Diz Osteoartritinde Tedavi Stretejileri

Günümüzde osteoartritin kesin medikal tedavisi maalesef bulunmamaktadır. Diz osteoartritinde tedavinin hedefi ağrıyı azaltmak, hareketliliği ve yürüyüşü arttırmak ve sakatlığı azaltmak ve bu sayede hastanın yaşam kalitesi iyileştirebilmektir.

Diz osteoartritinin optimal tedavisi için EULAR (Avrupa Romatizma Birliği) 2003 yılında kanıtlara ve uzmanların ortak görüş birliğine dayanarak 10 maddelik bir bildiri yayımlamıştır.

Diz osteoartriti tedavisinde EULAR önerileri

1. Diz osteoartritinin en uygun tedavisi ilaçlı ve ilaç dışı tedavi yöntemlerinin birlikte kullanımını gerektirir. 
2. Diz osteoartritinin tedavisi; obezite, bedensel aktivite, yaş, ağrının şiddeti, sakatlık düzeyi, inflamasyon durumuna göre belirlenmelidir. 
3. Diz osteoartritinin ilaç dışı tedavisi, düzenli eğitim, egzersiz, yardımcı alet kullanımı (baston, tabanlık veya dizlik gibi) ve kilo vermeyi kapsamalıdır. 
4. Parasetamol içeren ilaçlar ilk kullanılması ve başarılı olursa uzun dönemde tercih edilmesi gereken ilaçtır.
5. Topikal uygulamalar (krem, jel ve sprey gibi) klinik etkinliğe sahiptir ve güvenlidir. 
6. Parasetamole yanıt vermeyen hastalarda sıklıkla kullandığımız steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (SOAİİ) mide koruyucu ilaçlarla birlikte kullanılmalıdır. 
7. SOAİİ’ların kullanılamadığı ya da yetersiz olduğu durumlarda, tek başına veya parasetamolle birlikte verilen morfin türevi ilaçlar önerilmektedir. 
8. Piyasada destek tedavisi olarak bilinen (glukozamin sülfat, kondroitin sülfat, dianserin, hyalüronik asit) semptomatik ve düzenleyici etkiye sahiptir. 
9. Uzun etkili kortikosteroidlerin (kortizon içeren ilaçlar) eklem içi enjeksiyonu, özellikle diz şişliğinin eşlik ettiği durumlarda önerilmektedir. 
10. Ciddi ağrı, sakatlık durumunda cerrahi tedavi düşünülmelidir.

İlaç dışı tedavi yöntemleri 

İstirahat ve mekanik travmatik etkilerden korunma tedavinin önemli bir parçasıdır. Özellikle ani başlayan ağrı alevlenmelerde mutlaka istirahat edilmelidir. Eklemi korumak ve hastalığın ilerleyişini durdurmak amacıyla baston, koltuk değneği, yürüteç, korse, elastik bandaj gibi yardımcı cihazlar kullanılabilir. Ayrıca dize yandan destek sağlayan diz breysleri dizin açılanmasını önleyebilir.

Obezite en sık görülen değiştirilebilir risk faktörü olduğu için, yük taşıyan eklemlerin kireçlemesinde kilo verdirilerek ekleme yük azaltılıp süreç yavaşlatılabilir.

Yaşanılan ve çalışılan ortamın hasta koşullarına göre düzenlenmesi tedavinin en önemli parçasıdır. Bu amaçla sandalye boyunun yükseltilmesi, klozetin boyunun yükseltilmesi, merdiven kullanma zorunluluğunun azaltılması gibi önlemler alınabilir.

Fizik tedavi ajanları

Isı ajanları, alçak frekanslı ağrı kesici akımlar (TENS, interfeansiyel akım), ultsason, lazer, manyetik alan tedavileri gibi fizik tedavi ajanları osteoartrit tedavisinde kullanılmaktadır.

Akut ağrılı dönemde soğuk uygulama faydalı iken, kronik süreçte daha ziyade sıcak uygulama etkilidir.

Sıcak uygulamanın en ucuz yolu ev şartlarında da uygulayabileceğimiz sıcak paketlerdir.Fakat daha derin bölgeleri ısıtmak için (kalça vs) sıcak paketler işe yaramaz. Derin bölgeler için ultrason ve kısa dalga diatermi gibi cihazlar kullanılır.

Fizik tedavi ve rehabilitasyonda amaç ağrı ve sertliği azaltmak, kas spazmını hafifletmek, eklem çevresi yapıları güçlendirmektir. Böylece hastanın fonksiyonel kapasitesi artmakta ve yaşam kalitesi yükselmektedir.

Egzersiz osteoartrit tedavisinde en sık uygulanan fizik tedavi yöntemidir. Egzersiz programının amacı; eklem hareket açıklığı sürdürmek, kasları kuvvetlendirerek ağrıyı ve özürlülüğü azaltmak, eklem sağlamlığını artırmaktır.

Diz osteoartritinde özellikle uyluk kaslarını (kuadriceps kasları) güçlendirmek çok önemlidir.

Diz osteoartriti için egzersiz

Diz eklemlerinizde kireçlenme varsa, egzersiz ile eklem ve ekleme tutunan kaslarınızı güçlendirmelisiniz.

Bu osteoartrit diz egzersizleri her sette 10-15 tekrar ile günde 1-4 set yapılabilir. Ağrı ve genel sağlık durumunuza ve ihtiyacınıza göre setler ve tekrarlar artırılıp azaltılabilir.

1. Bir bez parçası veya esnek bir bandı ellerimizle tutarak ayak altna yerleştirelim ve ayağımızın altı ile bastırıp 5sn bekleyelim.Sonrasında gevşetip 10tekrar yapalım.toplam 3set seklinde yapabiliriz.
2. Bir ayağımızı düz uzatıp diğer ayağımızı yarım şekilde büküp 5sn bekleyelim ve tekrar ayağa kalkalım
3. Oturur pozisyonda bir bacağımızı ileri doğru uzatalım diğerini kendimize doğru çekelim.uzattığımız bacağımızın altına rula havlu koyabiliriz. Sonrasında havluya doğru bastıralım 5 sn bekleyelim serbest bırakalım. Diğer bacak için de tekrarlayalım
4. Yüz üstü yatalım ve sırasıyla bacağımızı bükmeden kaldırıp 5 sn bekleyelim ve bırakalım.
5. Bir sandelyeye ellerimizi uzatarak oturalım. Ellerimizle destek almadan ayağa kalkıp 5 sn bekleyip tekrar oturalım.
6. Bir basamak veya merdiven karşısına geçelim sıraya tüm ağırlığımızı kaldıracak şekilde basamağa cıkalım. Diğer ayağımızı yere indirmeden 5 sn bekleyelim sonra diğer ayağımızı basalım. Aynı hareketi diğer bacak için tekrarlayalım.
7. 3 numarada yaptığımız hareketi bu sefer uzanarak yapalım.
8. Yan yatar pozisyonda altta kalan elimizle başımızı destekleyerek üstte kalan bacağımızı kırmadan yukarı kaldıralım 5 sn bekleyelim ve indirelim. Bir kaç saniye dinlendikten sonra setleri tamamlayalım. Diğer bacak için de aynısını yapalım.

İlaç tedavileri hakkında bilinmesi gereken bazı önemli noktalar

Parasetemol içerek ağrı kesiciler osteoartrit tedavisinde güvenli ve etkili tedavilerdir. Ancak günde 4 gr (genelde parasetemol içeren ilaçlar bir tablette 500 mg dozunda bulunmaktadır) dozunu geçmemek gerekmektedir.

500 mg parasetamol içeren ilaçlar

Parasetemolün yüksek dozları karaciğere toksiktir. Bu sebeple parasetemol içeren ilaçlar alkolle kesinlikle kullanılmamalıdır.

Diğer bir ağrı kesici grubumuz ise, steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçalardır. Bu ilaçlar mide barsak problemi olan, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, kalp yetmezliği olan hastalar kullanmamalıdır. Bu rahatsızlıklara sahipseniz mutlaka doktorunuza danışmalısınız. Ciddi mide barsak problemi olmayan hastalar mide koruyucu ilaçlarla birlikte bu tür ilaçları alabilir.

Bazı takviye edici gıdalara bakacak olursak avokado ve doymamış soya fasülyesi içeren bazı gıda takviyeleri bulunmaktadır. Yapılan bir çalışmada bu takviye edici gıdaların diz ve kalça osteoartritinde kısmen etkili olduğu bulunmuş.

Glukozamin, içeren takviye edici gıdaların kıkırdak yapımını uyararak osteoartrit gelişimi üzerine etkili olduğu düşünülmüş olup yapılan çalışmalarda glukozamin içeren takviyelerin 3 yıl süreli kullanımında eklem aralığındaki daralmaya etkili olduğu gösterilmiş fakat ağrı üzerine bir etkisi olmadığı gösterilmiştir.

Diz içi enjeksiyonlar

1. Kortikosteroid enjeksiyonları: Özellikle akut ağrılı eklem yakınmalar varlığında kullanılmaktadır. Etkisi kısa sürede başlar ama 4-5 hafta kadar sürmektedir. Genellikle aynı ekleme yılda 3 enjeksiyondan fazla uygulama yapılmamalıdır. Sistemik ve lokal yan etki profili açısından bakıldığında oldukça güvenlidir.
2. Hyalüronik asit enjeksiyonları: Ağrıyı gidermek ve fonksiyonu artrımak amacıyla kullanılır. Çoğu çalışmada etkinliğinin 2-5 haftada başladığı, 3-4 haftada en tepe etkiye ulaştığı ve maksimum etkinin 6-12 ay sürdüğü bildirilmektedir.

Eklemde sıvı artışı olması durumunda ve ileri evre osteoartrit olması durumunda ekisi azalmaktadır. Yapılan bir çalışmada eklem hasarını azaltıcı etkisi vurgulanmıştır.

Cerrahi tedavi

İlaç ve ilaç dışı tedavilerin yanıtsız kaldığı şiddetli vakalarda cerrahi tedaviler düşünülmelidir. En sık yapılan cerrahi yaklaşım eklem replasmanı dediğimiz eklem çıkarılıp yerine eklem protezi konulan ameliyattır.

Diz osteoartritindeki tedavi tablosu (EULAR)

Kaynak

• Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon kitabı, Prof. Dr. Mehmet Beyazova, Prof. Dr. Yeşim Gökçe Kutsal