Bronşit

Akut bronşit, genellikle üst solunum yolu hastalıkları veya başka bir solunum yolu enfeksiyonundan kaynaklanır. Çok yaygındır.

Daha ciddi bir durum olan kronik bronşit ise, genellikle sigara nedeniyle, bronşiyal tüplerin iç kısmının sürekli tahriş veya iltihaplanması sonucu gelişir.

Bronşit ataklarınız sık sık tekrarlıyorsa, tıbbi müdehale gerektiren kronik bronşitiniz olabilir. Kronik bronşit, kronik obstrüktif akciğer hastalığında yer alan koşullardan biridir.

Belirtiler

Akut bronşit veya kronik bronşit için belirti ve semptomlar şunları içerebilir:

• Öksürük
• Berrak, beyaz, sarımsı gri veya yeşil renkte olabilen mukus (balgam) üretimi – nadiren kanla lekelenebilir
• Yorgunluk, bitkinlik
• Nefes darlığı
• Hafif ateş ve titreme
• Göğüs ağrısı ve rahatsızlığı

Akut bronşitiniz varsa, hafif bir baş ağrısı veya vücut ağrıları gibi soğuk algınlığı semptomlarınız olabilir. Bu semptomlar genellikle yaklaşık bir hafta içinde iyileşmekle birlikte, birkaç hafta boyunca süren titrek bir öksürükle devam edebilir.

Kronik bronşitte öksürük en az üç ay devam eder ve iki yıl içerisinde sık sık broşit atakları görülür.

Kronik bronşitiniz varsa, bazı dönemlerde öksürüğünüz şiddetlenebilir. Bunun nedeni kronik bronşitinizle birlikte ek başka bir enfeksiyon olabilir. Diğer bir ifade ile, Kronik bronşitinizin öksürük gibi belirtilerinin arttığı dönemler altta yatan başka bir hastalık eşlik ediyor olabilir.

Ne zaman doktora görünmeliyim?

Öksürüğünüz ve aşağıdaki belirtileriniz birliktelik gösteriyorsa doktorunuza danışın.

• Üç haftadan fazla süren
• Uyumanızı engelleyen
• 38 dereceden yüksek ateşle birlikte görülen
• Renksiz mukus/balgam varlığında
• Nefes darlığı veya hırıltılı soluma probleminiz varsa

Nedenleri

Akut bronşit genellikle virüslerden, tipik olarak soğuk algınlığı ve gribe neden olan virüslerle aynı virüslerden kaynaklanır.

Antibiyotikler virüsleri öldürmez, bu nedenle bu tür ilaçlar çoğu bronşit vakasında faydalı değildir.

Kronik bronşitlerin en sık nedeni sigara içmektir. Hava kirliliği ve çevre veya işyerindeki toz veya zehirli gazlar da bu duruma katkıda bulunabilir.

Risk faktörleri

Bronşit olma riskini arttıran durumlar nelerdir? Bronşit riskinizi artıran faktörler şunlardır:

• Sigara dumanı: Sigara içen veya sigara içenlerle yaşayan kişiler hem akut bronşit hem de kronik bronşit riski altındadır.
• Düşük direnç: Bu, soğuk algınlığı gibi başka bir akut hastalıktan veya bağışıklık sisteminizi tehlikeye atan kronik bir durumdan kaynaklanabilir. Daha büyük yetişkinler, bebekler ve küçük çocuklar enfeksiyona karşı daha savunmasızdır. Çünkü bağışıklık sistemleri zayıflamıştır.
• İşyerinde tahriş edici maddelere maruz kalma: Tahıl veya tekstil gibi bazı akciğer tahriş edici maddelerin çevresinde çalışırsanız veya kimyasal dumanlara maruz kalırsanız, bronşit geliştirme riski daha yüksektir.
• Gastrik reflü: Tekrarlayan şiddetli mide ekşimesi nöbetleri boğazınızı tahriş edebilir ve sizi bronşit gelişimine daha yatkın hale getirebilir.

Komplikasyonları

Tek bir bronşit atağı genellikle endişe nedeni olmamasına rağmen, bazı kişilerde zatürree olabilir. Bununla birlikte tekrarlayan bronşit nöbetleri, kronik obstrüktif akciğer hastalığınızın (KOAH) olduğu anlamına gelebilir.

Koruyucu hekimlik

Bronşit riskinizi azaltmak için aşağıdaki ipuçlarını izleyin:

• Sigara dumanından kaçının: Sigara dumanı kronik bronşit riskinizi arttırır.
• Aşı olun: Birçok akut bronşit vakası bir virüs olan gripten kaynaklanır. Yıllık grip aşısı yaptırmak, gripten korunmanıza yardımcı olabilir. Bazı pnömoni türlerine karşı koruyan aşıları yaptırmayı da düşünebilirsiniz.
• Ellerinizi yıkayın: Viral bir enfeksiyona yakalanma riskinizi azaltmak için ellerinizi sık sık yıkayın ve alkol bazlı el dezenfektanları kullanma alışkanlığı edinin.
• Ameliyat maskesi takma: KOAH’ınız varsa, toza veya buhara maruz kalırsanız ve seyahat ederken kalabalığın arasında olacağınız zaman ve işte yüz maskesi takmayı düşünebilirsiniz.

Tanı

Hastalığın ilk birkaç gününde, bronşit belirtileri ve semptomlarını soğuk algınlığı semptomlarından ayırt etmek zor olabilir. Fizik muayene sırasında doktorunuz, nefes alırken akciğerlerinizi yakından dinlemek için bir stetoskop kullanacaktır.

Bazı durumlarda, doktorunuz aşağıdaki testleri önerebilir:

• Göğüs Röntgeni: Göğüs röntgeni, zatürree veya öksürüğünüzü açıklayabilecek başka bir durum olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir. Bu geçmişte sigara içenler veya bir dönem sigara içmiş olanlar için özellikle önemlidir.
• Balgam testi: Balgam testi derin bir öksürükten sonra akciğerlerinizden alınan sıvı örneğinin (balgam) incelenmesidir. Balgam, akciğerinizden öksürdüğünüz mukustur. Antibiyotiklerin yardımcı olabileceği hastalıklarınız olup olmadığını görmek için test edilebilir. Balgam, alerji belirtileri için de test edilebilir.
• Solunum fonksiyon testi: Solunum fonksiyon testi sırasında, akciğerlerinizin ne kadar hava tutabildiğini ve ciğerlerinizden ne kadar çabuk hava alabileceğinizi ölçen bir spirometre adı verilen cihaza üflersiniz. Bu test astım veya amfizem belirtilerini kontrol eder.

Tedavi

Çoğu akut bronşit vakası, genellikle birkaç hafta içinde tedavi olmadan iyileşir.

İlaç tedavisi

Çoğu bronşit vakası viral enfeksiyonlardan kaynaklandığı için antibiyotikler etkili değildir. Bununla birlikte, doktorunuz bakteriyel bir enfeksiyonunuz olduğundan şüpheleniyorsa, bir antibiyotik reçete edebilir.

Bazı durumlarda doktorunuz aşağıdakiler dahil başka ilaçlar da önerebilir:

• Öksürük ilacı: Öksürüğünüz sizi uyumaktan alıkoyuyorsa, yatmadan önce öksürük kesici ilaçları deneyebilirsiniz.
• Diğer ilaçlar: Alerji, astım veya kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi rahatsızlıklarınız varsa, doktorunuz iltihabı azaltmak ve akciğerlerinizdeki daralmış bölümleri açmak için bir inhalatör ve başka ilaçlar önerebilir.

Terapi

Kronik bronşitiniz varsa, solunum terapistinin size nasıl daha kolay nefes almayı ve egzersiz yapma yeteneğinizi arttırmayı öğrettiği bir solunum egzersiz programı olan pulmoner rehabilitasyondan yararlanabilirsiniz.

Bronşit gelişmesinden nasıl korunabilirim?

Daha iyi hissetmenize yardımcı olmak için, aşağıdaki kişisel önlemleri denemek isteyebilirsiniz:

• Akciğer tahriş edici maddelerden kaçının: Sigara içmeyin. Hava kirlendiğinde veya güçlü dumanlı boya veya ev temizleyicileri gibi tahriş edici maddelere maruz kalıyorsanız maske kullanın.
• Nemlendirici (humidifier) kullanın: Sıcak, nemli hava öksürükleri giderir ve solunum yollarındaki sümükleri gevşetir. Ancak su kabında bakteri ve mantarların büyümesini önlemek için nemlendiriciyi üreticinin tavsiyelerine göre temizlediğinizden emin olun.
• Dışarı çıktığımızda sıcak tutması için yüz maskesitakabilirsiniz: Soğuk hava öksürüğünüzü ağırlaştırır ve nefes darlığına neden olursa, dışarı çıkmadan yüzünüzü, boğazınızı ve ciğerlerinizi soğuk havadan koruyacak yüz maskesi takabilirsiniz.

Bronşit için hangi doktora gitmeliyim?

Basit ve kısa süreli bronşit belirtileriniz varsa aile hekiminize veya bir pratisyen hekime muayene olabilirsiniz.

Bronşit belirtileriniz çok ağır seyrediyorsa, öksürükleriniz sürekli ve çok rahatsız ediciyse veya uzun süredir bronşit belirtileri taşıyorsanız olası kronik bronşitinizin değerlendirilmesi amacıyla, akciğer hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz.

Doktora gitmeden önce neler yapabilirsin?

Doktorunuzla olan randevunuzdan önce, aşağıdaki soruları cevaplayan bir liste hazırlamak isteyebilirsiniz:

• Son zamanlarda nezle veya grip oldunuz mu?
• Zatürree olmuş muydunuz?
• Başka tıbbi bir durumunuz veya hastalığınız var mı?
• Hangi ilaç veya takviyeleri düzenli olarak alıyorsunuz?
• İşinizde akciğer tahrişine maruz kalıyor musunuz?
• Sigara içiyor musunuz veya tütün dumana maruz kalıyor musunuz?

Randevunuza bir aile üyesini veya bir arkadaşınızı da getirmek isteyebilirsiniz. Bazen verilen tüm bilgileri hatırlamak zor olabilir. Size eşlik eden biri, kaçırdığınız veya unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.

Öksürüğünüz için başka bir hekime muayene olduysanız, mevcut doktorunuza hangi testlerin yapıldığını bildirin. Mümkünse, göğüs röntgeni, balgam kültürü ve solunum fonksiyon testi sonuçları da dahil olmak üzere raporları yanınızda getirin.

Bronşit muayenesi esnasında doktorunuz size neler sorabilir?

Doktorunuz size aşağıdakiler gibi bir takım sorular yöneltebilir:

• Belirtileriniz ne zaman başladı?
• Belirtileriniz sürekli devam eder şekilde mi yoksa zaman zaman aralıklarla mı ortaya çıkıyor?
• Daha önce bronşit geçirdin mi? Hiç üç haftadan fazla sürdü mü?
• Bronşit nöbetleri arasında, bir yıl öncesine göre nefesinizin daha kısa olduğunu fark ettiniz mi?
• Belirtileriniz uykunuzu veya işinizi etkiler mi?
• Sigara içer misiniz? Eğer öyleyse, ne kadar ve ne kadar süreyle?
• Egzersiz yapıyor musun? Bir basamak merdiven çıkmadan zorluk çeker misin? Eskisi kadar hızlı yürüyebilir misin?
• Herhangi bir şey semptomlarınızı iyileştirir veya kötüleştirir mi?
• Soğuk hava sizi rahatsız ediyor mu?
• Bazen hırıldadığının farkında mısın?
• Yıllık grip aşısı yaptırdınız mı?
• Yasadışı uyuşturucu madde soludunuz mu?

Kaynak: mayoclinic.org