Alerji

Alerji, vücudunuz için aslında zararlı olmayan yabancı bir maddeye karşı, bağışıklık sisteminizin aşırı tepkisidir. Bu yabancı maddelere alerjen denir. Belirli yiyecekler, polen veya evcil hayvan tüyü alerjen olabilir.

Bağışıklık sisteminizin görevi, zararlı patojenlerle savaşarak sizi sağlıklı tutmaktır. Bunu, vücudunuzu tehlikeye atabileceğini düşündüğü her şeye saldırarak yapar.

Alerjiniz olduğunda, bağışıklık sisteminiz belirli bir alerjeni zararlı olmasa da zararlı olarak tanımlayan antikorlar üretir.

Bağışıklık sisteminiz alerjene saldırmaya karar verdiğinde, alerjenin türüne göre değişmekle birlikte vücudunuz inflamasyon, hapşırma veya bir dizi başka belirtiler oluşturabilir.

Bağışıklık sisteminiz normalde bulunduğunuz ortama uyum sağlar. Örneğin evcil hayvanınızın tüyleriyle kaşılaştığında, bağışıklık sisteminizin onun tehlikeli bir şey olmadığını anlaması gerekir. Ancak alerjisi olan insanlarda, bağışıklık sistemleri, evcil hayvanın tüyünü bir tehlike olarak algılar ve ona saldırır.

Alerji yaygındır. Bazı tedaviler, alerji belirtileri yaşamanıza engel olabilir. Alerji ile, “Alerji ve İmmünoloji Bilim Dalı” ilgilenmektedir.

Alerji belirtileri

Alerjen nedeniyle yaşayabileceğiniz belirtiler alerjen türüne ve alerjinin ne kadar şiddetli olduğuna göre değişiklik gösterir.

İlaçlar, alerji başlamadan alındığında, gelişebilecek alerjiyi önleyebilir ya da hafifletebilir.

Gıda alerjileri: Bir gıdaya karşı alerjiniz varsa bunu anlamanız her zaman çok kolay olmaz. Ancak genel olarak bir gıdaya alerjiniz varsa onu ilk tükettiğinizde alerji gelişir. Daha önceleri keyifle tükettiğiniz gıdalara karşı sonradan bir alerji gelişmesini beklemeyiz.

Besin alerjisi belirtileri:

• Ağızda karıncalanma hissi
• Dudakların, dilin, yüzün veya boğazın şişmesi
• Kurdeşen (ürtiker)
• Anafilaksi

Herhangi bir gıdayı tükettikten sonra nedenini bilmediğiniz bir alerji gelişirse bir sağlık uzmanına danışın.

Mevsimsel alerjiler: Saman nezlesi olarak da bilinen mevsimsel alerjiler, en yaygın alerjilerdendir. Bunlara bitkiler tarafından salınan polenler neden olur.

Mevsimler alerjiler, soğuk algınlığı ile benzer belirtilere sahiptir. Mevsimsel alerji belirtileri:

• Gözlerde sulanma, kaşıntı veya kızarma (konjonktivit)
• Burun akıntısı ya da burun tıkanıklığı
• Öksürük
• Hapşırma
• Burun kaşıntısı

Mevsimsel alerjiler genellikle eczanelerden reçetesiz de temin edilebilen anti-histaminik ilaçlarla kontrol altına alınabilir.

Böcek alerjisi: Bir böcek tarafından (arı gibi) ısırılmak alerji gelişmesine neden olabilir. Böcek alerjisi belirtileri:

• Böceğin ısırdığı alanda geniş bir şişlik alanı (ödem)
• Vücudun her yerinde kaşıntı veya kurdeşen
• Öksürük, göğüste sıkışma, hırıltı veya nefes darlığı
• Anafilaksi

İlaç alerjisi: Bazen kullandığınız bir ilaca karşı alerji gelişebilir. Belirtileri:

• Kurdeşen (ürtiker)
• Cilt kaşıntısı
• Döküntü
• Yüzde şişlik (ödem)
• Hırıltı
• Anaflaksi

Anaflaksi

Gıda alerjileri, böcek sokmaları ve ilaç alerjileri de dahil olmak üzere bazı alerji türleri, anafilaksi olarak bilinen ciddi bir alerjik reaksiyonu tetikleyebilir. Hayatı tehdit eden tıbbi bir acil durum olan anafilaksi, şoka girmenize neden olabilir.

Anafilaksi; ciltte döküntü, düşük nabız, kan basıncında düşüş, şiddetli nefes darlığı, baş dönmesi, bilinç kaybı ve şok gibi bir dizi semptoma neden olur. Bu, anafilaktik şok olarak bilinir. Acilen tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

Zaman kaybetmeden acil doktora başvurmanız gereken durumlar:

– Kaşıntılı, kırmızı, şişmiş, kabarmış veya soyulmuş bir cilt görünümü
– Hırıltılı nefes alma
– Göğüste veya boğazda sıkışma hissi
– Nefes almakta veya konuşmakta zorluk
– Ağzınız, yüzünüz, dudaklarınız, diliniz veya boğazınızda şişme başlarsa

Bu belirtilere sahipseniz, ciddi bir alerjik reaksiyonunuz olabilir ve hastanede derhal tedaviye ihtiyaç duyabilirsiniz.

Deri alerjisi

Deri üzerindeki alerji, başka yerdeki bir alerjinin belirtisi olabilir. Ayrıca doğrudan cildin kendisi de bir alerjene maruz kalmış olabilir.

Örneğin, alerjiniz olan bir yemeği yediğinizde, ağzınızda veya boğazınızda karıncalanma hissedebilirsiniz veya cildinizde kızarıklık gelişebilir.

Kontakt dermatit ise doğrudan cildinize bir alerjenin temas etmesi anlamına gelir. Bir temizlik ürünü ya da bir bitki cildinize temas ettiğinde doğrudan cilt üzerinde alerji gelişebilir.

Alerjinin cilt üzerindeki belirtileri:

• Döküntüler: Ciltte bazı bölgerler tahriş olur, kızarır veya şişer ve ağrılı veya kaşıntılı olabilir.
• Egzama: Ciltte kaşınabilen veya kanayabilen kızarık alanlar.
• Kontakt dermatit: Bir alerjenle temastan hemen sonra kırmızı, kaşıntılı cilt lekeleri oluşur.
• Boğaz ağrısı: Yutak veya boğaz tahriş olmuş veya iltihaplanmıştır.
• Kurdeşen: Derinin yüzeyinde çeşitli boyut ve şekillerde kırmızı, kaşıntılı ve kabarık alanlardır. Bu alanların belirgin sınırları vardır.
• Gözlerde sulanma: Gözler sulu, kızarmış veya kaşıntılı olabilir ve şişmiş görünebilir.
• Kaşıntı: Deride tahriş veya inflamasyon vardır.
• Yanma ve karıncalanma hissi: Ciltteki inflamasyon, ciltte rahatsızlığa, yanma ve batma hissine yol açar.

Alerji nedenleri

Normalde zararsız bir yabancı madde vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi neden alerjik reaksiyona neden olur?

Alerjik reaksiyona yatkınlık genetik ile ilişkilidir. Bir şeye alerjisi olan ebeveynin çocuğunda da herhangi bir şeye alerji gelişmesi muhtemeldir.

Ailesel kalıtım, alerjiye yatkınlıktır. Ailenizde alerji varsa, sizde de herhangi bir şeye karşı alerji gelişebilir. Kabuklu deniz ürünlerine alerjisi olan bir annenin çocuğunda da illa kabuklu deniz ürünlerine karşı alerji gelişecek diye bir durum yok.

Yaygın alerjen türleri:

• Hayvansal ürünler: Bunlara evcil hayvan tüyleri, tozları, akarları, atıkları ve hamamböceği dahildir.
• İlaçlar: Penisilin ve sülfonamidler gibi ilaçlara karşı alerji riski yüksektir.
• Yiyecekler: Buğday, fındık, süt, kabuklu deniz ürünleri ve yumurta alerjileri yaygındır.
• Böcek sokmaları: Arılar, eşek arısı ve sivrisinek sokmaları gibi.
• Küf: Küften havaya yayılan sporlar alerjiye neden olabilir.
• Polenler: Ağaçlar ve otlar dahil olmak üzere çeşitli bitkilerden yayılan polenler alerji gelişmesine neden olabilir. Zehirli sarmaşık ve zehirli meşe gibi bitkilerden elde edilen reçineler de yaygın bitki alerjenleridir.
• Lateks: Genellikle lateks eldiven ve prezervatiflerde bulunan bir alerjendir.
• Nikel: Bazı metaller de alerji gelişmesine neden olabilir. Aksesuar yapında yaygın olarak kullanılan ucuz ve ulaşılabilir nikel alerjisi yaygındır.

Tanı

Yediğiniz, içtiğiniz veya temas ettiğiniz herhangi bir şeye karşı alerjiniz olabilir. Doktorunuz alerji belirtilerinize göre size sorular sorabilir. Örneğin elinizde kızarıklık ve kaşıntı gibi alerji belirtileri varsa doktorunuz lateks eldiven giyip giymediğinizi sorabilir.

Alerji tanısı için kendinizi dikkatle izlemelisiniz. Kızarıklık, kabarma, kaşıntı, hapşırma gibi alerji belirtilerinizi neyin tetiklediğini dikkatle takip etmelisiniz. Örneğin nikel alerjiniz varsa, nikel ile yapılmış bir takı ile temas sizde alerjiye neden olabilir.

Son olarak, doktorunuz şüpheli alerjeni bulmak için alerji testleri yaptırmanızı önerebilir.

• Kan testi: Doktorunuz kan testi ile immünoglobulin E (IgE) seviyenizi görmek isteyebilir. IgE, alerji durumunda alerjenlere tepki olarak yükselir. Yüksek IgE alerji olduğuna işaret eder ancak alerjeni bulamaz.
• Cilt testi: Yaygın alerji nedenlerini içeren minik iğnelerle cildiniz delinir ya da çizilir. Cildin tepkisi takip edilir. Eğer bu iğnelerdeki alerjenlerden birine tepki gösteriyorsanız, cildin o bölümünde alerjik cevap oluşur. Kızarıklık, kabarıklık veya kaşıntı gelişebilir. Cilt testi ile neye alerjiniz olduğu bulunabilir.

Tedavi

Alerji için ilk tedavi alerjenden uzak durmaktır. Örneğin yumurta alerjiniz varsa yumurta yememek, nikel alerjiniz var ise nikel ile yapılan takıları takmamak ilk tedavidir. Ancak mevsimsel alerjik rinit dahil olmak üzere bazı alerjilerden uzak durmak kolay değildir.

Çoğu alerji, alerjenlerden kaçınma, ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altında tutulabilir. Eğer ciddi alerjik reaksiyon riskiniz varsa adrenalin oto-enjektör kullanımını öğrenmelisiniz.

İlaç tedavisi

Alerji belirtilerini kontrol altında tutabilmek için doktorunuz, alerji belirtilerinizin şiddetine ve sağlık durumunuza göre ilaçlar önerebilir. Alerji tedavisinde reçete edilebilen bazı ilaçlar:

• Antihistaminikler
  • setirizin (Zyrtec, Allerset, Cetryn, Hitrizin)
  • loratidin (Claritine, Alarin, Histadin, Lorantis)
  • levosetirizin (Xyzal, Crebros, Levmol, Alerinit)
  • desloratadin (Deloday, Aerius, Desmont, Lordes, Doxafin, Axivol, Desnorm)
  • feksofenadin (Allerga, Fexofen, Fexadyne, Telfast, Alertec, Feksine)
  • difenhidramin (Benadryl, Difedrin, Benison, Fenotral)
  • ketotifen (Zaditen, Astafen, Mitofen, Fumast)
  • ebastin (Kestine, Ebafit)
  • akrivastin (Semprex)
  • rupatadin (Rupafin, Rupatek, Anthix, Rupax, Ripatrin)
  • bilastin (Alerex, Bilaxten)
  • bromfeniramin 
• Kortikosteroid ilaçlar
• Dekonjestanlar (psödoefedrin HCl)
• Lökotrien reseptör antagonistleri, montelukast sodyum (Singulair, Zespira, Onceair, Notta, Airfix, Alecast)

Doktorunuz içeren Zespira ve Singulair gibi montelukast sodyum içeren ilaçları ancak diğer ilaçlar çözüm olmadığında reçete edebilir. Bunun nedeni, bu grup ilacın intihar düşünceleri ve eylemleri gibi ciddi davranış ve ruh hali değişiklikleri riskini artırmasıdır. (kaynak)

İmmünoterapi (Alerji aşısı)

Alerji aşıları, immünoterapi adı verilen bir tedavi şeklidir. Aşılar sizi zamanla alerjene karşı duyarsızlaştırmayı hedefler.

Alerji aşıları, alerji ataklarını durdurmak veya azaltmak için belirli bir süre boyunca düzenli olarak yapılan enjeksiyonlardır. Genellikle üç ila beş yıl arasında sürer.

Her alerji aşısı, alerjik reaksiyonlarınızı tetikleyen belirli madde veya maddelerin küçük bir miktarını içerir. Bunlara alerjen denir. Alerji aşıları, bağışıklık sisteminizi uyarmaya yetecek kadar alerjen içerir. Ancak tam bir alerjik reaksiyona neden olmak için yeterli değildir.

Zamanla doktorunuz alerji aşılarınızın her birinde alerjen dozunu artırır. Bu, vücudunuzun alerjenlere alışmasına (duyarsızlaştırma) yardımcı olur. Bağışıklık sisteminiz alerjenlere karşı bir tolerans oluşturarak alerji semptomlarınızın zamanla azalmasını sağlar.

Adrenalin Oto Enjektör Kullanımı

Ciddi alerjik reaksiyon yaşamı tehdit eden ve çok kısa sürede müdahale edilmesi gereken “acil” bir durumdur. Kas içerisine adrenalin (epinefrin) en kısa sürede yapılmalıdır.

Ciddi alerji durumunda kas içerisine adrenalin uygulaması zaman kaybetmeden yapılmalıdır.

Ciddi alerji ihtimali olan bir hastanın veya en yakını olan kişinin adrenalin bulundurması önerilir. Sağlık ekibi gelene kadar veya siz acil servise ulaşana kadar beklemek zaman kaybı olabilir.

Adrenalin oto-enjektörü, ciddi alerjik reaksiyon geçirme riski olan hastaların, beklenmeyen ciddi alerji gelişmesi durumunda acil tedavi için (hastaneye ulaşıncaya kadar) geliştirilmiş bir otomatik şırıngadır. Hastanın kendi kendine uygulayabileceği şekilde tasarlanmıştır (Auvi-Q, Penepin ve EpiPen gibi).

Adrenalin oto-enjektörü, doktor tarafından hastaya uygun dozda reçete edildikten sonra eczanelerden alınmalıdır. Anaflaksi riski taşıyan her alerji hastası ya da yakını mutlaka bu adrenalin oto-enjektörünü yanında bulundurmalıdır.

Tek kullanımlık olan bu enjektörler uyluk bölgesine uygulanabilir. Elbise üzerinden de uygulanabilir.

Adrenalin uygulamasının ardından tedavinin devamı için en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Alerjiden korunma

Eğer herhangi bir şeye alerjiniz varsa, o şeyden uzak durmak önleme ve tedavide en önemli basamaktır.

Alerjenden uzak durmak özellikle gıda alerjisinden korunmada son derece etkilidir. Basit bir örnekle, yumurta alerjiniz varsa yumurta yememek etkili bir çözümdür. Dışarıda yemek yiyorsanız, yiyeceğiniz yemekte sizde alerjiye neden olan gıdanın bulunup bulunmadığını sorun.

Diğer taraftan paketlenmiş bir ürün satın alıyorsanız o paket içerisinde neler olduğuna dikkat etmelisiniz. Ürünlerin etiketlerini dikkatle okumalı ve o üründe sizi etkileyen alerjen olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Örneğin gluten alerjiniz varsa, ürünlerin paketlerinde gluten olup olmadığına bakmalısınız.

Herhangi bir ilaca karşı alerjiniz de olabilir. Örneğin penisilin veya sülfonamid grubu ilaçlara alerjiniz varsa, her doktor ziyaretinde alerjiniz olan ilaçların bilgisini doktorunuzla paylaşmalısınız. Eğer eczaneden ilaç alıyorsanız, alerjileriniz hakkında eczacınıza bilgi vermelisiniz.

Astım ve alerji

Astım yaygın bir solunum sistemi hastalığıdır. Astım hastalığında, nefes alıp verirken havanın geçtiği kanallar daralabilir. Bu nefes alıp verirken zorlanmaya neden olabilir.

Astım alerjilerle yakından ilişkilidir. Eğer alerjiniz varsa astımınız daha da kötüleşebilir. Ayrıca, alerji, astım gelişmesini tetikleyebilir.

Alerji ve astım hastalıklarının birlikte görülmesine alerjik astım denir.

Polen, küf, haşere atıkları, evcil hayvanlar tarafından dökülen cilt parçacıkları gibi havadaki alerjenlerden kaynaklanan maddeler nefes almayı zorlaştırabilir ve astım ataklarını tetikleyebilir. 

Alerjik astımı olanların, alerjenden uzak durmaları çok önemlidir.

Nezle ve Grip

Burun akıntısı, burun kaşıntısı, hapşırma ve gözlerde sulanma alerji ve nezle belirtileridir. Bu nedenle alerji ile nezle ayrımı yapmak zorlaşabilir. Ancak boğaz ağrınız var ise muhtemelen nezle olmuşsunuzdur.

Alerjenler bağışıklık sisteminizi meşgul ederken, vücudunuz mikroplardan daha kolay etkilenebilir. Soğuk algınlığına neden olan virüsler daha kolay hastalık oluşturabilir.

Saman nezlesi (Alerjik Rinit)

Burun içindeki mukozal yüzeyin daha öncesinde hassaslaştığı bir maddeye (alerjen) karşı gösterdiği aşırı cevaba alerjik rinit (saman nezlesi, mevsimsel alerji) denir. Alerjik rinit öksürüğe neden olabilse de bu nadir ve kısa sürelidir.

Bu mevsimsel alerjinin belirtilerini yalnızca bitkilerin ilk çiçek açtığı yılın belirli zamanlarında yaşayabilirsiniz.

Mevsimsel alerjiler zamanla astımı tetikleyebilir ve astım hastası olmanıza neden olabilir.

Yaygın mevsimsel alerjisi olan bir kişi bir alerjene maruz kaldığında, hava yollarının daralması öksürüğe neden olabilir. Nefes almakta güçlük ve göğüste sıkışma hissi de oluşabilir.

Bronşit

Virüsler, bakteriler veya alerjenler bronşit gelişmesine neden olabilir. Akut bronşit tipik olarak birkaç gün gibi kısa sürede geçer. Kronik bronşit ise, sık sık tekrarlayabilir veya aylarca sürebilir.

Alerjenlere maruz kalma, kronik bronşitin en yaygın nedenidir. Bazıları:

• Sigara dumanı
• Hava kirliliği
• Toz
• Polen
• Kimyasal tozlar veya duman

Mevsimsel alerji nedenlerinin aksine, bunlar genelde ev veya iş hayatında uzun süre maruz kalınabilen alerjenlerdir. Bunlara uzun süre maruz kalmak bronşiti kalıcı hale getirebilir veya bronşitin sık sık tekrarlamasına neden olabilir.

Çocuklarda Alerji

Çocuklar büyüdükçe cilt alerjileri azalır. Ancak, çocuklar büyüdükçe solunum ve gıda alerjileri daha yaygın hale gelir. Çocuklarda sık görülen bazı alerjiler:

• Atopik dermatit (egzama): Cildi kırmızı ve kaşıntılı yapan bir durumdur. Çocuklarda sık görülür ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Atopik dermatit uzun sürelidir (kronik) ve zaman zaman şiddetlenme eğilimindedir. Astım veya saman nezlesi eşlik edebilir.
• Alerjik kontakt dermatit: Genellikle, çocuğunuz tahriş edici maddeyle temas ettikten hemen sonra ortaya çıkar. Daha ciddi kontakt dermatit, ağrılı kabarcıklara dönüşebilir ve ciltte çatlamaya neden olabilir.
• Kurdeşen (ürtiker): Genellikle birkaç dakika ila birkaç gün içinde geniş cilt alanına yayılır. Etkilenen cilt bölgesi kızarık, kabarık ve kaşıntılıdır. Cilt döküntüsüne neden olmaz.