Varis kelime olarak kanın ven ismindeki toplardamarlarda göllenmesidir. Varisli damarlar eğri büğrü, genişlemiş damarlardır. Cildin yüzeyine yakın (yüzeysel) herhangi bir damar varisli hale gelebilir. En çok bacaklardaki damarlarda görülür. Çünkü ayakta durmak vücudun alt kısmındaki damarlarda kan basıncını arttırır (1).

Kanımız atardamarlarla vücuda dağıldıktan sonra toplardamarlarla toplanır ve kalbe geri döner. Özellikle bacaklardan kalbe doğru yer çekiminin aksi yönde çıkması gereken kanın ilerlemesi dolaşım sistemimiz için oldukça önemlidir.

Varis ve örümcek ağına benzer bir görüntü veren kan damarları yaygındır. Birçok insan da sadece kozmetik bir endişedir. Bazı insanlar için ise varisli damarlar ağrıya ve rahatsızlığa neden olabilir. Bazen de daha ciddi sorunlara yol açar.

Nasıl gelişir?

Bacaklarımızdaki toplardamarlar kanın kalbe doğru tek yönlü akması için kapakçıklara sahiptir. Bu kapakçıklar kanın geriye ve aşağıya doğru kaçışına mani olur.

Damar duvar yapısı esnektir. Kanın göllenmeden yukarı doğru hareketini sağlamaya müsaittir. Özellikle, yürürken bacak kaslarının kasılması gibi, kaslar kasıldıkça esnek toplardamarlar içerisindeki kanı yukarıya yani kalbe doğru gönderir.

Toplardamarların içerisindeki kanın kalbe doğru ilerletilmesinde şu 2 önemli faktör vardır:

Kasların arasında duran toplardamarlarda: Kasların kasılıp hacimce genişlemesi toplardamarları sıkıştırır. Kapakçıklar sayesinde geriye kan kaçamayacağı için kan kalbe doğru ilerler.
İkincisi ise kalbin pompalama gücüdür. Kalbin pompalama gücü kan kalpten uzaklaştıkça etkisi azalan bir güçtür.

Varis kanın toplardamarda göllenmesi sonucu oluşur. Bu kan göllenmeleri genelde bacakların yüzeyel toplardamarlarında görülür. İçerisinde kanın göllendiği toplardamarlar hem kötü bir görüntüye hem de vücuda verdiği bacak ağrısıyla can sıkıcı bir durumdur.

Varis olan damarlarda, damar yapısı ve kapakçıklar bozulmuştur. Kan geriye kaçıyor ve damarlarda gölleniyordur. Göllenme arttıkça damarlardaki bozulmalar daha da hızlanacaktır. Bu sebeple varisiniz varsa zaman kaybetmeden tedaviye başlamalısınız.

Nedenleri

Toplardamarlar içerisinde kapakçıklar sağlıklı çalışmazsa kan geriye kaçar. Geriye kaçan kan, kalbe dönüşü zor olan kandır. Kan toplardamar içerisinde göllenir. Damar duvarına binen yük, kan hacmiyle birlikte artar. Damar duvarı genişler. Damarda kan göllendikçe kapakçıklara daha fazla yük biner ve toplar damar kapakçıkları daha da bozulur.
Damar duvarının esnek yapısı bozulursa damar genişleyecektir ve daha fazla kan göllenecektir. Göllenen kan arttıkça da damara binen kan miktarı arttığı için damar duvarı daha fazla genişleyecektir.
Uzun süre ayakta durulması vücudun kalpten aşağıda kalan kalbe uzak dokulardaki kanın kalbe dönüşünü zorlaştırır. Uzun süre ayakta durmak özellikle bacaklarda ve özellikle bacağın dış yüzündeki toplardamarlarda göllenmeyi arttırır yani varislere neden olur.
Damar duvarının endotel yapısını bozan durumlar da toplardamarların esnek yapısını bozabileceğinden varisi sebebi olabilir.
Bacaklarımızda kanın kalbe dönüşünü sağlayan derin ve yüzeyel toplardamarlar vardır. Bu duvarlardan bazılarının tıkanması, görevini yerine getirememesi diğer toplardamarların iş yükünü arttır ve kan göllenmesi sonucu varis oluşumuna neden olabilir. Örneğin bacağın derininde bulunan toplardamarlar emboli gibi bir durumla tıkanırsa yüzeyel toplardamarların iş yükü artacak genişleyeceklerdir. Damarın genişlemesi ve içerisindeki kan hacminin artmasıyla toplardamar duvarına binen yük daha da artacaktır.
Hareketsiz (miskin, tembel, sedanter) yaşam da varis sebebidir. Sağlıklı kan dolaşımı için kasların belli aralıklarla kasılması oldukça önemlidir. Bu sebeple tempolu yürüyüş yapmak kan dolaşımını hızlandırıp varisi engellerken uzun süre koltukta oturmak ya da hareketsiz ayakta durmak varis ihtimalini arttıracaktır.
Genetik yatkınlık, aşırı kilo, yaşlılık, hamilelik, menopoz, derin toplardamarların tıkanıklığı ve bu damarlardaki kapak yetersizlikleri sonucunda da varis görülebilir.

Belirtiler

Varis dolaşım sistemi yetersizliği sonucu gelişir. Dolaşım sistemi yetersizliği hücrelerimize yeteri kadar oksijen ve besinin ulaştırılamayabilir. Dokuda ve damarlarda sıvı birikebilir.

Varis belirtileri:

Bacaklarda mavi mor şişlikler
Ağrı
Bacaklarda şişlik
Bacaklarda uyuşukluk
Kaşınma

Efor sonrası ağrı görülen uzvumuzda, dolaşım sistemi problemi olduğunu düşünürüz. Kısa bir süre yürüdükten sonra bacaklardaki ağrı bacaklarımızdaki dolaşım sistemi bozukluğuna işarettir.

Dolaşım sisteminin bozuk olması dokularda suyun birikmesine neden olur. Suyun damarda göllenmesine varis dokuda, hücreler arası alanda, birikmesine ise ödem denir. Varis olan bacakta aynı zamanda ödem görülebilir.

Kan göllenmesi sonucu venöz egzema denen ciltte kızarıklık, kaşıntı ve kuruluk görülebilir.

Damarlarda olası travma sonucu gerçekleşen doku içerisine kanama, deri altında morluğa neden olur. Sağlıklı çalışan dolaşım sistemi doku arasındaki fazla sıvıyı (kanı) sistemik dolaşıma tekrar taşır. Dolaşım yetersiliği olan bölgede ise bu morarma daha kolay gerçekleşir ve morluk daha uzun süre kalır.

Varislerin doğurabileceği en kötü durum kanın göllenmesi sonucu kanın pıhtılaşması ve emboli görülmesidir. Akciğer embolisine neden olabilir. Embolinin tıkadığı damar/doku/organa göre değişen ciddiyette problemler oluşabilir.

Çeşitleri

Varisler; retiküler varisler, büyük toplardamar varisleri ve kılcal damar varisleri olarak üçe ayrılır.

Retiküler varisler genellikle diz arkası ve ayak bileği çevresinde görülen ciltten hafif kabarık ve mavi renklidir.
Büyük toplardamar varisleri bacaktaki safen ven denilen büyük yüzeyel toplardamarın yetmezliği sonucunda oluşur. Ciltten oldukça kabarık ve yeşilimsi olurlar. Varis belirtilerinin tamamını gösterirler.
Kılcal damar varisleri, telenjiektazi olarak adlandırılır. Bunlar, genellikle kılcal damarların çatlamaları sonucu oluşur. Görüntü olarak örümcek ağına benzerler. Gebelik ve hormon kullanan genç kadınlarda sıkça görülürler.

Koruyucu hekimlik

Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınma, hamilelikte düzenli koruyucu varis çorabı giyilmesi, düzenli yürüyüş yapma, yüzme, bisiklete binme, bol hareket, zaman zaman bacakları yukarı kaldırarak yatma, bacakları soğuk suyla yıkama, yersiz kullanılan hormon ilaçlarından kaçınma, kilo almama gibi önlemler varisten korunmada yarar sağlayabilir.

Sıcaklığın atışı ile toplardamar genişler ve varislerin şiddetlenmesine neden olur. Soğuk ise damarların büzüşmesini sağlar. Bu sebeple varisli bölgelere soğuk su uygulamsı kan damarlarınızı rahatlatacaktır. Benzer mekanizmayla sıcak kaplıcalar sıcağın etkisi ile varis oluşumunu kolaylaştırır ve şikayetleri artırırlar.

Riskli kişiler sigara ve diğer tütün ürünlerinden mutlaka uzak durmalıdır.

Varis kanın pıhtılaşma olasılığını arttıracaktır. Aynı şekilde sigara da kanın pıhtılaşma ihtimali arttıracaktır. Kan pıhtılaşması pıhtının tıkadığı doku ve organa göre değişen sonuçlar oluşturur.

Beyne giden kılcal damarlardan birini tıkayan pıhtı, oksijensiz kalan beyin bölgesinin kontrolündeki bölgede felç görülmesine sebep olabilir.

Dar pantolon veya tayt giymemenizi, uzun süre hareketsiz oturmamanızı ve ayakta durmamanızı öneririz. Eğer ayakta uzun süre durmanız gereken bir işte çalışıyorsanız belli aralıklarla ayaklarınızı kaldırarak kalp seviyesine yaklaştırmanız ve varis etrafındaki kaslarını çalıştıracak egzersizler yapmanızı öneririz.

Uzun süreli oturulması gereken yolculuklarda ise sık sık ayağa kalkıp dolaşmak ve bacaklara masaj yapmak faydalıdır.