Kan Uyuşmazlığı Nedir? (rh/rh)

Kan uyuşmazlığı iğnesi ne zaman yapılır? Kan uyuşmazlığı nedir?

• Annenin kan grubunun Rh negatif (–)
• Babanın kan grubunun Rh pozitif (+)

olması durumunda, eşler arasında kan uyuşmazlığı vardır denir.

Böyle bir çiftin bebeği Rh pozitif (+) veya Rh negatif (–) olabilir. Bebek eğer annesi gibi Rh negatif (–) ise sorun olmaz. Fakat bebek Rh pozitif (+) is Rh immünizasyonuna ve bazı sorunlara yol açabilir.

Kan uyuşmazlığı olursa ne olur?

Kan grubu Rh negatif (–) olan annenin ilk doğum anındaki kanaması sebebiyle, bebeğin Rh pozitif (+) kırmızı kan hücreleri annenin kanına karışır. Bu kırmızı kan hücreleri üzerinde bebeğe ait antijenler vardır. Anne bu antijenlere karşı anti-Rh antikoru üreterek cevep verir. Bu annenin ilk gebeliğinde sorun beklenmez ancak artık kanında anti-Rh antikoru vardır ve bu durum sonraki gebelikler için eğer önlem alınmazsa ciddi sorun olacaktır.

Sadece ilk doğum değil, ilk küretaj, ilk düşük gebelik, amniosentez ve kordosentez gibi birtakım sağlık girişimleri de anti-Rh antikoru oluşumuna sebep olacaktır.

Coombs testi

• Bebeğe, babasından, kalıtımsal olarak annesinin eritrositleri üzerinde bulunmayan antijenler geçebilir.
• Gebelikte veya bebeğin bazı hücrelerinin plasenta ayrılırken annenin kan dolaşımına geçtiği doğum olayı sırasında, annenin eritrositleri bebeğinin eritrositleri üzerindeki yabancı antijenlere maruz kalabilir.

Anne bu yabancı eritrosit antijenlerine karşı antikorlar oluşturmaya başlayabilir. Bu durum genellikle ilk bebeği değil aksine daha sonraki bebekleri etkiler.

Annenin antikorlarının plasentayı geçtiği, bebeğin eritrositlerine yapışarak onları hemolize ettiği yeni doğanın hemolitik hastalığına neden olabilmektedir.

Bebeğin kan örneğinde yapılan bir Direkt Coombs Testi (DAT testi) annenin antikorlarının bebeğin eritrositlerine bağlanıp bağlanmadığını belirleyecektir.

Direkt Coombs Testi (DAT) pozitifse eritrositlere yapışık antikorlar vardır. Genellikle DAT reaksiyonu ne kadar kuvvetliyse (test ne kadar kuvvetle pozitifse) eritrositlere bağlı antikor miktarı o kadar fazladır. 

Kan uyuşmazlığı iğnesi ne zaman yapılır?

Rh uygunsuzluğu olan gebeler (kocası rh+ iken kendisi rh- olan gebeler), indirekt coombs testi (İCT)‘ni ilk gebelik kontrolünde yaptırmalıdır.

Eğer eşinizle kan uyuşmazlığınız var ise doktorunuz 27. haftanın sonunda kan uyuşmazlığı iğnesi yapabilir. 

İndirekt coombs testi negatif çıkan hamile kadınlarda, gebeliğin 27. haftasında, önlem amaçlı anti-D gamma globulin (kan uyuşmazlık iğnesi) ile proflaksi yapılmalıdır.

İmmunize olmamış bir gebede proflaksi için en önemli dönem doğumdur. Doğumu takiben bebeğin kordon kanından direkt coombs testi (DCT)ve bebek kan grubu çalışılmalıdır.

DCT’nin negatif ve bebek kan grubunun Rh(+) olması halinde anti-D immunglobulin (anneye yapılan kan uyuşmazlığı iğnesi) tekrarlanmalıdır. Doğumdan sonra bebeğin kan grubu pozitif ise ilk 72 saat içinde yeniden anti-D globulin iğnesi yapılmalıdır. Bu annede antikorların oluşmasını engelleyerek bir sonraki gebeliğin bu antikorlar tarafından etkilenmesini engeller. Rh uygunsuzluğunda ilk gebelikte bir sorun oluşmasını beklemeyiz.

Kan uyuşmazlığında risk analizi

1. İlk bebekte genelde sorun oluşmaz.
2. Kan uyuşmazlığı durumunda gebelik döneminde annenin kan tetkikleri ile takibi yapılır. Gerek görülürse gebelik döneminde koruyucu iğne (Rhogam, anti-D) uygulanır.
3. Kan uyuşmazlığı durumunda her doğumdan sonra bebeklerin de kan tetkikleri yapılır. Bebeğin kan grubunun Rh pozitif (+) olması durumunda anneye koruyucu iğne uygulanır.
4. Eğer bu iğne yapılmaz ise çiftin diğer bebeklerinde sağlık sorunları yaşanabilir.
5. Kan uyuşmazlığında eğer bebek etkilenmiş ise anneden geçen anti-Rh antikorlar bebeğin kan hücrelerinin parçalanmasına ve çökelmesine neden olur. Bu durumda bebekte kansızlık yani anemi görülür. Buna bağlı olarak ultrasonda bebekte hidrops fetalis adı verilen durum tespit edilir. Bebekte anne karnında ölüm dahi görülebilir.

Tedavi

1. Mümkünse gebe kalınmadan çiftlerin kan grupları tespit edilmelidir.
2. Çiftlerde Rh uyuşmazlığı bulunması halinde, indirekt coombs testi uygun aralıklar ile tekrarlanmalı.
3. İhtiyaç halinde, ilk hamilelikte 28. haftada erken korunma iğnesi (anti-d immunglobulin) yapılabilir.
4. Bebeğin kan grubu Rh pozitif ise; sonraki bebekleri koruyabilmek amacı ile antikor üretimini engelleyecek anti-d immunglobulin enjeksiyonu 72 saat içerisinde yapılmalı.
5. Annenin daha önce rh pozitif antijenlerle; doğum, düşük, kürtaj gibi nedenlerle karşılaşması annenin anti-D antikoru üretmesine neden olur. Bu gibi durumlarda, hamileliğin ilerleyen dönemlerinde, kanda bulunan antikor seviyeleri kontrol edilir. Antikor seviyesinin yüksek olması durumunda, özel testler ile bebeğin sağlık durumu mutlaka bir perinatoloji kliniğinde takip edilmeli ve uygun tedavi yapılmalı.
6. 3 aydan büyük düşükler var ise anti-d immunglobulin uygulaması tam doz uygulanmalıdır. İlk 3 ay içinde 6 – 8 haftadan sonra ceninde kırmızı kan hücreleri oluşmaya başladığından düşük doz anti-d immunglobulin yapılması uygun olur.
7. Kürtajlarda Rh hiperimmunglobulin, müdahaleden önce uygulanmalı, operasyon mümkünse vakum ile yapılmalı.
8. Bebek doğmadan önce kan uyuşmazlığından şiddetli şekilde etkilenmişse doğumda deneyimli bir çocuk doktoru ekibi hazır olmalıdır. Yenidoğanda görülen kan uyuşmazlığı bulguları solukluk, sarılık, karaciğer ve dalak büyüklüğüdür. Doğumda göbek kordonu hemen klemplenmeli, kalp yetmezliği riski azaltılmalıdır. Kordon kanı değerlerine bakılıp, gereğinde 0 Rh (-) kanla kısmi kan değişimine başlanmalıdır.

Gebe Kalmak İsteyen Kadın: Nelere Dikkat Edilmeli?