Kabızlık (Konstipasyon)

Kabızlıkta bağırsak peristaltizmi azalmış olabilir. Peristaltizm, besinlerin ağızdan makata doğru düzenli aralıklarla ve sürekli olan hareketi demektir. Peristaltizm yavaşladığında, gayta bağırsaklarda daha uzun süre bekler. Gaytadan daha fazla su emilir. Gayta katılaşır. Kabızlık gelişir (1).

Kabızlık nedir? Üç günde bir ile günde üç kere arası yapılan dışkılama normal kabul edilir. Genel olarak;

• Dışkılama sıklığının az olması, haftada 2 kere veya daha az dışkılama,
• Dışkılarken fazla gayret gösterme, dışkının zorlanarak çıkarılması
• Katı/sert dışkı oluşturma
• Az miktarda dışkılama

durumuna kabızlık denir.

Kabız olmak tıpkı öksürük veya ateş gibi bir rahatsızlığın semptomu olarak kabul edilmektedir. Kabızlık hastalık olarak kabul edilmemektedir.

Kabızlık riskini arttıran faktörler nelerdir?

Her yaşta kadınların kabız olma oranları erkeklerden fazladır.

Kabızlık psikososyal etkenlere, beslenme alışkanlıklarına ve bazı kronik hastalıklara bağlı olarak görülebilir.

Oturarak mesai yapan ve mesai esnasında tuvalete gidecek fırsatı bulunmayan mesleklerde yanlış alışkanlıklar dolayısıyla kabızlık görülme ihtimali artar. Kabız olma riskini arttıran diğer bazı durumlar şöyledir:

• Tuvalet ihtiyacını ertelemek
• Katı gıdalarla beslenmek
• Fazla inek sütü tüketmek
• Rektumda ya da kolonda darlık veya tıkanıklık
• Rektum ya da kolon çevresindeki sinirlere ait anormallikler
• Hormonal hastalıklar ya da gebelik gibi doğal hormon değişiklikleri
• Dışkılamada rolü olan kaslara ait işlev bozuklukları
• Kabız olma riskini arttıran bazı besinler; kepeksiz ekmek, muz, makarna, pirinç lapası, pilav, fazla süt tüketimi, fast food yiyecekler

Neden ve nasıl oluşur?

Bağırsak hareketlerinin azalmasına neden olan her durum, bağırsaklarda yeteri kadar su veya diyet lifi (posa) olmaması kabızlığa neden olabilir.

Bol bol su içmek, sebze ve meyve tüketmek ile hareketli olmak kabızlıktan korur.

Kabızlıkta bağırsak hareketleri (peristaltizm) azalmış olabilir. Ağızdan anüse olması gerekenden daha yavaş ilerleyen dışkı daha uzun süre bağırsaklarda kalacağı için su ve sıvı emilim süresi uzayacaktır. Dışkının sıvısı ne kadar çok emilirse bağırsaklardaki sertliği o kadar artar.

Kabızlık bir dışkılayamama problemidir. Yemeklerden sonra besinlerin midemize dolmasıyla gerilen mide onu sindirmemiz için gerekli asiti salgılar. Benzer şekilde midede sindirilmiş besinler ince bağırsağa geçtiklerinde, bağırsaktaki yüzey gerilimi sonucu oluşan sinir sistemi uyarılarıyla bağırsakların peristaltik hareketleri hızlanarak besinleri mideden anüse doğru hareket ettirir. Buna gastrokolik refleks denir.

Kabızlığı gastrokolik refleks ve doğru tuvalet alışkanlığı ile yenin

Bu refleks aç olduğumzda var olan rutin bağırsak peristaltizmine göre daha hızlı ve kuvvetlidir. Bu sebeple yemeklerden sonra dışkılama ihtiyacını belirgin olarak hissederiz. Kabız olmaktan korunmak için her gün bir kere herhangi bir öğün yemeğinden sonra dışkılamayı alışkanlık haline getirmek oldukça koruyucudur.

Lif içeriği yüksek besinler sindirim sistemini kabızlık, hemoroid, fistül ve makat çatlağı dahil birçok hastalıktan korur.

Ciddiye alınmadığında kabızlık, bağırsakların doğal hareketlerini engelleyerek, sert dışkının (kakanın) bağırsaklardaki sürtünme kuvvetini arttırarak makatta çatlak, makattan dışarı uzanan fistül veya hemoroid gibi bir çok rahatsızlığın gelişmesine neden olabilir.

Kabızlıktan korunmak için neler yapabilirim?

• Günlük aktif hayatın hengamesinin tuvalet alışkanlığını bozmaması için her gün sabah kahvaltısından sonra evinizden ayrılmadan dışkılama yapmanızı ve bunu gece uyumadan önce dişlerinizi fırçalamanız gibi alışkanlık haline getirmenizi öneririz.
• Tuvalet yapma ihtiyacı farkettiğinizde tuvalete gidin. Bekletmeyin.
• Tam tahıllı veya kepekli veya çavdar ekmeğini tercih edin.
• Kabuklu sebze ve meyvelerin kabuklarını soymadan iyice yıkayarak tüketin.
• Hafif tempolu egzersiz ve yürüyüşler bağırsak hareketliliğine katkı sağlayacaktır.
• Yemeklerin yanına salata ilave edin.
• Mercimek, barbunya, bezelye, pırasa, ıspanak, elma, armut, bulgur, yulaf, kuru kayısı gibi lif oranı yüksek posalı gıdalar bağırsaklarınızı rahatlatacaktır.
• Stress kabızlığa sebep olabilmektedir. Psikolojik problemlerinizin üstesinden gelmeniz, profesyonel psikolojik destek almanız kabızlık, göz seğirmesi ve halsizlik gibi spesifik olmayan semptomlardan kurtulmanızda faydalı olacaktır.
• Kafein (kahve, siyah çay, kola…) tüketimi kabız olma riskini arttırmaktadır. Sık sık kabızlık şikayetleri yaşıyorsanız kahve tüketiminizi sınırlandırmalısınız.

Kafein en çok nelerde bulunur?

Şüphesiz ki, bağırsakların sağlığı ve mide yanması, ülser, kabızlık, hemoroid, fistül, fissür gibi rahatsızlıklardan korunmak için lif içeriği yüksek besinleri tercih etmek çok çok önemlidir.

Lif oranı yüksek, osmalaritesi ile su tutan ve bağırsaklarda hacim kaplayarak bağırsak peristaltizmini çalışmaya iten sebzeler ve meyveler kabız olmanıza engel olabilir. Aynı şekilde uzun süreli lif içeriğinden fakir beslenmek kabız olma riskini arttırır. Ekmek, makarna ve pasta gibi unlu mamüller ile et ve et ürünleri lif yönüyle fakirdir.

Lif içeriği en yüksek besinler

Sağlıklı bir sindirim sisteminin devamı için et ağırlıklı yemeklerin yanında tüketilen salata ve düzenli aralıklarla meyve tüketimi bağırsakların sağlığı için oldukça koruyucudur.

Kendisi bir hastalık olarak kabul edilmeyen kabızlık bir başka hastalığın semptomu olabilir. Bu yüzden beslenme ve tuvalet alışkanlığınız doğru olmasına rağmen düzelmeyen kabızlığınız varsa lütfen doktorunuza başvurunuz.

Kabızlığa iyi gelen yiyecekler nelerdir?

Bir besin kabızlığa nasıl iyi gelir? Kabız olmak dışkının sert, katı ve susuz olmasıdır. Bu durumun aksine, kendisi bağırsaklarda duran, emilmeyen ve bol bol su tutan besinler dışkının yumuşak kıvamda kalmasını sağlar.

Besinlerdeki lif içeriği, su tutar. Bağırsaklardan emilmez. Bağırsakların içerisinde daha fazla su bulunmasını sağlayarak kabızlığı önler. Lif içeriği en yüksek besinler sindirim sisteminin daha rahat çalışmasına yardımcı olarak birçok bağırsak hastalığından korur.

Mercimek, barbunya, bezelye, pırasa, ıspanak, elma, armut, bulgur, yulaf, kuru kayısı, patlamış mısır, ahududu gibi lif oranı yüksek posalı gıdalar bağırsaklarınızı rahatlatacaktır.

Kabızlık Rehberi:
1. Kabızlık (konstipasyon)
2. Gebelikte kabızlık
3. Çocuklarda Kabızlık
4. Bebeklerde Kabızlık
5. Kabızlığı gastrokolik refleks ve doğru tuvalet alışkanlığı ile yenin
6. Lif içeriği en yüksek besinler