Donuk Omuz (Adheziv Kapsülit) Nedir?

Donuk omuz sendromu (adheziv kapsülit) hastalarda şiddetli omuz ağrısı ve omuz eklem hareketlerinde kısıtlanma ile karakterize bir hastalıktır. Donuk omuz egzersizleri ile iyileşme sağlanabilir.

Kendi haline bırakılırsa kendiliğinden geçebilen bir hastalıktır. Ancak genelde, bu süre 1-3 yıl arasında bir süre aldığı için ve hastalar bu dönemde şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı yaşadığı için tedavi olmayı tercih ederler.

Nedenleri

Donuk omuzun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, gelişmesinde rol oynayan esas etken kolun uzun süre hareketsiz kalmasıdır.

Kolun uzun süre hareketsiz kalması dışında bazı başka rahatsızlıklar da donuk omuz görülmesi riskini arttırabilmektedir.

Donuk omuz sendromunun gelişmesine zemin hazırlayan bazı rahatsızlıklar şöyledir:

• Diyabet (Şeker hastalığı)
• Tiroid bezi hastalıkları 
• Boyun fıtığı
• Omuz bölgesindeki kırıklar
• Kalp hastalıkları (kalp krizi gibi)
• Akciğer hastalıkları (akciğer kanseri gibi)
• Kanserler
• Omuz ekleminde bulunan kaslardaki hasarlanma ve iltihap
• Yüksek kolesterol

Bu sebepler içinde en sık gördüğümüz hastalıklar ise diyabet ve tiroid bezi hastalıklarıdır.

Tanı

Donuk omuz tanısı asıl olarak muayene ile konulur.

Röntgen (Direkt grafi), manyetik rezonans grafi (MRG), bilgisayarlı tomografi (BT) gibi radyolojik görüntüleme yöntemleri de tanıya yardımcıdır. Donuk omuz sendromunun sebebi ortaya koymak için muayene ile birlikte sıklıkla bu tetkiklere başvurmaktayız.

Donuk omuz belirtileri:

• Omuz bölgesinde şiddetli olmak üzere kola, boyuna yayılan ağrı. Bu ağrı genellikle başlangıçta hafiftir giderek şiddetlenir.
• Omuz eklemini hareket ettirmekte zorluk. Hastalar kısıtlılık sebebiyle günlük işlerini, yapmakta zorlanırlar.
• Etkilenen omuz üzerine yatamamak 
• Ağrı sebebiyle bozulmuş uyku ve depresif bulgular

Evreler

Birinci evre

Başlangıç evresi olarak isimlendirilir. Hasta, aktif (eklemi kendi hareket ettirmeye çalışması) veya pasif (başka biri tarafından hareket ettirilmeye çalışılması) hareket kısıtlılığından yakınmaktadır.

• İstirahat halindeyken ve ani hareketler sonrası ağrı vardır.
• Bulgular üç aydan az bir süredir devam etmektedir.
• İstirahat sırasında ve gece ağrısı vardır.
• İlerleyici bir hareket kaybı vardır.
• Özellikle omuzu öne ve yana kaldırmakta daha fazla kısıtlılık vardır.

Eklem içine lokal anestezik enjeksiyonunu takiben hareket kaybı tamamen düzelir veya minimal bir hareket kaybı kalır. Bu evrede eklemde içinde yaygın damarlanma artışı ve eklem inflamasyonu görülür.

İkinci evre

• Donmanın başladığı evredir.
• Bulgular 3 – 9 aydan beri mevcuttur.
• Devamlı ağrı hissi ve omuz hareketlerinde ilerleyici kayıp vardır.
• Gece ve istirahat ağrıları vardır ve ciddi uyku bozukluğuna yol açar.
• Eklem hareketleri ileri derecede kısıtlıdır.

Eklem içi lokal anestezik enjeksiyonu sonrası muayene ile hareketlerde kısmi bir düzelme sağlanabilir ve ağrı düzelebilir.

Üçüncü evre

Asıl donuk omuz evresi üçüncü evredir.

• Gece veya istirahat halinde ağrı azdır fakat belirgin bir hareket kısıtlılığı vardır.
• Bulgularlar yaklaşık 9 – 15 aydır mevcuttur.

Lokal anestezik enjeksiyonu veya anestezi altında omuz ekleminin açılmaya çalışılması ile hareket açıklığı değişmez.

Dördüncü evre

• Çözülme evresi olarak adlandırılır.
• Hastalık kendi haline bırakılırsa ortalama 1-3 yıl arasında bu evreye gelir.
• Minimal ağrı ile birlikte omuz hareketlerinde ilerleyen bir düzelme mevcuttur.

Tedavi

Donuk omuz kendi kendine geçer mi?

Evet! Donuk omuz kendi haline bırakılırsa geçebilen bir hastalıktır.

Ancak, bu süre 1-3 yıl arasında bir süre aldığı için ve hastalar bu dönemde şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığı olduğu için tedavi almadan bu dönemi geçirmek istemezler.

Hastalar fizik tedavi, egzersiz, ilaçlar ve enjeksiyondan büyük fayda görmektedir.

İlaç tedavisi

Donuk omuzun tedavisinin erken aşamasında kısa dönemli ağrı kontrolünün sağlanmasında steroid olmayan yangı önleyici ilaçların (NSAİİ) ağızdan alınan kullanımı tercih edilmektedir. Bazıları:

• İbuprofen: Advil, Brufen, Suprafen
• Naproksen: Apranax, Aprol, Aleve, Naprosyn
• Diklofenak: Dikloron, Voltaren, Dolorex, Dicloflam, Cataflam, Kalidren
• Etodolak: Barca, Edolar, Etol
• Flurbiprofen: Majezik, Fortine, Maxaljin
• Ketoprofen: Arveles, Dex-forte, Dexday, Dexofen, Elektra, Profenid, Fastjel, Leodex

Yine ağızdan alınan kortikosteroidlerin (kortizon vb) kullanımı özellikle gece ağrısının önlenmesinde ve geçici olarak eklem hareket açıklığının artırılmasında etkili olmaktadır.

Birinci evre ve ikinci evrenin başlangıcında inflamasyonun baskılanması amacıyla kortikosteroid kullanılabilir.

Kortikosteroid enjeksiyonu

Kortikosteroidler omuz eklem boşluğuna veya bursa denilen omuz eklemini koruyan yastıkçıklara enjeksiyon şeklinde de verilebilir.

Kortikosteroid kullanımına, hastanın kullandığı ilaç, mevcut hastalık ve tolerans durumuna göre muayene eden doktor karar vermelidir.

Fizik tedavi ile yeterli cevap alınamadığı veya yeterli tedavi yapılamadığı düşünüldüğünde, takviye olarak enjeksiyon denenebilir. Eklem içi uygulama nedeniyle hastaların korktuğu klasik steroid komplikasyonları pek görülmez.

Omuz eklemine steroid enjeksiyonu ile birlikte egzersiz yapılması, günümüzde en çok bilinen tedavi kombinasyonlarından birisidir.

Fizik tedavi

Yüzeysel sıcak uygulama

Yüzeysel ve derin dokular arasındaki kan akışını artırarak inflamasyonu azaltmak amacıyla infraruj ve sıcak su torbaları gibi yüzeysel sıcaklık ajanları kullanılır.

En sık kullanılan yüzeysel sıcaklık ajanı sıcak su torbalarıdır. Hasta evde kendisi rahatlıkla uygulayabilir. Sıcaklık ajanları, kas dokusundaki spazmı çözer, dokunun gerilebilme özelliğini artırır.

Derin sıcak uygulama (diyatermi)

Derin sıcaklık ajanlarının (diyatermi) doku esnekliğini artırmada yüzeysel sıcaklık ajanlarına oranla daha etkili olduğunu gösteren çalışmalar yapılmıştır.

Diyatermi yöntemlerini hasta kendisi uygulayamaz. Çünkü bunun için gerekli cihaz ve teknik personel gereklidir. Fizik tedavide sıklıkla başvurduğumuz bu yöntemde cilt üzerinden uygulama yapılır ama hasta bu sıcaklığı yüzeyde daha az hisseder.

Bu cihazların özelliği deri üzerinden ısıtılamayacak derinlikteki dokuların cilt direncini rahatlıkla yenerek derin dokularda ısı meydana getirmesidir. Bu yöntemler ultrason diyatermi, kısa dalga diyatermi ve mikrodalga diyatermidir.

Ultrason sıcaklığı 3-5 cm derinliğe iletir. Eklem kapsülü ve eklem içi yapılar en çok ultrasondan yarar görür. Derin ısıtıcı ajanlar vücudunda protez, metal veya başka bir cisim bulunan kişilerde uygulanmaz.

Ağrı kesici elektrik akımları

Fizik tedavi uygulamalarında sıklıkla ağrı kesmek ve egzersiz toleransını artırmak amacıyla bu akımlardan faydalanmaktayız. Kalp pili olan, yeterli iletişim kurulamayan hastalarda ve baş boyun bölgesine uygulamaktan kaçınmak gereklidir.

Anestezi altında manipülasyon

Bu yöntemle, hasta uyutulur veya omuz bölgesi uyuşturulur. Cerrah tarafından omuza kuvvet uygulanır ve kısıtlılığa sebep olan dokular gerilerek açılır.

En az 6 ay boyunca tedavi olmasına rağmen iyileşmeyen hastalarda denenebilir. İşlem sonrasında ağrı kesici desteğine başlanıp erken hareket ve egzersiz gerekir. Aksi takdirde yeniden donma oluşabilir.

Donuk omuz egzersizleri

Olmazsa olmaz tedavi donuk omuz egzersizleridir. Fizik tedavi ve ev programı olarak uygulanan egzersizlerden oluşan bir rehabilitasyon programı, donuk omuz tedavisinin köşe taşıdır.

Bazen sadece ev programı olarak öğretilen germe egzersizleri tek başına omuz fonksiyonunu artırmada yeterli olmaktadır.

Amaç egzersiz ile omuz hareketini kısıtlayan kas ve diğer dokularının yavaş ve uzun süreli gerilmesidir. Bu germe ile hasta bir miktar ağrı hissetmelidir fakat ağrı hastanın tolere edebileceği seviyede olmalıdır.

Bu germe ile yapışık dokuların bir nevi yırtılarak açılması amaçlanmaktadır. Örneğin bir plastiği büküp bıraktığımızda eski halini alır. Sürekli aynı yerden bükmeye ve kuvvet uygulamaya devam edersek plastik bir süreden sonra eski haline dönmeyecektir.

Plastik örneğindeki gibi bizim amacımız da yapışık dokuları az az ve sürekli gererek donuk halini almasını önlemeye çalışmaktır.

Bu sebeple egzersizler sırasında hasta sabırlı olmalıdır. Germe ile birlikte omuz kuşağı kaslarını kuvvetlendirmeye yönelik egzersizler de mutlaka programda olmalıdır.

Cerrahi tedavi

En az 6-12 haftalık tedaviye rağmen düzelme göstermeyen ve semptomları tolere edemeyen donuk omuz hastaları cerrahi için uygun hasta grubunu oluştur.

Soru Cevap