Burun Kanaması (Epistaksis)

Burun kanaması (epistaksis) nedenlerine bağlı olarak tedavi yaklaşımının da farklı olacağından dolayı burun kanamalarını sebeplerine ve lokalizasyonlarına göre ayrı ayrı gruplandıracağız.

Burun kanaması, yaş grubuna göre erişkin ve çocukluk döneminde görülen burun kanaması olarak da sınıflandırılabilir.

Önden kanmalar burun kanamalarının %90’lık kısmını oluşturmaktadır. Kanamanın sebebine bağlı olarak burun kökenli ve sistemik sebeplere bağlı burun kanamaları şeklinde de sınıflandırılabilir.

Burun kanaması türleri

Çocuk ve genç erişkinlerde daha çok ön burun kanamaları, kan sulandırıcı kullananlarda ya da hipertansiyonu olan yaşlılarda kişilerde ise daha çok arka burun kanamaları görülür.

Ön burun kanaması

Sıklıkla nemsiz bölgelerde kuru iklimlerde veya kış aylarında kuru sıcak oda havası nedeniyle burun kanaması olur.

Bu bölgedeki damarlar oldukça kırılgandırlar (frajil) ve mukozanın yüzeyinde olduklarından burun sümkürülmesi, çocuklarda burun ile oynama ve hatta ufak parmak dokunuşlarıyla dahi kanayabilir.

Bu tip burun kanamaları genellikle tek taraflıdır. Bazen iki taraflı da olabilir. Bu tip kanamalarda kanamanın kontrolü kolaydır, kendiliğinden bile durabilir.

Çoğu burun kanaması, burun ön bölümünde bulunan kılcal bir damarın açılması ya da halk tabiri ile çatlamasıyla oluşur ve sıklıkla tek taraflı olur.

Arka burun kanaması

Arka burun kanamaları, sıklıkla orta ve ileri yaşlarda özellikle hipertansiyon hastalığı olanlarda, kan sulandırıcı kullananlarda veya burun ve yüz travmalarında görülür.

Burnun içinde arka üst bölgelerden kanama olur ve şiddeti burun ön kanamalarına göre daha fazladır.

Arka burun kanamalarının kontrolü, burnun arka bölgesine ulaşımın zor olması nedeniyle zordur.

Hasta ön burun kanmasından farklı olarak kan tükürme ve ağzında kan tadı alma gibi nedenlerle gelebilir. Bu tür kanamalar hastaneye yatışı ve ekstra önlemler almayı gerektirir.

Uykuda burun kanaması

Gece yatarken uykuda oluşan burun kanamaları için ayrı bir bölüm açmanın uygun olacağı düşüncesindeyim çünkü ülkemizin bir çok bölgesi nemin düşük olduğu ve kuru havanın mevcut olduğu bölgelerdir.

Ayrıcı birçoğumuz evimizde ısıtma sistemi olarak soba ve kalorifer sistemi kullanmaktayız. Bu sistemler nemden fakir havayı daha da kurutarak burunda kurumalara ve kanamalara sebebiyet verebilmektedir.

Eskilerin yaptığı gibi sobanın ya da kaloriferin üstüne ıslak bezler koymak, imkanlar doğrultusunda evde nem makineleri kullanmak bu problemi kolaylıkla çözebilmektedir. Özellikle çocukluk yaş grubunda bu tür müdaheleler çocukların kışın, üst solunum yolu enfeksiyonuna daha az maruz kalmasını da sağlamaktadır.

Burun kanaması neden olur?

Kanamaya neden olan faktörleri, burunla ilgili nedenler ve burun dışı nedenler olarak ayırabiliriz.

Burun ile ilgili nedenler:

• Burnun karıştırılması: Kaşıntıya yol açan alerji, enfeksiyon veya kuruluk durumlarında olabilir. Çocukluk yaş grubunda burun ile oynama kanmanın en sık sebebidir.
• Üst solunum yolu enfeksiyonları
• Kuvvetli burun sümkürme sonucu özellikle yaşlı grupta olmak üzere burun damarlarının çatlaması
• Burundaki kıkırdak eğriliklerine bağlı olarak dar alandan hava hızlı akarak burnun kuruması ve kabuklanması sonucu
• Burna sıkılan ilaçlar, kokain kullanımı
• Burna darbe alınması
• Burun, burun boşlukları ve genzin iyi ve kötü huylu tümörleri de yoğun burun kanamalarına neden olmaktadır. Tümörler nedeniyle gelişen kanamalar, nedenler arasında görülen en nadir kanmalardır.

Burun dışı nedenler:

• Yüksek tansiyon
• Aspirin ve coumadin benzeri kan sulandırıcı (kan inceltici) ilaç kullanımı
• Pıhtılaşma sorunları, genetik veya edinsel kanama bozukluğu hastalıkları
• Karaciğer hastalıkları

Burnum kanıyor hangi doktora gitmeliyim?

Toplumun yaklaşık %15’i hayatı boyunca en az 1 kez burun kanaması geçirmiştir. Bu kişilerin çoğu bir sağlık kuruluşuna başvurmaz ve sadece %10-15’inin bir kulak burun boğaz (KBB) uzmanının yardımına ihtiyacı vardır.

Burun kanamaları KBB acilleri içinde önemli bir yeri oluşturmaktadır. Çoğu burun kanamaları hafif kanamalar olmasına rağmen, hayatı tehdit eder ölçüde şiddetli kanamalar da olabilir.

Burun kanaması olan bir kişinin şu durumlarda mutlaka doktora başvurması gereklidir:

• Sersemlik, fenalaşma veya bayılma hissi varsa
• Çarpıntı veya nefes almada zorluk varsa
• Tekrarlayan ve uzun süren burun kanamalarında
• Evde yapılabilecek önlemlere rağmen kanama devam ediyorsa
• Kan tükürülmesi, öksürük ile kan gelmesi veya kusma ile ağızdan kan geliyorsa
• Burun dışında başka yerlerden kanama olması durumunda (idrar ve dışkılama ile)
• Vücutta hafif darbelerle bile morarma ve çürüklerin varlığında
• Aspirin coumadin gibi kan sulandırıcı ilaçların kullanıldığı durumlarda
• Pıhtılaşma bozukluğu yaratabilecek karaciğer, böbrek veya hemofili gibi hastalıkların bulunduğu durumlarda,
• Kemoterapi ve onkolojik tedavi hikayesi varsa
• Yüksek ateş ve döküntü gibi ek belirtiler varsa vakit kaybedilmeden bir hastaneye gidilmesi gerekir.

Tedavi

Burun kanamsı (epistaksis) tedavisi, burun kanamasının nedenine ve şiddetine göre değişmektedir. Genelde tedavi protokolleri evde uygulanabilinecek yöntemler şeklinde başlayıp; hastanede yatarak tedaviye kadar geniş bir spektrumda değişiklik göstermektedir.

Tedavi protokollerini inceleyecek olursak hiyerarşik incelemede ilk basamağı evde yapılabilecekler oluşturmaktadır.

Burun kanaması nasıl durdurulur?

Hastaneye gitmeden önce ilk yapılması gerekenler ise şöyledir:

• Kanaması olan kişi ve etrafındakiler öncelikle sakin ve soğukkanlı davranmalıdır. Burnu kanayan kişi, heyecanlı ve gergin olursa tansiyonu yükselir ve kanamanın şiddeti artarak hastayı kanama yönünden kısır döngüye sokar.
• Baş hafifçe öne doğru eğilmeli, kanın yutularak mideye gitmesi engellenmelidir. Mideye giden kan belirli bir miktardan fazla olursa bulantı ve kusmaya yol açabilir.
• Burnu kanayan kişi dik oturulmalı veya yatması gerekiyorsa mutlaka baş yüksekte kalacak şekilde yatılmalıdır.
• Burnun yumuşak olan kısmını tamamen kavrayacak şekilde ön kısım başparmak ve işaret parmaklarıyla 5 dakika kadar burun sıkıştırılmalıdır.
• 5 dakika bastırdıktan sonra eğer burun hala kanıyorsa burun içini soğuk suyla temizlemek, pıhtıları uzaklaştırmak ve tekrar iki parmakla burun kanatlarını bastırarak kanamayı durdurmak gerekir. Bu işlem birkaç kez tekrarlanabilir.
• Buz ile soğuk uygulama, ense bölgesine ve burun kanatlarına uygulanabilir. Bu yolla burun kanamalarının yüzde 90’ı durmaktadır.

Bu şekilde durmayan kanamalar için hastaneye başvurmak gerekir.

Hastanede burun kanaması tedavisi

Burun kanamalarının hastane çözümleri ise nedenin bulunarak ona yönelik tedavinin yapılması ile olur.

• Kanamanın durmadığı ön burun kanamalarında ufak bir tampon yapılarak kanama durdurulabilir. Bu tamponlama işlemi hastanede yapılabileceği gibi evde de yapılabilmektedir ancak evde yapılan tamponlarda hastaların burun içine koyduğu materyalin kaybolma yada burun içinde kalma gibi dezavantajları mevcuttur. Hastanede yapılan tamponlar daha kompleks tamponlar olup kanama alanına daha iyi bası uygulamaktadır.
• Kanama durmuşsa veya tampon alındıktan sonra çoğu kez yumuşatıcı ve yara iyileştirici krem veya merhemler önerilir. Tekrarlayan burun kanamalarında mutlaka KBB uzmanına başvurulmalıdır.
• Endoskopik muayene yöntemiyle yeri belirlenebilir. Böylece kanamaya yol açan damarlar kimyasal (gümüş nitrat) ve elektrokoagülasyon (bipolar vb koter) gibi yöntemler ile yakılabilir. Koterizasyon işlemi ile kanama çoğunlukla durmaktadır. Ayrıca hasta uzun süre tampon ile kalması gerekmediği için daha konforludur.

Koterizasyon: Kanamayı ve hasarı azaltmak için uygulanan yakma tekniğidir. Enfeksiyonu kontrol altında tutmak için veya istenmeyen bir doku büyümesini durdurmak için de bu yönteme başvurulabilir.

• Burun kanamasının nedeni burnun anatomik yapısından kaynaklanıyor ise (kıkırdak eğriliği, polip vb.) bunlara yönelik operasyonlar uygulanır. Burun boşluklarında yerleşik bir tümörden şüphelenildiğinde ise doktorunuz zaten o bölgeden biyopsi alarak size gerekli bilgiyi verecektir.
• Burnun arka kısmında kanaması olan, kan sulandırıcı ilaç kullanan, hipertansiyonu olan hastalar ise mutlaka hastaneye götürülmeli gerekliliği halinde hastaneye yatırılarak yakın izlemde tutulmalıdır. Arka burun kanamalarında burun arkasına kadar ulaşıp kanama alanına bası uygulayan özel tamponlar yerleştirilir. Bu işlem ağrılı ve hastanın burundan nefes almasına engel olmakla birlikte yapılması gerekli bir işlemdir.
  • Bu hastalarda kanama kontrolü yapılırken kanama hipertansiyona bağlı ise, tansiyonun düşürülmesine yönelik ilaçların da aynı zamanda verilmesi gereklidir.
  • Kan sulandırıcı kullanan hastalarda ise kan pıhtılaşma testleri yapıldıktan sonra kan sulandırıcı ilaçları uygun branş hekimi (Nöroloji, Kardiyoloji veya Dahiliye uzmanı) ile konsülte edilerek kesilmeli veya uygun başka bir ilaç ile değiştirilmelidir. Hastanın doktora danışmadan ilaç kullanmayı bırakması daha büyük sağlık sorunlarına neden olabilir!
• Bu anlatılanlara rağmen kanaması devam eden hastalar da olmaktadır. Bu çok küçük yüzdeyi oluşturan hastalarda ameliyathanede gerekli müdahaleler yapılarak kanayan damar bağlanmakta veya girişimsel radyolojik işlemler ile damarı tıkayıcı işlemlere gereksinim duyulmaktadır.

Yanlış bilinenler

Burun kanaması üzüntüden mi oluşur?

Eğer üzüntü hastanın tansiyon değerini yükseltecek düzeyde ise burundaki kılcal damarların kan basıncını arttırarak burun kanamasına neden olabilir. Ancak basit üzüntüler veya hastada kan basıncını etkilemeyen durumlar burun kanamasının temel nedeni olamaz.

Burun kanaması hakkında yanlış inanışlar

Aniden olan burun kanaması kesinlikle kanserin belirtisidir inanışı: Bu durum doğru değildir. Yukarıda bahsettiğimiz gibi bir çok neden aniden kanmaya sebep olabilmektedir ve kanser bunların çok az bir kısmını oluşturur. Endoskopik işlem yapılmadan patolojik çalışma yapılmadan bir hastaya kanser demek doğru değildir.

Tek taraflı ya da çift taraflı burun kanmalarının daha kötü olduğu inanışı: Doğru değildir. Kanamalar genellikle tek taraftan ve daha az sıklıkla iki taraftan gerçekleşmektedir. Tek taraftan kanaması kötüdür iki taraftan kanıyorsa çok kan kaybetmiştir gibi yaklaşımlar doğru değildir. Doktorunuzun yaptığı muayeneler daha doğru sonuçludur bu konu da lütfen hekime güvenin. 

Burun kanamasının beyinden geldiği inanışı: Burun kanamaları burun kökenlidir. Kafa içi, beyin ile burun arasında bir travmaya bağlı kırık yada açıklık yoksa böyle bir durum söz konusu değildir. Bu inanıştan dolayı bir çok hasta Nöroloji ve Beyin cerrahi Uzmanlarına gereksiz bir şekilde başvurmaktadır. Hele ki çocukluk çağındaki burun kanamalarının bu branşlara başvurmasına hiç gerek yoktur.

Tansiyonu yüksek hastanın burun kanaması olmasının iyi bir durum olduğu böylece beyin kanaması olmadığı inanışı: Hipertansiyonu olan hastada burun kanması olması, kanayan burun damarının yüksek kan basıncına dayanamadığına işaret eder. Toplumda hiç burun kanaması olmadan beyin kanması geçiren insanlar da mevcuttur. Onun için hipertansiyon yakından ve sıkı takip edilmesi gereken bi durumdur.

Burun kanamasında hangisi yapılmaz?

Başı geriye atmanın ve buruna pamuk ve benzeri bir şeyler tıkmanın kanamayı durduracağı inanışı: Bu hareketler, sadece burun kanamasının önden değil arkadan gelmesini sağlar, kanamayı durdurmaz. Hatta hasta kanı yutabileceği için mide bulantısı ve kusma yaparak hastayı daha çok tedirgin eder.

Kanama miktarının çok fazla olduğu inanışı: Hastaları çok korkutan kanamalarda bile miktarlar bir su bardağından daha azdır. Onun için hekime kan takviyesi konusunda ısrarcı olunmamalıdır. Bunun yanı sıra hayatı tehdit eden burun kanamalarının da olabileceği akılda tutulmalıdır. Bu durum ise hekimin yapacağı basit bir kan tetkiki ile anlaşılabileceği için hekiminize güvenin.