Hipertansiyon tedavisinde ilaç seçimi nasıl belirlenir? Tansiyon ilaçlarının bilinen yan etkileri nelerdir?
İlaç seçimini, hastanın öncesinde var olan kronik hastalıkları, tansiyon tipi (örn. izole sistolik hipertansiyon), hastanın ırksal özellikleri, hamile olup olmaması ve ilaçların yan etkileri belirler.
ACE inhibitörleri (ACEİ) ve Anjiotensin Reseptör Blokerleri (ARBs)
ACE inhibitörleri (ACEİ) ve Anjiotensin Reseptör Blokerleri (ARBs); diyabeti, böbrek hastalığı, iskemik kalp hastalığı veya kalp yetmezliği olan hastalarda ilk basamak ilaçlardır. Bu ilaçlar özellikle böbreği koruyucu özelliğiyle bilinir. ACEİ ve ARBs ikili kombinasyon şeklinde kullanılamazlar.
ACEİ, kuru öksürük ve anjiyoödeme neden olabilir. Anjiyoödem; alerjik reaksiyonlar, NSAID (ağrı kesiciler)in kullanımı sonucu oluşan mast hücrelerin etkisi ile ya da ACEİ ilaçların kullanımı sonucu oluşan bradikinin etkisi ile bazen de sebepsiz ortaya çıkabilen, kendi kendini sınırlayan, deri, deri altı dokularda ödem oluşmasıdır.
Kendi kendini sınırlayarak çoğunlukla tehlike oluşturmasa da gırtlakta ödeme neden olduğunda hayatı tehdit edebilecek boyutlara varabilir.
ACEİ kullanan hastalarda kuru öksürük şikayetleri varsa ARBs’ne geçilmelidir. Kuru öksürük şikâyeti olan yetişkin hastaların mutlaka kullandığı tansiyon ilaçlarının sorgulanması gerekir.
ACEİ kullananlarda anyioödem meydana geldiğinde ARBs’ne geçilmelidir.
ACEİ ve ARBs, kandaki potasyum seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Bu ilaçlar bebeğin normal gelişimini olumsuz etkilediklerinden gebelerde kullanılmamalı, gebelik planlayan hipertansiyon hastalarının mutlaka aile hekimine kullandıkları ilaçları göstermeleri gerekmektedir.
ACEİ, Afrika kökenlilerde tek ilaç olarak kullanımı tavsiye edilmez.
Tiyazid Diüretikleri
Tiyazid Diüretikleri; Afrika kökenli Amerikalılarda, tuza duyarlı hastalarda ve izole sistolik hipertansiyonu olan hastalarda ilk basamak ilaçlardır. Kısa etkili tiyazid diüretiği “hydrochlorothiazide”’e nazaran, “İndapamide” ve “Chlorthalidone” gibi uzun etkili tiyazid diüretikler tedavide tercih edilir.
Tiyazid diüretikleri, kanda sodyum ve potasyum düşüklüğü yapabilir.
Tiyazid diüretikleri kan şekerini ve kolesterolü artırma riski içerdiği için metabolik sendromlu (kalp krizi, felç ve şeker hastalığı riskini artıran birtakım risk faktörlerinin bir arada olduğu klinik durum) hastalarda kullanılmamalıdır.
Kalsiyum Kanal Blokerleri (KKBs)
Kalsiyum Kanal Blokerleri (KKBs); Afrika kökenli Amerikalılarda ve izole sistolik hipertansiyonu olan hastalarda ilk basamak ilaçlardır. KKBs’nin Non-dihidropiridin alt grubu (Diltiazem, Verapamil) genellikle hipertansiyon tedavisinde kullanılmaz ve bu ilaçlar aynı zamanda kalp yetmezliğinde azalmış ejeksiyon fraksiyonu (Kalp her attığında kendine gelen kanın ne kadarını pompaladığını gösteren bir değer) olanlarda kullanılmamaktadır.
KKBs; baş ağrısı, kabızlık, reflü, ayak ve bacağın alt kısımlarında ödem ve bradikardi (yetişkinlerde kalp hızının dakikada 60’dan düşük olması durumu) yapabilir.
Beta Blokerler
Beta Blokerler; aort regürjitasyonu (kalbin ana atardamara açılan aort kapağının tam kapanmamasıyla meydana gelen tıbbi sorun) yapması sebebiyle hipertansiyon tedavisinde sakınılmalıdır.
Ayrıca 60 yaş ve üzeri hastalarda ilk basamak ilaç olarak kullanılmaz. Çocuklarda da metabolik yan etkilere (örn. glikoz toleransının bozulması) yol açması nedeniyle hipertansiyonda ilk basamak ilaç olarak kullanılmaz.
Beta blokerler ana ilaç olarak sıklıkla hastalarda;
- İskemik kalp hastalığı
- Kalp yetmezliği
- Atriyal Fibrilasyon (kalbin elektriksel uyarılmasında bozulma nedeniyle kalbin üstteki iki kulakçığın (atriyumlar) atması gerektiği şekilde atmaması durumu)
- Torasik Aort Hastalığı (örn. anevrizma, diseksiyon)
- Tirotoksikoz (Tiroit bezinin aşırı çalışması sebebiyle tiroit hormonlarının aşırı artması sonucu hastalarda kilo kaybı, sinirlilik, huzursuzluk, sıcağa tahammülsüzlük, terleme, kas gücü kaybı ve çarpıntı gibi yakınmalara neden olan klinik tablo)
- Migren
- Esansiyel tremor (ellerde, bacaklarda, seste, gövdede kısacası vücudun geneline yayılmış, ritmik titremeye yol açan nörolojik hastalık) gibi ek hastalıklar varsa kullanılır.
Beta blokerler (özellikle kalbe spesifik olmayanlar) akciğerlerin bronş ve bronşiyollerinde daralmaya yol açabilir, trigliseritlerde artışa neden olabilir.
Loop Diüretikleri
Loop Diüretikleri; semptomatik kalp yetmezliği ve kronik böbrek hastalığı (özellikle Glomerül Filtrasyon Hızı <30 mL/ dk. olduğunda) olan hastalarda tercih edilir.
Loop diüretikleri, kanda sodyum ve potasyum düşüklüğüne yol açabilir, kan şekerini ve kolesterolü artırabilir.
Aldosteron Antagonistleri
Aldosteron Antagonistleri; primer hyperaldosteronizmden kaynaklanan hipertansiyon tedavisinde kullanılır. Dirençli hipertansiyonda ek ilaç olarak kullanımı vardır.
Aldosteron antagonistleri, kanda potasyum yüksekliğine neden olabilir. Aldosteron antagonistlerinden “Spironolakton” jinekomastiye (erkeklerde meme dokusunun genişlemesi) yol açtığı biliniyor.
Direkt Renin İnhibitörleri (Aliskiren)
Direkt Renin İnhibitörleri (Aliskiren); ACEİ ve ARBs’nin tolere edilemediği durumlarda verilir. ACEİ veya ARBs ile kombinasyon şeklinde kullanılmamalıdır. Kanda potasyum yüksekliğine neden olabilir.
Alfa-1 Blokerler
Alfa-1 Blokerler; feokromasitomaya bağlı gelişen hipertansiyon tedavisinde kullanılır. Benign prostat hipertrofisi olan hastalarda yardımcı tedavi olarak kullanılabilir.
Alfa-1 blokerler, postürdeki değişime bağlı (örn. hızla ayağa kalma sonucu) tansiyon düşüklüğüne ve baş ağrısına neden olabilir.
Alfa-2 Agonistleri
Alfa-2 Agonistleri; merkezi sinir sistemini baskılaması, bradikardiye ve rebound hipertansiyona yol açması nedeniyle hipertansiyonda nadiren kullanılır.
Direkt Arteriyel Vazodilatörler
Direkt Arteriyel Vazodilatörler (örn. Hydralazine); hamilelikte kullanılan ilk basamak ilaçtır. Sodyum nitroprusside sadece hipertansif acil durumlarda kullanılır.
Direkt arteriyel vazodilatörler, refleks taşikardiye yol açabilir, vücutta sodyum ve su tutulumu yapabilir. Uzun dönem Sodyum nitroprusside kullanımı siyanür zehirlenmesine yol açabileceği unutulmamalıdır.
Sonuç olarak, tansiyon ilaçlarındaki seçimi kısaca şu şekilde özetleyebiliriz:
- Afrika kökenli Amerikalı olmayanlar (Diyabetli bireyler dahil): Tiyazid Diüretikleri, KKBs, ACEİ, ya da ARBs
- Afrika kökenli Amerikalılarda (Diyabetli bireyler dahil): Tiyazid Diüretikleri ya da KKBs
- Kronik böbrek hastalığı olan yetişkinlerde: Başlangıç (ya da ek tedavi olarak) tedavisi ACEİ ya da ARB içermelidir. Çünkü bu ilaçlar böbrek iyileşmesinde de önemli katkıları vardır.
YORUM YAP