Halsizlik Sebepleri: Kansızlık

Kansızlık olarak anılan anemiler halsizliğin önemli ve yaygın sebeplerindendir. Hücrelere yeteri kadar oksijen ulaşamadığında halsizlik gelişebilir.

Diyette yeteri kadar demir alınamazsa demir eksikliği anemisi gelişir. B12 vitamini ve folik asit eksikliğine bağlı anemiler, kronik hastalık anemisi, herediter sferositoz, herediter eliptositoz, orak hücreli anemi ve hemolitik anemiler halsizlik, yorgunluk ve enerji düşüklüğüne neden olabilir.

Kansızlık nedir?

Kansızlık vücudumuzda olması gerekenden daha az kan olmasıdır. Hacim ile ilgilidir. Ortalama yetişkin vücudunda 5 litre kan vardır. Bu hacmin azalması kansızlıktır.

Kan hacmindeki küçük değişimler vücudumuz tarafından kolayca tolere edilebilir. Örneğin ciddi aneminiz yok ise 2 ünite (yaklaşık 1 litre ve vücudumuzda var olanın %20’si demektir) kan bağışı yapabilirsiniz.

Anemi ise hastalık ismidir. Bu hastalık dolaşım sisteminin oksijen taşıma kapasitesindeki azalmaya verilen isimdir.

Oksijen nasıl taşınır?

Gazlar sıvıda çözünebilirler. Oksijende her gaz gibi bir kısmı, kanda çözünerek taşınır ancak bu yeterli değildir. İhtiyacın önemli bir kısmını karşılayan taşınım yolu ise hemoglobin ile taşınmasıdır.

Soluğumuz havadaki oksijen hücrelerimize kadar şu şekilde taşınır:

1. Burundan (veya ağızdan) girerek akciğer alveolüne ulaşan oksijen, akciğerden kana difüzyonla geçer.
2. Kan içerisinde alyuvar zarından geçerek alyuvar hücresi içerisine geçer.
3. Alyuvar içine giren oksijen hemoglobine bağlanır.
4. Oksijen, kan damarlarında dolaşan hemoglobinler sayesinde vücutta taşınır.
5. Oksijen oranının azaldığı doku ve organlarımızda, oksijen önce hemoglobinden sonra alyuvardan ayrılır.
6. Kullanılmak üzere, kılcal damarlardan ihtiyacı olan dokulara doğru çözünür.
7. Hücre zarından çözünerek hücre içerisine girer.
8. Hücre içerisinde enerji üretimi esnasında kullanılır. 

Hemoglobin, protein zincirleri ve demir molekülünden oluşur. Hemoglobindeki protein zincirlerinin; alfa, beta, teta, delta gibi çeşitleri vardır ve yetişkinlerin temel hemoglobin zinciri 2 adet alfa+2 adet beta zincirdir.

Yeterli oksijenin taşınması için gerekenler

1. Demir
2. Hemoglobin zincirleri
3. İçerisinde yeteri kadar hemoglobini kılcal damarlarda taşıyabilen sağlam alyuvar hücreleri
4. Alyuvar hücrelerini yeterli hızda pompalayabilen bir kalp
5. Hücrelerin içerisinden parçalanmadan taşınabilmeleri için damar bütünlüğü sağlam kan damarları
6. Sağlıklı çalışan ağız/burun yani soluma kabiliyeti
7. Nefes borusu akciğer içerisindeki solunum kanallarının açık ve sağlıklı olması (astım, koah, iltihap, tümör ve yabancı cismin olmaması..)
8. Akciğerlerden geçen kanın oksijene doyması için alveollerin yeterli büyüklükte difüzyona yeterli olması gereklidir.

Bu 8 faktörden herhangi birinde oluşan eksiklik yorgunluk, halsizlik, egzersiz performansının azalması olarak karşımıza çıkar.

Nedenleri

Dolaşım sisteminin oksijen taşıma kapasitesindeki azalma anemidir ve çeşitli sebepler buna neden olur. Örneğin

• Diyette yeteri kadar demir alınamazsa demir eksikliği anemisi görülür (toplumda en sık görülen anemi çeşididir)
• Kronik bir başka hastalık sonrası görülen ve vücutta yeteri kadar demir var olmasına rağmen demirin kullanılamaması sonucu gelişen kronik hastalık anemisi
• B12 vitamini ve folik asit DNA sentezi için gereklidir. Eksiklikleri halinde DNA sentezi azalacağı için büyümüş ama bölünememiş alyuvarlar görünür. Büyük ve iri hacimli alyuvarlar kılcal damarlardan geçmekte zorlanan ve parçalanabilen daha hantal hücrelerdir. B12 vitamini ve folik asit eksikliğine bağlı anemiler (toplumda sık görülür)
• Hemoglobin zincirlerin üretimesi için gerekli gende eksiklik/hata varsa talesemi grubu kalıtsal anemi hastalıkları oluşur
• Alyuvarların kılcal damarlardan parçalanmadan geçmesini sağlayan kendine özgü yuvarlak ortasından basık şekli vardır. Bu şeklin ve esnekliğin sağlanamamasına neden olan hastalık grupları da anemi sebebidir. Herediter sferositoz, herediter eliptositoz
• Hemoglobinin 4 zincir ve ortasında duran demir molekülünün yapısında değişikliğe neden olan bu şekilde var olan hemoglobinlerin oksijen taşımasını zorlaştıran orak hücreli anemi
• Alyuvar hücrelerinin damar içerisinde dolaşırken parçalanmasına(hemoliz) neden olan durumlar da(mekanik kalp kapağı takılmış hasta, aşırı egzersiz…) normal ömrünü(alyuvarların kandaki ortalama ömrü 120 gündür) tamamlayamadan ölmeleri sonucu hemolitik anemiler

Koruyucu hekimlik

1. Yeterli demir, B12, B6 tüketmeye dikkat etmeliyiz
2. Yorgunluk, halsizlik, egzersiz performansının azalması, sabahları uyanmakta güçlük çekiyorsanız doktorunuza başvurmalısınız
3. Talesemi grubu veya orak hücre anemisi gibi genetik hastalıklardan birine sahipseniz çocuklarınızın kan sayımını kontrol ettirmeyi ve bir kez hemoglobin elektroforezi yaptırmayı unutmayınız.

Genetik anemi hastalıklarının farkında olunması ve bebeklerin ciddi kan hastalıkları ile doğmaması için çiftlerin evlenmeden önce hemoglobin elektroforezi ve kan sayımı taraması yaptırmaları gerektiğini biliyor muydunuz?

1. Yeterli oksijen taşınmasına engel olan herhangi bir durum anemi sebebi olabilir
2. Oksijen için kritik taşıma yolu oksijenin hemoglobin ile taşınmasıdır
3. Demir, B12, B9(folik asit = folat) oksijen taşınması için gereklidir