Bademcik İltihabı ve Farenjit (Tonsillofarenjit)

Bademcik iltihabı olarak bilinen tonsillofarenjit, ÜSYE grubundan bir hastalıktır. Tonsil(bademcik) ile farenks(yutak)‘in enfeksiyonudur. Tonsillit bademciklerin iltihabı, farenjit ise yutağın iltihabıdır ve genellikle birbirlerine çok yakın olduklarından hem bademcikler hem de yutak aynı birlikte iltihaplanır.

Bu enfeksiyonda boğazda ağrı, kızarıklık ve bademcik büyümesini farkedebilirsiniz.

Belirtiler

Bademicik iltihabı belirtileri, genellikle boğaz ağrısı ile başlar. Bademciklerin büyümesi ile boğazda daha fazla yer tutması nedeniyle yutma zorluğu başlayabilir.

Bademcik iltihabı belirtileri:

• Yutmakta zorluk
• Halsizlik
• Yorgunluk
• Balgam
• Geniz akıntısı
• Öksürük
• İshal
• Kabızlık

Tonsillofarenjitte (bademcik iltihabı), bademciklerde ve boğazda şu bulgular gözle görülebilir:

• Eritem (iltihaptan sonra derinin kızarması)
• Eksudasyon (iltihap sonrası dokuların içinde ya da vücudun doğal bir boşluğunda sıvı birikmesi)
• Ülserasyon (iltihap sonrası görülen doku kaybı, ülser oluşumu)
• Bademcikler üzerinde membran

Akut tonsillofarenjit çocukluk çağında en sık görülen enfeksiyonlardandır. Hastalık 1 hafta ile 10 gün içerisinde kendiliğinden iyileşebilir.

Nedenleri

Bademcik iltihabı (tonsillofarenjit); çoğunlukla viral, bazen bakteriyel kaynaklıdır.

3 yaş altında görülen akut tonsillofarenjitin nedeni sıklıkla virüslerdir.

Tüm yaşlar düşünüldüğünde hastalık etkeni yaklaşık %70’in üzerinde virüslerdir. Adenovirus, Enterovirus, Parainfluenza, Epstein-Barr (EBV), Herpes simplex virus (HSV), RSV, Influenza A ve B, Cytomegalovirus, Rhinovirus en sık etkenlerdir. 

Bakteriler arasında ise en önemli patojen A Grubu Beta Hemolitik Streptokok (AGBHS)’dur. En sık 5-15 yaş arası çocuklarda tonsillofarenjite neden olur ve olguların %10-30’unda etkendir. Erişkin yaşlarda bu oran %5-10’a düşer.

Akut tonsillofarenjit sıklıkla ani başlar. Ateş, boğaz ağrısı, bulantı, kusma, baş ağrısı genel semptomlarıdır. Öksürük, ses kısıklığı, burun akıntısı ve konjoktivit (gözlerin kızarması şeklinde kendini belli eder) viral enfeksiyonu düşündürmelidir. Viral hastalıklar için genellikle semptomatik tedavi yeterlidir.

Tonsillalar üzerinde kript ve eksudasyon bakteriyel enfeksiyona işaret etmekle birlikte EBV, HSV, Adenovirus, Candida ve Primer Human immunodeficiency virus (HIV) enfeksiyonlarında kript ve eksudasyon da görülebilir.

Bakteriyel(AGBHS) bademcik enfeksiyonunu düşündüren klinik semptom ve bulgular;

• yüksek ateş
• tonsillada büyüme veya eksudasyon
• hassas servikal ön lenfadenopati(LAP)
• öksürük olmaması (Tablo 1).

Bu bulguların hiç birisi yoksa bademcik iltihabının bakteriyel olma riski %2-3, biri varsa %4-6, ikisi varsa %10-12, üçü varsa %27-38 ve dördü varsa %38-63’dür.

Akut Tonsillofaranjit sonrası görülebilecek en ciddi komplikasyon Akut Romatizmal Ateş(ARA)’dir.

Nazofarengeal bölgeden enfeksiyon deriye taşınıp erizipel veya piyodermiye neden olabilir. Sinüzit, otit, mastoidit, peritonsiller abse, septik artrit, osteomiyelit, kavernöz sinus trombozu ve bakteriyemi süpüratif komplikasyonlardır. Lenfatik yayılımla servikal adenit olabilir. Rekürren tonsillofarenjit ve streptokokal toksik şok sendromu oluşabilir.

Tedavi

Viral tonsillofarenjitler genelde kendi kendine iyileşir. Bakteriyel tonsillofarenjitlerin tedavisi ise 10 gündür. Tedavi ile bulaştırıcılık 24 saat içinde en düşük düzeye iner. Yüksek ateş genellikle 2-4 günde düşer, diğer semptomlar ise 3-4 günde kaybolur.

Virüslerin neden olduğu boğaz ve bademcik enfeksiyonlarında tedavinin temelinde vücudun bağışıklık sisteminin virüsleri ve hastalığı yenmesi vardır. Viral kaynaklı ÜSYE grubu tüm hastalıkların daha kısa sürede iyileşebilmesi için bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi gerekir.

Bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlayacak birkaç öneri:

1. Bol bol C vitamini tüketin. C vitamini bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardım eder. C vitamini kaynakları
2. D vitamini bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardım eder.
3. Antioksidan içeriği yüksek olan tüm besinler bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
4. Hareketsiz ve eve kapalı yaşam şekli vücudun ve bağışıklık sisteminin zayıf düşmesine neden olur. Spor ve egzersiz yapmayı veya çocuklarınızın kaslarını kullandığı, hareket ettiği oyunlar oynamasını ihmal etmeyin.
5. Beslenme ve diyet alışkanlıklarınız, sağlık seviyenizi belirleyen en önemli unsurlardandır.
6. Yeteri kadar su tükettiğinizden emin olun.

Bakteriyel tonsillofarenjitlerin tedavisinde ilk tercih edilecek ilaç penisilin grubu antibiyotiklerdir. Amoksisilin’in plazma yarı ömrü daha uzundur ve pensilinlere göre daha etkili olacaktır.

Sık tekrarlayan (rekürren) bakteriyel tonsillofarenjitlerde sefalosporin vermek daha etkili olacaktır. Penisilin allerjisi olan hastalarda da sefalosporinler verilebilir.

Anaflaktik penisilin alerjisi geçirmiş hastalarda ise macrolid grubu antibiyotikler verilebilir.

Bir yılda 6-7 kez veya iki yılda her yıl 3-4 kez A Grubu Beta Hemolitik Streptokok (AGBHS) kaynaklı tonsillofarenjit atağı geçirenlerde tonsillektomi (bademciğin ameliyet ile alınması) endikasyonu mevcuttur.

Difteri olgularında penisilin tedavisi yanısıra difteri antitoksini verilmelidir. Klinik olarak ağır seyirli veya immun yetmezliği olanlarda herpes simplex farenjitinde asiklovir kullanılır.

Neler öğrendik?

1. Bademcik iltihabı (tonsillofarenjit) ÜSYE grubu bir hastalıktır.
2. 3 yaş altında görülen akut tonsillofarenjitin nedeni sıklıkla virüslerdir. Viral hastalıklarda antibiyotik kullanımının faydası yoktur.
3. Tüm yaşlar (çocuk ve erişkin) birlikte düşünüldüğünde akut tonsillofarenjitin en sık nedeni %70 ile virüslerdir.
4. Öksürük, ses kısıklığı, burun akıntısı ve konjonktivit viral enfeksiyonu düşündürür.
5. Akut tonsillofarenjit sonrası görülebilecek en ciddi komplikasyon Akut Romatizmal Ateş (ARA)’dır.

Neler yapmalıyız?

1. ÜSYE olan insanlara yakın durmamaya gayret etmeliyiz.
2. ÜSYE süresince kağıt mendil taşımayı ihmal etmemeliyiz.
3. Sık sık el yıkamak temasla bulaşı engellemenin en güzel çözümüdür.
4. Havaların soğuk olması yaşadığımız ortamı havalandırmamıza engel olmamalıdır.
5. ÜSYE hastalığımız varken kalabalık ortamlardan uzak durmamız hastalığımızı başkalarına bulaştırmamıza engel olacaktır.
6. ÜSYE hastalığı olan kişilere damlacık yoluyla bulaşı en aza indirmek amacıyla yaklaşık 1 metre mesafede durmaya gayret edilmelidir.
7. ÜSYE hastalığıı olan aile bireyleri varsa çocuklarına fazla temas etmemeye çaba göstermelidir.
8. Bademcik büyümesi veya boğaz iltihabı gibi hastalıklar yutmakta güçlüğe neden olabilir. Çorba, yoğurt, smoothie gibi yutması kolay ve besin değeri iyi besinler tercih edin.