Instagram 
YouTube 
Linkedin 
Pnömoni (Zatürre), bir veya iki akciğerdeki hava keselerinin enfekte olmasıdır. Hava keseleri (alveoller) enfekte sıvıyla dolabilir. Hava keselerinin enfeksiyonu ve sıvı ile dolması içimize çektiğimiz nefesten kana yeteri kadar oksijen geçişine engel olur. Vücudun oksijensiz kalma seviyesi hastalığın ciddiyetini belirler.
Pnömoni belirtileri ve semptomları, enfeksiyona neden olan mikrop tipine, yaşınıza ve genel sağlık durumunuza bağlı olarak hafif seyredebilir veya hayatı tehdit edecek kadar ciddi seyredebilir.
Bebeklerde, küçük çocuklarda, 65 yaşından büyük yetişkinlerde, bağışıklık sistemi zayıf olanlarda veya ek sağlık problemleri olanlarda daha ciddidir.
Belirtiler
Hafif seyreden bir pnömoninin belirtileri grip veya soğuk algınlığı belirtilerine benzer ancak sıradan bir grip hastalığına nazaran daha uzun süre devam eder.
Pnömoni belirtileri:
- Nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı
- Balgamlı öksürük
- Yorgunluk
- Yüksek ateş, Terleme ve Titreme
- Bulantı, kusma veya ishal
- Nefes darlığı
- Balgamlı öksürük veya ateş gibi soğuk algınlığı belirtilerinin bir anda kötüleşmesi
- Zihin bulanıklığı (konfüzyon) veya zihinsel farkındalıkta bozulmalar (65 yaş ve üstü yetişkinlerde)
- Düşük ateş (vücut ısısının normalden daha düşük olması) (65 yaşından büyük ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde)
Bebeklerde pnömoni belirtisi
Bebeklerde pnömoni belirtisi görülmeyebilir veya kusma, yüksek ateş, öksürük ile kendini belli edebilir. Zatürre olan bebekler, huzursuz veya yorgun görünebilirler. Nefes almakta ve yemek yemede zorlanabilirler.
Ne zaman doktora görünmeliyim?
Nefes almakta zorluk çekiyorsanız, göğüs ağrınız varsa, 39 C veya daha yüksek ateşiniz varsa, sürekli öksürüyorsanız ve özellikle cerahat (iltihap sıvısı) öksürüyorsanız doktorunuza danışın.
Şu gruptakiler daha yüksek pnömoni riski altındadır ve doktora görünme konusunda daha hızlı davranmalılardır:
- 65 yaşından büyükler
- Belirtileri olan 2 yaşından küçük çocuklar
- Bağışıklık sistemi zayıf kişiler
- Kronik hastalığı olanlar
- Kemoterapi ilaçları veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar alan kişiler
Bazı ileri yaştaki kişilerde ve kalp yetmezliği veya kronik akciğer problemleri olan insanlarda pnömoni hızla ilerleyerek hayatı tehdit eden bir hastalık haline gelebilir.
Hangi doktora gitmeliyim?
Pnömoni belirtileri taşıyorsanız aile hekiminize danışabilirsiniz. Aile hekiminiz sizi ihtiyacınız doğrultusunda bilgilendirecek ve yönlendirecektir.
Yetişkinlerde zatürre tedavisi, akciğer hastalıkları konusunda uzmanlaşmış göğüs hastalıkları uzmanı tarafından yapılabilir.
Pnömoni şüphesi taşıdığınız çocuklarınızı uzman çocuk doktoruna götürebilirsiniz.
Nedenleri
Birçok mikrop pnömoni oluşmasına neden olabilir.
Zatürre oluşmasının nedeni, genellikle solunum yoluyla bulaşan bakteriler ve virüslerdir.
Bağışıklık sistemimiz genellikle soluduğumuz hava ile akciğerlerimize giren mikropları temizler ve hastalığı önler. Ancak akciğerlerimize ulaşan mikrobun güçlü olması ve bağışıklık sistemimizin bu mikrobu yenecek güçte olmaması sonucu pnömoni gelişebilir.
Pnömoni, bu hastalığa neden olan mikrobun türüne ve bu mikrobun nereden bulaştığına göre sınıflandırılır.
Toplum kökenli pnömoni
Toplum kökenli pnömoni en sık görülen çeşididir. Hastanelerin veya diğer sağlık tesislerinin dışında gelişir. Nedenleri:
Bakteriler:
Bakteriyel pnömoninin en yaygın nedeni Streptococcus pneumoniae’dir. Bu tip pnömoni doğrudan ya da soğuk algınlığı veya grip geçirdikten sonra ortaya çıkabilir. Akciğerlerin bir lobunu (bir bölümünü) etkilediğinde Lober pnömoni adını alır.
Bakteri benzeri organizmalar:
Mycoplasma pneumoniae (Mikoplazma pnömoniya) adlı, Mycoplasma sınıfı hücre duvarı olmayan çok küçük bir bakteri de pnömoniye neden olabilir. Tipik olarak belirtileri diğer pnömoni tiplerinden daha hafif seyreder. Genellikle yatak istirahati gerektirecek kadar ağır bir hastalık değildir.
Mantarlar:
Bu tip pnömoni genellikle, kronik sağlık sorunları olan veya bağışıklık sistemi zayıf olan insanlarda yüksek miktarda mantar soluduğunda görülür. Bu mantarlar, toprakta ve kuş pisliğinde bulunabilir. Coğrafi bölgeye göre değişiklik gösterir.
Virüsler:
Soğuk algınlığına veya grip enfeksiyonuna neden olan virüslerden bazıları da pnömoniye neden olabilir. Virüsler, 5 yaşından küçük çocuklarda zatürrenin en yaygın nedenidir. Viral pnömoni genellikle hafiftir. Ancak bazı durumlarda çok ciddi olabilir.
En sık Respiratuar Sinsityal Virüsü (RSV) ve bazen influenza tip A veya B’den kaynaklanır.
Hastane kaynaklı pnömoni
Hastanede başka hastalıklar için tedavi gören bazı hastalar, hastanede bulunan mikroplar nedeniyle pnömoniye yakalandıklarında buna hastane kaynaklı pnömoni denir.
Hastane kaynaklı pnömoniler genellikle daha ciddidir. Çünkü hastaneler düzenli olarak dezenfekte edilirken buna rağmen hayatta kalan mikrop toplum içerisindeki mikroplara nazaran daha güçlüdür. Ayrıca, hastanede başka bir hastalığı olan kişi zaten ek hastalığa sahip olduğu için üzerine bir de zatürre eklenince durumu çok daha kritik olabilir.
Hastanın rahat nefes almasını veya bol oksijen almasını sağlayan solunum cihazlarından (ventilatör) hastaya pnömoni bulaşabilir. Ventilatörler genellikle yoğun bakım ünitelerinde kullanılır. Bu tip pnömoni daha ciddidir.
Aspirasyon pnömonisi
Nefes alma esnasında bir şeylerin akciğerlere kaçmasına aspirasyon denir.
Aspirasyon pnömonisi, akciğerlerinize yiyecek, içecek, kusmuk veya tükürük kaçtığında ortaya çıkar. Akciğerde tıkanan hava keselerinde (alveoller) aspirasyona bağlı pnömoni gelişebilir.
Beyin hasarı, aşırı alkol veya uyuşturucu gibi yutma ve öğürme refleksinin kaybolmasına neden olabilen durumlar akciğerlere bişeylerin kaçmasını daha olası kılar.
Risk faktörleri
Pnömoni (zatürre) her yaştan insanı etkileyebilir. Ancak, şu yaş grupları daha ciddi risk altındanır.
- 2 yaşından küçük bebekler
- 65 yaşından büyük yetişkinler
Diğer risk faktörleri:
- Hastaneye yatırılmak: Hastane yoğun bakım ünitesindeyseniz, özellikle nefes almanıza yardımcı olması için bir ventilatör cihazı takıldıysa daha fazla pnömoni riski altındasınız.
- Kronik hastalığa sahip olmak: Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), hipertansiyon veya başka kalp hastalığınız varsa pnömoni olma olasılığınız daha yüksektir.
- Sigara içmek: Sigara içmek vücudunuzun zatürreye neden olan bakteri ve virüslere karşı doğal savunmasına zarar verir.
- Bağışıklık sisteminin zayıf olması ya da bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanılması: HIV/AIDS hastaları, organ nakli yapılmış hastalar, kemoterapi veya uzun süreli steroid kullanan hastalar daha büyük risk altındadır.
Komplikasyonlar
Bakterilerin kana geçerek diğer organlara yayılması (bakteriyemi): Akciğerlerinizden kan dolaşımına giren bakteriler, enfeksiyonu diğer organlara yayabilir ve potansiyel olarak organ yetmezliğine neden olabilir.
Nefes darlığı: Akciğerlerde bazı hava keseleri (alveoller) enfekte oldukça, vücut nefes alış verişini hızlandır. Böylece sağlıklı hava keselerini daha fazla kullanmış olur. Hastalanan hava kesesi miktarı arttıkça, daha derin ve daha güçlü soluma ihtiyacı duyulur. İlerlemiş pnömonide artık derin nefes almak dahi yetersiz hale gelir. Zor nefes alma (nefes darlığı) gelişir.
Akciğerlerin etrafında sıvı birikimi (plevral efüzyon): Akciğerlerin dış yüzeyindeki zar ile göğüs boşluğunun iç yüzeyindeki zar arasında sıvı birikmesine plevral efüzyon denir. Biriken bu sıvıya mikrop bulaşırsa, enfekte olmuş sıvının drene edilerek bir tüple çıkarılması gerekebilir.
Akciğer absesi: Akciğer boşlukları enfekte olursa apse gelişebilir. Aşırı alkol tüketimi akciğer absesi riskini arttırır. Bu apseler genellikle antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Ancak bazen, apsenin drene edilerek boşaltılması gerekebilir. Apse içine yerleştirilmiş uzun bir iğne veya tüp ile cerrahi veya drenaj yapılarak apse boşaltılabilir.
Koruyucu hekimlik
Şu öneriler pnömoni hastalığına yakalanma riskini azaltmanıza yardımcı olacaktır:
Aşı olun: Bazı pnömoni ve grip türlerini önlemek için aşılar mevcuttur. Aşılama yönergeleri zamanla değişir. Daha önce pnömoni için aşı olmuş olsanız dahi sizin için zatürre aşısının gerekip gerekmediğini doktorunuza danışın.
Çocukların aşılandığından emin olun: 2 yaşından küçük çocuklar, pnömokok hastalığı riski altında olan 2 ila 5 yaş arası çocuklar ve kreş gibi kalabalık ortamlarda bulunması gereken çocuklar için pnömoni aşısı gerekliliği hakkında doktorunuza danışarak bilgi alın.
Temizlik ve hijyene özen gösterin: Kendinizi grip benzeri solunum yolu enfeksiyonlarına karşı korumak için ellerinizi düzenli olarak yıkayın veya alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanın. En azından kolonya kullanın.
Öksüren ve hapşıran insanlara yaklaşmamaya gayret edin. Solunum yolu enfeksiyonlarından korunmak bu enfeksiyonların neden olabileceği pnömoniden korunmanızı da sağlar.
Sigara içmeyin ve sigara dumanına maruz kalmayın: Sigara dumanı akciğerlere ulaştığında, akciğerlerinizin solunum yolu enfeksiyonlarına karşı doğal savunmasına zarar verir.
Bağışıklık sisteminiz güçlü olsun: Kaliteli uyuyun, düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı bir diyet yapın.
Tanı
Hastalığın ilk birkaç gününde, pnömoni belirtileri ve semptomlarını soğuk algınlığı semptomlarından ayırt etmek zor olabilir. Fizik muayene sırasında doktorunuz, nefes alırken akciğerlerinizi yakından dinlemek için bir stetoskop kullanacaktır.
Pnömoni (zatürre) şüphesi varsa, doktorunuz aşağıdaki testleri önerebilir:
Kan tahlili: Kan tahlilleri, enfeksiyon varlığını doğrulamak ve enfeksiyona neden olan organizmanın türünü tanımlamak için kullanılır. Ancak, organizmanın türüni tanımlamak her zaman mümkün değildir.
Göğüs Röntgeni: Doktorunuzun pnömoniyi teşhis etmesine ve enfeksiyonun nereleri ve ne kadar alanı etkiledeğini belirlemesine yardımcı olur. Ancak göğüs röntgeni, pnömoniye neden olan mikrobun türünü belirleyemez.
Nabız oksimetresi (Pulse oksimetre): Kandaki oksijen seviyesini ölçer. Pnömoni akciğerlerdeki hava keselerinin çalışmasını engelleyerek kana oksijen geçişini azaltabilir. Hastalığın ciddiyetinin takibi için kandaki oksijen seviyesinin düzenli olarak ölçülmesi önemlidir.
Balgam testi: Derin bir öksürükten sonra akciğerlerinizden bir sıvı örneği (balgam) alınır ve enfeksiyonun nedenini saptamaya yardımcı olmak için analiz edilir.
65 yaşından büyük, hastanede yatarak tedavi gören, ciddi pnömoni belirtileri olan veya ek kronik hastalıkları olan hastalarda doktor aşağıdakiler gibi bazı ek tetkiler isteyebilir:
BT (bilgisayarlı tomografi): Pnömoni (zatürre) tedavisine başladıktan sonra, beklenildiği kadar hızlı iyileşme sağlanamazsa, doktorunuz akciğerlerinizin daha ayrıntılı bir görüntüsünü almak için göğüs BT taraması önerebilir.
Plevral sıvı kültürü: Plevral alandan kaburgalarınızın arasına bir iğne koyarak sıvı örneği alınır ve enfeksiyon tipinin belirlenmesine yardımcı olmak için analiz edilir.
Tedavi
Pnömoni (Zatürre) tedavisi, enfeksiyonu ortadan kaldırmaya ve komplikasyonlarını önlemeye yöneliktir.
Toplum kökenli pnömonisi olanlar genellikle evde ilaç kullanarak iyileşebilir. Ancak, pnömoni belirtileri birkaç gün veya hafta içinde hafiflese de, yorgunluk hissi bir ay veya daha uzun süre devam edebilir.
Spesifik tedavis, pnömoniye neden olan mikrobun tipine, hastanın yaşına, hastanın genel sağlık durumuna ve hastalığın şiddetine bağlıdır.
Antibiyotik tedavisi
Bakteriyel pnömoniyi tedavi etmek için antibiyotikler kullanılır. Pnömoniye neden olan bakteri türlerini tanımlamak ve tedavi etmek için en iyi antibiyotiği seçmek zaman alabilir. Belirtileriniz düzelmezse, doktorunuz antibiyotiğinizi değiştirebilir.
Öksürük ilacı
Dinlenebilmeniz ve öksürüğünüzü sakinleştirmek için öksürük ilaçları kullanılabilir.
Öksürük, akciğerlerinizdeki sıvıyı gevşetmeye ve dışarıya çıkarmaya yardımcı olduğundan, öksürüğün tamamen ortadan kaldırılmaması daha iyidir. Hafif öksürükte öksürük ilacı kullanmamak, şiddetli öksürük durumunda ise düşük doz öksürük şurubu kullanmak akıllıcadır.
Ateş düşürücü/ağrı kesici ilaçlar
Yüksek ateş ve ağrı durumunda gerektiği kadar alınabilir. Bazıları:
Pnömoni tedavisinde hastaneye yatış
Aşağıdaki durumlarda hastaneye yatırılmanız gerekebilir:
- 65 yaşından büyük olmak
- Konfüzyon (zihin bulanıklığı, zaman, insanlar veya yerler konusunda kafakarışıklığı)
- Böbrek fonksiyonlarının yetersizliği
- Düşük tansiyon (büyük tansiyonun 90’ın altında, küçük tansiyonun 60’ın altında olması)
- Hızlı nefes alıp verme (Dakikada 30 veya daha fazla nefes)
- Ventilatör (solunum cihazı) ihtiyacı duymak
- Düşük ateş (hipotermi)
- Kalp tepe atımının 50’nin altında veya 100’ün üzerinde olması
Solunum makinesine (ventilatör) ihtiyacınız varsa veya belirtileriniz şiddetliyse, yoğun bakım ünitesine yatırılmanız gerekebilir.
Çocuklar şu durumlarda hastaneye yatırılabilir:
- 2 ayını doldurmamış bebekler
- Aşırı uyku hali olan veya letarjik çocuklar
- Nefes almakta zorlanan çocuklar
- Kan oksijen seviyeleri düşük çocuklar
- Dehidrate çocuklar
Öneriler
Bu öneriler daha hızlı iyileşmenize ve pnömoniye bağlı komplikasyon gelişme riskini azaltmaya yardımcı olabilir:
İyi dinlenin! Vücut sıcaklığınız normale dönene kadar ve balgamlı öksürmeyi bırakana kadar okula veya işe dönmeyin. Pnömoni tekrarlayabildiğinden, tamamen iyileştiğinizden emin olana kadar temkinli olun.
Bol bol sıvı tüketin! Akciğerlerinizdeki mukusun ve balgamın gevşek olması için bol bol sıvı özellikle su tüketin.
İlaçlarınızı düzenli ve reçete edildiği gibi kullanın! Doktorunuzun sizin için reçete ettiği tüm ilaçları kullanın. Antibiyotik kullanıyorsanız, ilacı tamamen bitene kadar kullanmaya devam edin. İlaçlarınızı bitirmeden önce daha iyi hissetmeye başlayabilirsiniz, ancak antibiyotiklerinizi kullanmaya devam etmelisiniz. Antibiyotik tedavisini çok erken bırakırsanız, akciğerleriniz mikrop barındırmaya devam edebilir. Bu mikroplar çoğalarak pnömoninin tekrarlamasına neden olabilir.
Kaynaklar:
