalık şehirlerden daha sakin şehirlere geçici olarak yerleşmek koruyucu olacaktır. En azından kalabalık ortamlarda bulunmamak en iyisi. Çünkü istatistiklere göre yeni corona virüs hastalığı yaşlı ve ek hastalığı olanlarda gençlere nazaran daha öldürücü.

YAPMA: Eğer yüksek ateşiniz varsa uçağa binmeyin. Seyahat sonrası Koronavirüs belirtileri farkederseniz mutlaka doktorunuza bildirin. Eğer yüksek ateşiniz ve öksürüğünüz varsa şehirler arası seyehat yapmayın. Özellikle şehirler arası otobüsleri kullanmayın. Otobüs terminallerine gitmeyin. Otobüs terminalinde corona virüs yayılması ülkemizin tamamını etkileyebilir!

3 Mart 2020’de eklenen öneriler

YAP: Ellerinizi sık sık sabun ve su ile en az 20 saniye yıkayın veya en az %60 alkol içeren alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanın. (Kolonyalarda yaklaşık %70-90 alkol bulunur.)
– Yemek pişirmeden ve yemek yemeden önce
– Banyoyu kullandıktan sonra
– Burnunuzu temizledikten, öksürdükten veya hapşırdıktan sonra

YAPMA: Eğer elleriniz temiz değilse, gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının. Bir şekilde virüsle temas ederseniz, yüzünüze, gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmak corona virüsün vücudunuza girmesine neden olabilir.

YAP: Yüksek ateş, öksürük, nefes almakta güçlük ve diğer corona virüs belirtileri hakkında bilgiler edin. Corona virüs belirtileri olanlara 1 metreden fazla yaklaşmayın.

YAPMA: Yeni corona virüs için maske ne kadar koruyucudur? Korona virüs hastalığına yakalanmadıkça maske takmayın. Maske takan kişideki virüs maske sayesinde bir başkasına bulaşmaması için büyük ölçüde engellenmiş olur. Ancak korona virüs hastası size maskeniz olsa dahi virüs bulaştırabilir. Maske takmak düşündüğünüz kadar koruyucu değil. Virüsler çok küçük. Ağız ve burun dışından da size bulaşabilir. Ancak bir korona virüs hastasının bakımıyla ilgileniyorsanız veya doktorunuz önerdiyse maske takabilirsiniz. Kalablık bir ortama girmek zorundaysanız maske takabilirsiniz ancak kalabalık ortamlarda bulunmamanız daha iyi. Şu an maskeye en çok ihtiyacı olan kişiler maske temin edebilmeli. Sağlık çalışanları ve hasta yakınlarının temin edebileceği kadar maske hazırda bulunmalı.

YAP: Koronavirüs vakalarının sıkça görüldüğü ülkelere seyahat etmeden önce bu seyahatin ne kadar gerekli olduğunu gözden geçirin. Özellikle, Çin, Güney Kore, Japonya, İran ve İtalya’ya gereksiz seyahatler yapmayın! Özellikle 60 yaş üzeri olanlar, kalp hastalığı, akciğer hastalığı, böbrek hastalığı gibi ek hastalığı olanlar, her ihtimale karşı gebe olanlar veya gebelik şüphesi olanlar aksi mümkün olmadıkça seyahat planlarını iptal etmelidir.

YAPMA: Panik yapmayın. Ancak temkinli olmayı da elden bırakmayın. Yeni koronavirüs (COVID-19) ile enfekte olmamak için alınabilecek çok iyi tedbirler var. Koronavirüsten korunma yollarını öğrenin.

YAP: Şu an kronik bir hastalığınız varsa ilaçlarınızı düzenli kullanın. Varsa mevcut hastalığınızı kontrol altında tutmak için gayret edin. Doktorunuzun önerileni uygulayın. İyi beslenin. Düzenli egzersiz yapın. Bağışıklık sisteminizi güçlendirin. Spor için kısıtlı zamanınız varsa HIIT yapın. Alkol ve sigaradan uzak durun. Vücudunuzu koronavirüs ile yaşayabileceği savaşa karşı hazırlayın.

YAPMA: Antibiyotik temin etmeye çalışmayın. Antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılan ilaçlardır ve takdir edersiniz ki koronavirüs bir virüstür. Antibiyotikler koronavirüs ve diğer viral üst solunum yolu enfeksiyonları dahil virüslerde etkisizdir!

YAP: Korona virüs öksürme ve hapşırma gibi damlacık yoluyla bulaşabiliyor. Ayrıca corona virüs bulaştığı yüzeylerde birkaç saat ile birkaç güne kadar yaşayabilir. Bu nedenle evinizde dezenfektan temizleyiciler bulundurabilirsiniz. En az %60 alkol içeren alkol bazlı dezenfektanları tercih edebilirsiniz. Korona virüs hastasının yaşadığı bir ortamda temizlik iyi yapıldığında gerçekten hayat kurtarabilir. Ayrıca temizlik doğru yapıldığında corona virüs dışındaki mikroplardan da korur.

YAPMA: Karanlık, rutubetli, nemli, kirli ve havasız ortamlarda virüslerin yaşama süreleri uzayabilir. Yaşadığınız yerler; karanlık, havasız ve nemli olamamalıdır. Yaşam alanlarınızı havalandırın. Mümkün olduğu kadar perdelerinizi açın.

YAP: Bir korona virüs hastasına yaklaşırsanız; yüksek ateş, öksürük ve nefes almakta güçlük gibi corona virüs belirtileri hissettiğinizde geç kalmadan sağlık hizmeti sunucularıyla iletişime geçin. Ancak kalabalık bir hastaneye giderek bütün hastalara ve sağlık çalışanlarına hastalığı bulaştırmamak için öncelikle kendinizi karantinaya alın ve bir yakınınız aracılığıyla doktorunuza danışın. Neler yapılması gerektiğiyle ilgili bilgi alın.

YAPMA: Bir korona virüs hastasına yaklaşırsanız; corona virüs belirtileri hissettiğinizde doktorunuz aksini belirtmedikçe evinizden hatta odanızdan dışarı çıkmamaya gayret edin. Mümkün olduğu kadar yalnız kalın. En azından toplu taşıma kullanmayın ve kalabalık halk arasında zaman geçirmeyin.

YAP: Hapşıran ya da öksüren hasta mendil taşımalı ve öksürme/hapşırma anında ağzını kapamalıdır. Çevrenizdeki insanların yüzlerine öksürmemeye, hapşırmamaya gayret ediniz. Hapşırma gibi durumlarda mikrobun yayılmaması için yanınızda mendil taşımanız diğer insanlar için koruyucudur. Bu bilincin topluma yerleşmesi toplum için koruyucudur. Öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda mendiliniz yoksa elinizle veya kolunuzla ağzınızı ve burnunuzu kapatın. (Korona virüs olmasanız bile bunu alışkanlık haline getirin. Başkalarına grip bulaştırmak istemezsiniz.)

YAPMA: Bir corona virüs hastasına yaklaşırsanız; korona virüs belirtileri hissettiğinizde, ailenizle, arkadaşlarınızla veya evcil hayvanlarınızla birlikte zaman geçirmeyin. Onları korumak için kendinizi karantinaya alın ve onlardan ayrı olarak yemek yiyin ve uyuyun. Bir odada yalnız kalmaya çalışın ve mümkünse ayrı bir banyo kullanın. Evet, evcil hayvan tavsiyelere dahildir.

Kaynaklar:
– T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 (2019-n CoV HASTALIĞI) REHBERİ
– https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/
– https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2761044
– https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200214-sitrep-25-covid-19.pdf