Non Steroidal Antienflamatuar İlaçlar (NSAİİ)

Non steroidal anti-inflamatuar ilaçlar, steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar anlamına gelir ve NSAİİ olarak kısaltılır. Steroid yapıda olmayan bu antiinflamatuar ilaçlar yüksek ateşin düşürülmesi, ağrı hissinin azaltılması ve inflamasyonun (iltihabın) azaltılması amaçlarıyla yaygın olarak kullanılmaktadır.

Non Steroidal Antienflamatuar İlaçlar (NSAİİ) olarak türkçeleştirilen bu ilaç grubunun ingilizcesi ise non-steroidal anti-inflammatory drug (NSAID)‘tır.

Non-steroid isimlendirmesi ise inflamasyonu azaltan ve steroid yapıda olan ilaçlardan (kortikosteroidler) ayırmak içindir. Kortikosteroidler de vücuttaki inflamasyonu azaltan bir ilaç sınıfıdır. Ancak steroid yapıda olan ilaçların bağışıklık sistemini zayıflatmak gibi önemli bir yan etkileri vardır.

NSAİİ türleri

Yirmiden fazla NSAİİ türü vardır. NSAİİ türleri ve NSAİİ içeren bazı ilaçlar:

Selekoksib, rofekoksib ve valdecoxib COX-2 selektif NSAİİ’lardır.

NSAİİ’ler farklı şekillerde kullanılabilir. Bazı kullanım şekilleri;

• ağız yoluyla alınan tabletler, kapsüller
• cilt üzerine lokal uygulanan kremler ve jeller
• doğrudan kasa ya da damara enjekte edilen ampüller (enjeksiyonlar)
• makattan alınan fitiller

Bazı NSAİİ’lar eczanelerden reçetesiz olarak satın alınabilirken, bazıları da doktor reçetesiyle temin edilebilir.

NSAİİ’ler nasıl etki eder?

NSAİİ’ler, sinir uçlarını hassaslaştıran ve iltihaplanma sırasında ağrıyı artıran maddeler olan prostaglandinleri bloke ederek çalışır. Prostaglandinler ayrıca vücut ısısını kontrol etmede rol oynar.

NSAİİ’ler prostaglandinlerin etkilerini inhibe ederek ağrı hissini hafifletmeye ve yüksek ateşi düşürmeye yardımcı olur. 

NSAİİ’ler ne işe yarar?

NSAİİ’ler genellikle; baş ağrısı, diş ağrısı, eklem ağrısı, burkulmalar ve incinmeler gibi travma sonrası oluşan ağrılar, artrit ve diğer uzun süreli ağrılarda ağrı hissini hafifletmek için kullanılabilirler.

Ayrıca grip ve soğuk algınlığı gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarında hem vücudun genelinde hissedilen kas ve eklem ağrılarını azaltmak hemde yüksek ateşin düşürülmesini sağlamak amacıyla NSAİİ tercih edilebilirler.

Reçeteli ilaç selekoksib (Celebrex) genellikle artrit semptomlarının uzun vadeli yönetimi için reçete edilir. Sindirim sistemi yan etkileri daha nadirdir.

NSAİİ’lerin etki etmesi ne kadar sürer?

Bu, NSAİİ’ye ve tedavi edilen duruma bağlıdır. Bazı NSAİİ’ler birkaç saat içinde etkisini gösterebilir. Bazılarının ise etkisini göstermesi bir veya iki hafta sürebilir.

Genel olarak, hızlı gelişen kas ve eklem yaralanmaları için etkisini hızlı gösteren NSAİİ’ler önerilmektedir. Ancak, bunların etkileri hızlı başladığı gibi hızlı biter ve her dört ila altı saatte bir alınması gerekebilir.

Uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyan osteoartrit ve romatoid artrit gibi hastalıklarda ağrı tedavisi için genellikle günde sadece bir veya iki kez alınan NSAİİ’leri önerilmektedir. Bununla birlikte, bu ilaçların iyileştirici (terapötik) etkilerini gösterebilmeleri genellikle daha uzun sürer.

Kimler NSAİİ kullanabilir? Kimler dikkatli olmalı?

NSAİİ’lar yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, herkes için uygun değildir ve bazen sorunlara neden olabilir.

Eğer aşağıdaki durumlardan birine sahipseniz NSAİİ ilaçlardan herhangi birini kullanmadan önce bir eczacıya ya da bir doktora danışın.

• 65 yaşın üzerindeyseniz
• Gebeyseniz ya da gebe kalmak için çabalıyorsanız
• Emziriyorsanız
• Astım hastalığınız varsa
• Geçmişte NSAİİ’lara karşı alerjik reaksiyon geçirdiyseniz
• Geçmişte mide ülseriniz olduysa, mide kanaması geçirdiyseniz
• Crohn veya ülseratif kolit hastalığınız varsa
• Gastroözefageal reflü hastalığınız varsa
• Kalbiniz, karaciğeriniz, böbrekleriniz, tansiyonunuz, kan dolaşımınız veya bağırsaklarınız ile ilgili herhangi bir probleminiz varsa
• Kullandığınız başka ilaçlar varsa
• Kontrolü zor diyabet hastasıysanız
• 16 yaşından küçükler için ilaç arıyorsanız (16 yaşın altındaki çocuklara aspirin içeren herhangi bir ilaç vermeyin)

Yapılan bazı çalışmalar, gebeliğin erken dönemlerinde NSAİİ almanın düşük yapma riskini arttırdığınız göstermiştir. Ancak bunun daha fazla çalışmayla doğrulanması gerekir. (kaynak)

NSAİİ’lerin gebeliğin üçüncü üç aylık döneminde alınması tavsiye edilmez. Bebeğin kalbindeki bir kan damarının erken kapanmasına neden olabilirler.

NSAİİ’ler bazı insanlarda yüksek tansiyona (hipertansiyon) neden olabilir. Tansiyon ilaçlarınızı alıyor ve doğru şekilde besleniyor olsanız bile tansiyonunuzun yükseldiğini fark ederseniz NSAİİ almayı bırakmanız gerekebilir.

Bu durumlarda yine de NSAİİ kullanabilirsiniz ancak daha yüksek yan etki riski olabileceğinden, NSAİİ kullanmadan önce bir sağlık uzmanının tavsiyesini almalısınız.

NSAİİ’lar sizin için uygun değilse doktorunuz ya da eczacınız size parasetamol içeren ilaçlar önerebilir.

Doğurganlığımı etkiler mi?

NSAİİ’ler gibi siklooksijenaz/prostaglandin sentezini inhibe ettiği bilinen herhangi bir ilaç kullanımı doğurganlığı (fertiliteyi) bozabilir ve hamile kalmayı planlayan kadınlarda kullanılmamalıdır.

Yüksek dozlarda veya uzun süre kullanılması kadınlarda yumurtlamayı etkileyebilir. Hamile kalmaya çalışıyorsanız veya kısırlık testi yaptırıyorsanız lüzumsuz NSAİİ almayın.

Gebe kalma güçlüğü olan veya kısırlık incelemeleri yapılan kadınlarda, NSAİİ ilaçların ne kadar gerekli olduğu yeniden değerlendirilmelidir. Bu riski taşıyan diğer bazı ilaçların listesi için yukarıdaki tabloya bakabilirsiniz.

NSAİİ türleri

Parasetamol bu durumlarda daha iyi bir ağrı kesicidir.

Yan etkiler

Tüm ilaçlar gibi, NSAİİ’ların da yan etki riski vardır.

Uzun süre yüksek doz NSAİİ alıyorsanız veya yaşlıysanız veya genel sağlık durumunuz kötüyse yan etki yaşama riskiniz daha yüksektir.

NSAİİ’ler ara sıra ve kısa süreli kullanım için tasarlanmıştır. NSAİİ’leri ne kadar uzun süre kullanırsanız yan etki yaşama riskiniz de o oranda artar.

NSAİİ’ların bazı olası yan etkileri şöyledir:

• Hazımsızlık: Mide ağrıları, mide bulantısı ve ishal dahil
• Mide ülserleri: Ülser, iç kanamaya ve demir eksikliği anemisine neden olabilir. Bu riski azaltmaya yardımcı olmak ve midenizi korumak için ekstra ilaç almanız gerekebilir.
• Baş ağrısı
• Uyuşukluk
• Baş dönmesi, sersemlik veya dengesizlik 
• Alerjik reaksiyonlar
• Nadir durumlarda, kalp yetmezliği, kalp krizi ve felç gibi karaciğer, böbrekler veya dolaşım sisteminizle ilgili sorunlar

NSAİİ neden mide sorunlarına neden olur?

NSAİİ’ler, mide zarınızı korumaya yardımcı olan COX-1’i bloke eder. Sonuç olarak, NSAİİ’lerin alınması, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı sindirim sistemi sorunlarının gelişmesine katkıda bulunabilir:

• Mide bulantısı ve kusma
• Gaz
• İshal
• Mide yanması
• Kabızlık

NSAİİ’ler daha ciddi bir yan etki olarak mide zarını ülsere neden olacak kadar tahriş edebilir. Bazı ülserler iç kanamaya bile yol açabilir.

Aşağıdaki semptomlardan herhangi birini yaşarsanız, hemen NSAİİ kullanmayı bırakın ve bir sağlık uzmanına danışın:

• Şiddetli karın ağrısı
• Siyah veya katran gibi dışkı
• Dışkıda kan

Eğer daha önceden mide ülseriniz varsa, kortikosteroid veya kan sulandırıcı ilaç kullanıyorsanız NSAİİ ilaç almadan önce bir sağlık uzmanına danışın.

Sindirim sisteminizle ilgili yan etkiler yaşarsanız, sağlık uzmanınız sizi selekoksib (Celebrex) gibi seçici bir COX-2 inhibitörü kullanmaya teşvik edebilir. Spesifik olmayan NSAİİ’lere göre mide tahrişine neden olma olasılıkları daha düşüktür.

Kalp yan etkileri

Yüksek dozlarda veya sık kullanımda aşağıdaki kalp ve damar sistemi yan etkilerinin riski artar:

• Kalp krizi
• Kalp yetmezliği
• İnme, felç
• Pıhtılaşma

Zaten bir kalp ve damar hastalığına sahipseniz daha yüksek yan etki riski altındasınızdır.

Genel bir kural olarak, doktor reçetesi gereken ilaçlar, doktor reçetesi olmadan satılabilen ilaçlara nazaran daha fazla yan etki riski taşır.

Herhangi bir rahatsız edici yan etki yaşarsanız, ilacınızı almayı bırakın ve doktorunuza danışın.

Ne zaman tıbbi yardım alınmalı

Çok fazla NSAİİ almak tehlikeli olabilir. Bu, aşırı doz almak olarak bilinir.

Çok fazla NSAİİ alırsanız ve hazımsızlık, mide yanması, mide bulantısı veya uyuşukluk gibi sorunlar yaşarsanız, doktorunuza danışın.

Aşağıdaki belirtilerden herhangi biriyle karşılaşırsanız NSAİİ kullanmayı derhal bırakın ve tıbbi yardım isteyin:

• Kulak çınlaması
• Bulanık görme
• Ciltte kızarıklık, kabarıklık, kurdeşen ve kaşıntı
• Kusma veya kan kusma
• İdrarınızda veya dışkıda kan
• Şiddetli mide ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Hızlı kalp atış hızı
• Sarılık (gözün beyaz alanlarının veya cildin sararması)

Nöbet geçirme, nefes almada zorluk veya bilinç kaybı gibi ciddi etkileriyle karşılaşırsanız hemen acil sağlık kuruluşuna başvurun veya 112‘yi arayın.

Diğer ilaçlarla etkileşimleri

Bazı NSAİİ’ler, diğer ilaçlarla birlikte kullanıldığında tahmin edilemeyecek şekilde etki gösterebilir. Bu nedenle ilaçlarınızın etki gücü değişebilir ya da yan etki riski artabilir.

Eğer aşağıdaki ilaçlardan herhangi birini kullanıyorsanız NSAİİ almadan önce bir doktora danışın:

• Başka bir NSAİİ
• Düşük doz aspirin veya varfarin gibi kan sulandırıcı ilaçlar (kan pıhtılarını önlemek için kullanılan ilaçlar). NSAİİ’ler kan pıhtılarını önlemek veya tedavi etmek için kullanılan bir ilaç olan varfarinin (Coumadin) etkisini artırabilir. NSAİİ ve varfarin ilaçlarının birlikte kullanılması aşırı kanamaya neden olabilir. Ayrıca NSAİİ ile düşük doz aspirinin birlikte kullanılması mide ülseri gelişme riskini arttırabilir.
• Artrit veya ülseratif kolit gibi otoimmün durumları tedavi etmek için ve organ nakli olan kişilerde de reçete edilebilen bir ilaç olan siklosporin. NSAİİ ve siklosporin ilaçlarının birlikte kullanılması böbrek hasarına neden olabilir.
• Yüksek tansiyonu tedavi etmek için kullanılabilen diüretik ilaçlar. Genellikle diüretik ilaçlarla NSAİİ’lerin kısa süreli birlikte kullanımı sorun oluşturmaz ancak doktorunuzun sizi böbrek hasarı ve yüksek tansiyon açısından takip etmesi gerekir.
• Bipolar bozukluk ve şiddetli depresyon dahil olmak üzere zihinsel sağlık sorunlarını tedavi etmek için kullanılan bir ilaç olan lityum. NSAİİ ile lityum ilaçlarının birlikte kullanılması tehlikeli olacak şekilde vücutta lityum birikmesine neden olabilir.
• Romatoid artriti tedavi etmek için kullanılan bir ilaç olan metotreksat
• Seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) olarak adlandırılan antidepresan ilaçlar. Örneğin sitalopram ve fluoksetin (Prozac)

Zaten kullanıyor olduğunuz bir ilacı aynı zamanda NSAİİ ile birlikte almanın güvenli olup olmadığından emin değilseniz, ilacınızın kutusundan çıkan broşüre bakın veya bir eczacıya ya da doktora danışın.

Yiyecek ve alkol

İlacınızın kutusundan çıkan broşür, belirli yiyecek veya içeceklerden kaçınmanız gerekip gerekmediğini belirtmelidir. Emin değilseniz eczacınıza veya doktorunuza danışın.

Genellikle, NSAİİ’leri alırken belirli yiyeceklerden kaçınmanıza gerek yoktur.

Tabletler veya kapsüller, midenizi rahatsız etmelerini önlemek için normalde bütün olarak ve su veya yiyecekle çiğnenmeden yutulmalıdır.

NSAİİ alırken alkol almak genellikle güvenlidir, ancak aşırı alkol içmek midenizi tahriş edebilir.

Hem uzun süreli NSAİİ kullanmak hem de alkol kullanmak gastrit ve ülser gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları gelişme riskini arttırır.

Çocuklarda NSAİİ kullanımı

2 yaşından küçük bir çocuğa herhangi bir NSAİİ vermeden önce daima sağlık uzmanınıza danışın.

Çocuklar için ilaç dozu, çocuğun kilosuna göre hesaplanır. Bu nedenle çocuğunuza ne kadar ilaç vereceğiniz konusunda dikkatli olun. Doktorunuza, eczacınıza ya da ilaç kutusunda bulunan doz çizelgesine uyun.

İbuprofen Şuruplar (Pedifen Şurup, Dolven Şurup, Apireks Şurup, Brus Şurup, İbuactive Şurup gibi) çocuklarda en sık kullanılan NSAİİ’dir. Ayrıca 3 aylık kadar küçük çocuklarda kullanım için onaylanmış tek üründür.

Naproksen ise (Aleve, Aprol, Apranax, Naprosyn) 12 yaşın üzerindeki çocuklara verilebilir.

Aspirin, 3 yaşın üzerindeki çocuklarda kullanım için onaylanmış olsa da, suçiçeği veya grip olabilen 17 yaş ve altındaki çocuklar aspirin ve onu içeren ürünlerden kaçınmalıdır.

Çocuklara aspirin vermek, karaciğerde ve beyinde şişmeye neden olan ciddi bir durum olan Reye sendromu riskini artırabilir.

Reye Sendromu

Reye sendromunun erken belirtileri genellikle suçiçeği veya grip gibi viral bir enfeksiyondan sonraki iyileşme döneminde ortaya çıkar. Bununla birlikte, bir kişi enfeksiyonun başlangıcından 3 ila 5 gün sonra da Reye sendromuna yakalanabilir.

2 yaşın altındaki çocuklarda, ishal ve hızlı nefes alma başlangıç ​​belirtilerindendir. Daha büyük çocuklarda ve gençlerde ilk belirtileri arasında kusma ve olağandışı uyku hali bulunur.

Reye sendromunun daha şiddetli bazı belirtileri:

• Zihin bulanıklığı veya halüsinasyonlar
• Agresif veya irrasyonel davranış
• Kollarda ve bacaklarda güçsüzlük veya felç
• Nöbet geçirme
• Bilinç kaybı

Erken teşhis ve tedavi hayat kurtarıcı olabilir. Çocuğunuzun Reye sendromu olduğundan şüpheleniyorsanız, derhal tıbbi yardım alın.

Reçetesiz NSAİİ kullanmadan önce

NSAİİ ilaçlardan en verimli şekilde yarar görmek için onları doğru kullanmalısınız.

1. İhtiyaçlarınızı iyi değerlendirin!

Parasetamol ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak yaygın şekilde kullanılan güvenilir bir ilaçtır. Eğer ağrı kesici veya ateş düşürücü olarak parasetamol yeterli geliyorsa NSAİİ’lerin yan etki risklerini almamak akıllıcadır. Parasetamol bir NSAİİ değildir. Parasetamol içeren bazı ilaçlar:

• Parol tablet
• Minoset tablet
• Panadol tablet
• Parol Plus Şurup, Parol şurup
• Calpol Şurup, Calpol 6 Plus şurup
• Tylol Şurup, Tylol 6 Plus şurup

Ancak ağrı kesici olarak ya da ateş düşürücü olarak parasetamol yeterli gelmiyorsa NSAİİ’lar daha etkili şekilde sizi rahatlatabilir.

2. Prospektusu okuyun!

Tüm reçetesiz ilaçların içeriğindeki etken maddeleri okuduğunuzdan emin olun, böylece her bir ilaçtan ne kadar aldığınızı bilirsiniz. Birçok soğuk algınlığı ilacı bir NSAİİ olan ibuprofen içerir. Hem soğuk algınlığı ilacı hem de ağrı kesici olarak NSAİİ almak yan etki yaşama riskinizi arttırır.

Coldaway C, İbucold C ve Nurofen gibi ibuprofen içeren soğuk algınlığı ilaçları ile birlikte başka bir NSAİİ daha kullanmadan önce buna gerçekten ihtiyacınız olduğuna emin olun.

3. İlaçlarınızı doğru şekilde saklayın

Bu ilaçlar, banyo ve tuvalet dolapları gibi sıcak ve nemli bir yerde saklanırsa son kullanma tarihinden önce etkilerini kaybedebilir. İlaçların etkisinin uzun süre devam edebilmesi için onları serin ve kuru bir yerde saklayın.

4. Doğru dozda kullandığınızdan emin olun

İlaç kullanmadan önce ilacın kutusundan çıkan broşüre mutlaka bakın. Her bir NSAİİ türünün etkili olduğu doz farklılık gösterebilir.

Örneğin Arveles Tablet içerisinde 25 miligram deksketoprofen ilaç etken maddesi ile ağrı keserken Majezik Tablet 100 miligram flurbiprofen ilaç etken maddesi ile ağrı keser. Ayrıca Majezik kapsül ise 200 miligram flurbiprofen içerir.

Sonuç olarak, NSAİİ ilaçların sabit bir dozu yoktur. Hangisini kullanıyor olursanız olun, doğru dozda ilaç aldığınızdan emin olun.

NSAİİ’lere alternatifler

NSAİİ’ler sorunlara ve yan etkilere neden olabileceğinden, genellikle önce alternatif ilaçlar önerilir.

Ağrı kesici için ana alternatif, reçetesiz de satılan ve çoğu insanın alması güvenli olan parasetamoldür.

Eğer kas veya eklem ağrıları için NSAİİ kullanıyorsanız, ağızdan ilaç almak yerine cilt üzerine uygulanan jelleri ve kremleri ilk önce denemek avantajlıdır. Cilt üzerine uygulanan kremler ve jeller, mide ve bağırsaklardan geçmezler. Bu sayede gastrit, mide ağrısı ve mide yanması gibi yan etkiler başta olmak üzere daha az yan eti riskine sahiptirler.

Doktorunuz ayrıca sahip olduğunuz sağlık sorununa bağlı olarak farklı ilaçlar ve tedaviler önerebilir. Örneğin, fizyoterapi, kas veya eklem ağrısı olan bazı kişilere yardımcı olabilir.

NSAİİ’leri kullanmadan önce daima sağlık uzmanınızla görüşün.

Kaynaklar:

1. ncbi.nlm.nih.gov
2. ncbi.nlm.nih.gov
3. nhs.uk
4. clevelandclinic.org