Bipolar Bozukluk

Bipolar bozukluk, duygu durumunda dramatik dalgalanmalara neden olan bir hastalıktır.

Bipolar kelime anlamı olarak iki(bi) + kutup(polar)lu demektir. Duygusal olarak aşırı aktif (mani veya hipomani) ve aşırı pasif (depresyon) dönemlerin olduğu ruh hali dalgalanmaları bipolar bozukluk denen zihinsel bir sağlık sorununa yol açar.

Depresyona girdiğinizde, kendinizi üzgün veya umutsuz hissedebilir ve çoğu faaliyete ilginizi veya zevkinizi kaybedebilirsiniz.

Ruh haliniz maniye veya hipomaniye (maniden daha az aşırı) geçtiğinde ise, öforik, enerji dolu veya alışılmadık derecede kızgın hissedebilirsiniz.

Bu ruh hali değişimleri yani duygudurumu dalgalanmaları uyku, enerji, aktivite, yargılama, davranış ve net düşünme yeteneğini etkileyebilir.

Duygudurum dalgalanmaları atakları nadiren veya yılda birkaç kez olabilir. Çoğu bipolar bozukluğu olan insan, manik ve depresif dönemler arasında bazı duygusal belirtiler yaşarken, bazıları hiç belirti yaşamamış olabilir.

Belirtileri

Bipolarla ilgili birkaç tür bozukluk duygudurumu bozukluğu vardır. Bunlar mani veya hipomani ve depresyonu içerebilir. Belirtiler, ruh hali ve davranışta öngörülemeyen değişikliklere neden olabilir ve bu da yaşamda ciddi sıkıntı ve zorlukla sonuçlanabilir.

Bipolar çeşitleri kısaca:

• Tip 1 bipolar bozukluk: Hipomanik veya majör depresif ataklardan önce veya sonra gelebilecek en az bir manik atak geçirilmesidir. Tip 1 bipolar bozukluk denebilmesi için en az bir manik ve bir major depresif atak geçirmiş olmalısınız. Depresif atak, manik ataktan önce veya sonra meydana gelmiş olmalıdır.
• Tip 2 bipolar bozukluk: En az bir tane büyük depresif dönem ve en az bir tane hipomanik dönem geçirilmesidir. En az iki hafta sürer ve en az bir hipomanik dönemle devam eden majör depresif dönemi içerir. Depresif atak sıklığı tip 1 bipolar bozukluğa nazaran daha fazladır.
• Siklotimik Bozukluk: Yetişkinlerde en az iki yıl, ergenlerde ve çocuklarda ise en az bir yıl boyunca sık sık depresif ve hipomani dönemlerinin görülmesidir. Bu hastalarda depresyon dönemlerinin major depresyondan daha az şiddetli olması beklenir.
• Diğer bipolar çeşitleri: Belirli ilaçlar veya alkolün neden olduğu veya Cushing hastalığı, multipl skleroz veya inme gibi tıbbi bir durum nedeniyle indüklenen bipolar ve ilgili rahatsızlıkları içerir.

Tip 2 bipolar bozukluğun başlangıç yaşı tip 1 bipolar bozukluktan daha geç dönemlerde, sıklıkla 30 yaş civarındadır.

Bipolar bozukluk her yaşta ortaya çıkabilse de, tipik olarak genç yaşta veya 20’li yaşların başında teşhis edilir. Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve belirtiler zamanla değişebilir.

Depresif atak sıklığı Tip 2 bipolar bozukluk tanılı olgularda daha yüksek bulunmuştur. Buna göre, Tip 2 bipolar bozukluğu olanların depresyonda geçirdikleri sürenin tip I bipolar bozukluğu olanlardan daha uzun olduğu sonucuna varılabilir.

Mani ve hipomani dönemi

Mani ve hipomani iki farklı atak türüdür, ancak semptomları aynıdır. Mani, hipomaniden daha şiddetlidir ve iş, okul ve sosyal aktivitelerde daha fazla somut problemlere neden olabilir. Ayrıca ilişki zorluklarına da neden olur.

Hem manik hem de hipomanik dönemler, şu semptomların üçünü veya daha fazlasını içerir:

• Anormal derecede iyimser, neşeli, ürkek veya gergin olmak.
• Artan aktivite, enerji veya ajitasyon
• Abartılı bir refah ve kendine güven duygusu (öfori)
• Uyku ihtiyacının azalması
• Beklenmedik şekilde konuşkanlık
• Zihin fonksiyonlarında ve düşünme kapasitesinde artış
• Dikkat dağınıklığı
• Karar vermekte güçlük nedeniyle alışveriş çılgınlığı yapmak veya aptalca yatırımlar alıp yüksek riskler almak

Major depresif dönem

Major depresif dönem, iş, okul, sosyal etkinlikler veya ilişkiler gibi günlük aktivitelerde farkedilebilir zorluklara neden olacak kadar ciddi semptomları içerir.

Depresif dönem, şu belirtilerden beş veya daha fazlasını içerir:

• Depresyon hali, üzgün, boş, umutsuz ya da çaresiz gibi hissetmek. Çocuklarda ve gençlerde depresif ruh hali sinirlilik olarak kendini belli edebilir.
• Belirgin şekilde ya da neredeyse tamamen ilgi kaybı. İlgisizlik. Tüm faaliyetlerde hiçbir zevk alamamak.
• Diyet uygulanmamasına rağmen kilo kaybı ya da kilo artışı. İştahta azalma veya artma
• Ya uykusuzluk ya da çok fazla uyumak
• Tezcanlıklık ya da yavaş hareket etmek
• Yorgunluk veya enerji kaybı
• Değersiz hissetmek ya da aşırı veya uygunsuz suçluluk duygusu
• Düşünme veya konsantre olma yeteneğinin azalması ya da kararsızlık
• İntahar etmeyi düşünmek, intahar etmeyi planlamak ya da intahar teşebbüsü

Depresyon (majör depresif bozukluk)

Çocuklarda ve gençlerde bipolar bozukluk belirtileri

Bipolar bozukluk belirtilerinin çocuklarda ve gençlerde tanımlanması zor olabilir. Çocuklar ve özellikle ergenlik dönemindeki gençlerde stres veya travma sonucu görülen duygusal iniş ve çıkışların normal mi yoksa bipolar belirtileri mi olup olmadığını söylemek genellikle zordur.

Çocuklar ve gençler, belirgin ana depresif veya manik veya hipomanik dönemlere sahip olabilir, ancak bu davranış kalıpları bipolar bozukluğu olan erişkinlerden farklı olabilir. Çocuklarda ve gençlerde ruh halleri, duygudurumları hızla değişebilir. Bazı çocuklarda manik veya depresif dönemler arasında belirgin belirtiler yakalanamayabilir.

Çocuklarda ve gençlerde en belirgin bipolar bozukluk belirtileri, normal (çocuksu/ergensi) ruh hali değişimlerinden farklı olan ciddi ruh hali değişimleri yaşamalarıdır.

Bipolar bozukluğun diğer özellikleri

Bipolar I ve bipolar II bozukluklarının belirti ve semptomları arasında melankoli ve psikoz da vardır.

Ayrıca, bipolar semptomlar hamilelik sırasında ortaya çıkabilir veya mevsimlere göre değişebilir.

Ne zaman doktora görünmeliyim?

Bipolar bozukluğu olan insanlar aşırı duygudurumu patlamaları yaşarlar. Bipolar bozukluğu olan insanlar duygusal dengesizlikler yaşarlar. Ancak bu insanlar, kendi yaşamlarını ve sevdiklerinin yaşamlarını ne kadar bozduklarını anlayamazlar. Kendilerine ve yakınlarına verdikleri zararı farkedemezler. Doğal olarak tedaviye ne kadar ihtiyaçları olduğunu da anlayamazlar.

Bazı bipolar bozukluğu olan insanlar, öforik ve enerjik dönemlerde (manik dönem) üretkenliklerini ve enerjilerini çok beğenir bu dönemlerden keyif ve zevk alırlar. Ancak, bu coşkulu ve enerjik (manik) dönemi her zaman depresif, yıpranmış ve belki de kişiyi maddi, hukuki veya özel hayat problemleri içerisinde bırakabilecek duygusal parçalanma izler.

Herhangi bir depresyon veya mani belirtiniz varsa, aile hekiminize veya ruh sağlığı (psikiyatri) uzmanınıza danışın.

Bipolar kendiliğinden iyileşmez. Bipolar bozuklukta tecrübesi olan bir akıl sağlığı uzmanından tedavi almak semptomlarınızı kontrol altına almanıza yardımcı olabilir.

Acil tıbbi yardım ne zaman ve nasıl alınır?

İntihar düşünceleri ve intihar girişimleri, bipolar bozukluğu olan kişilerde yaygındır. Kendinize zarar vermekle ilgili düşünceleriniz varsa;

• hemen yakınlarınıza haber verin, güvenilir bir akraba ya da arkadaşınıza gidebilir ya da onları çağırabilirsiniz.
• 112’yi arayarak yardım talep edebilirsiniz ya da acil servise gidebilirsiniz.

Eğer intihar etme tehlikesi altında olan veya daha önce intihar girişiminde bulunmuş bir sevdiğiniz varsa;

• birinin o kişiye refakat ettiğinden onunla birlikte kaldığından emin olun
• güvenli bir şekilde yapabileceğinizi düşünüyorsanız, kişiyi en yakın hastanenin acil servisine götürün
• 112’yi arayarak yardım talep edin

Nedenleri

Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir, ancak aşağıdaki gibi çeşitli faktörler söz konusu olabilir:

• Biyolojik farklılıklar: Bipolar bozukluğu olan kişilerin beyinlerinde fiziksel değişiklikler olduğu görülmektedir. Bu değişikliklerin önemi hala belirsiz olsada nihayetinde bipolar bozukluk nedenlerini belirlemede yardımcı olabilir.
• Genetik: Bipolar bozukluğu genlerle ilişkilidir ve kardeş veya ebeveyn gibi birinci derece akrabanızda bipolar bozukluk varsa sizde de bipolar olma riski yüksektir. Araştırmacılar bipolar bozukluğa neden olabilecek genleri bulmaya çalışıyorlar.

Risk faktörleri

Bipolar bozukluk gelişme riskini artırabilen veya ilk atak için tetikleyici olarak rol oynayan faktörler şunlardır:

• Bipolar bozukluğu olan birinci dereceden bir akraba, örneğin ebeveyn veya kardeş gibi
• Sevilen birinin ölümü veya başka travmatik olayların neden olduğu yoğun stres dönemleri
• Uyuşturucu veya alkol bağımlılığı

Komplikasyonları

Tedavi edilmezse, bipolar bozukluk, hayatınızın her alanını etkileyen ciddi problemlere neden olabilir. Duygudurumunuzdaki bozukluklar şunlara neden olabilir;

• Uyuşturucu ve alkol kullanımına ilişkin sorunlar
• İntihar veya intihar girişimleri
• Yasal veya finansal problemler. Özellikle manik dönemde alınan aşırı risk.
• Kötü iş veya okul performansı. Başarısızlık veya başarıda istikrarsızlık.
• İnsan ilişkilerinde problemler. Boşanma veya ayrılık gibi olası sorunlar.

Bipolar bozukluk ile birlikte ortaya çıkabilen psikiyatrik problemler

Bipolar bozukluğunuz varsa, bipolar bozuklukla birlikte tedavi edilmesi gereken başka bir sağlık durumunuz da olabilir. Bazı durumlar bipolar bozukluk semptomlarını kötüleştirebilir veya bipolar bozukluk tedavisini daha az başarılı hale getirebilir. Örneğin:

• Anksiyete bozuklukları
• Yeme (iştah) bozuklukları
• Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu
• Alkol veya uyuşturucu sorunları
• Kalp hastalığı, tiroid sorunları, baş ağrısı veya şişmanlık gibi fiziksel sağlık sorunları

Koruyucu hekimlik

Bipolar bozukluğu önlemenin kesin bir yolu yoktur. Ancak, olası akıl sağlığı bozukluğunun en erken belirtisinde tedavi almak, bipolar bozukluğun veya diğer akıl sağlığı koşullarının kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir.

Bipolar bozukluk tanısı konduysa, bazı stratejiler, şiddetli mani veya depresyon atakları yaşamaktan koruyabilir ve küçük semptomların önlenmesine yardımcı olabilir.

• Erken belirtileri dikkate alın! Hastalık belirtilerinin erkenden ciddiye alınması manik veya depresip dönemlerin daha hafif atlatılmasına yardımcı olabilir. Bipolar bozukluğunuzda, manik ve depresif dönemlere girmenizi belirleyen anahtar olaylar tanımlamış olabilirsiniz. Manik veya depresif döneme girdiğinizi farkederseniz doktorunuza ailenize ve yakın arkadaşlarınıza haber verin. Hatalı kararlar vermenize engel olabilirler.
• Uyuşturucu ve alkol kullanmaktan kaçının! Alkol veya eğlence amaçlı uyuşturucu kullanmak belirtilerinizi kötüleştirebilir. Hastalığınızı şiddetlendirebilir.
• İlaçlarınızı aynen belirtildiği gibi alın! Tedaviyi kesmek isteyebilirsiniz ama tedaviye devam etmelisiniz. İlacınızı durdurmak veya dozunuzu kendi başınıza azaltmak, geri çekilme etkilerine neden olabilir veya belirtileriniz kötüleşebilir veya geri dönebilir.

Ruh halinize iyi gelecek 9 besin

Tanı

Bipolar bozukluğunuz olup olmadığını belirlemek için, şu değerlendirmeler gerekebilir:

• Fizik muayene: Doktorunuz, belirtilerinize neden olabilecek tıbbi sorunları tespit etmek için fizik muayene ve laboratuvar testleri yapabilir.
• Psikiyatrik değerlendirme: Doktorunuz, düşünceleriniz, duygularınız ve davranış kalıplarınız hakkında konuşacak bir psikiyatriste sevk edebilir. Ayrıca psikolojik bir kişisel değerlendirme veya anket doldurabilirsiniz. İzninizle aile üyelerinden veya yakın arkadaşlarınızdan semptomlarınız hakkında bilgi vermeleri istenebilir.
• Ruhsal durum çizelgesi: Günlük olarak ruh halinizi, uyku düzeninizi veya tanı ve doğru tedaviyi bulmada yardımcı olabilecek diğer faktörlerin kaydını tutmanız istenebilir.
• Bipolar bozukluk kriterleri: Psikiyatristiniz, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabındaki (DSM-5) bipolar ve ilgili bozukluklar için belirtilerinizi karşılaştırabilir.

Çocuklarda bipolar bozukluk tanısı nasıl konur?

Bipolar teşhisi ve tedavi düzenlenmesi ruh sağlığı uzmanı (psikiyatrist) tarafından yapılır.

Bipolar bozukluğu olan çocukların ve gençlerin teşhisi yetişkinler için kullanılan kriterleri içermesine rağmen, çocuklarda ve gençlerde semptomlar sıklıkla farklı davranış kalıplarına sahiptir ve tanı kategorilerine tam olarak uymayabilir.

Bipolar çocuklara sıklıkla, tanıyı daha karmaşık hale getirebilecek dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu veya davranış sorunları gibi diğer ruh sağlığı durumları da teşhis edilir.

Bipolar belirtileri taşıyan çocukların bipolar bozuklukta deneyimi olan bir çocuk psikiyatrına yönlendirilmesi önerilir.

Tedavi

Bipolar bozukluk tedavisi akıl ve ruh hastalıkları uzmanı (psikiyatrist) olan ve dolayısıyla bipolar ve buna bağlı bozuklukların tedavisinde uzman olan doktor tarafından yapılır. Ayrıca tedavi ekibiniz içerisinde bir psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve psikiyatri hemşireside bulunabilir.

Bipolar bozukluk yaşam boyu süren bir durumdur. Tedavi, semptomları yönetmeye yöneliktir.

İhtiyaçlarınıza bağlı olarak, tedavi şunları içerebilir:

• İlaçlar: Genellikle, ruh halinizi hemen dengelemek için ilaçlar almaya başlamanız gerekir.
• Devamlı tedavi: Bipolar bozukluk, kendinizi daha iyi hissettiğiniz zamanlarda bile, ilaçlar ile yaşam boyu tedavi gerektirir. Devamlı tedavisini düzenli olarak almayan bipolar hastaları, belirtilerin nüksetmesi riski altındadır.düzenli ilaç kullanımı ile küçük ruh hali değişiklikleri olarak kontrol altında tutulabilecek dönemler şiddetli bir depresif veya manik döneme dönüşebilir.
• Düzenli tedavi takibi: Doktorunuz ihtiyacınız olmasa bile hastalığınızın durumu ve kontrol altında tutulması için sizi düzenli aralıklarla muayeneye çağırabilir. Böylece olası basit problemleri de gözden geçirebilirsiniz.
• Madde bağımlılığı tedavisi: Alkol veya uyuşturucu ile ilgili sorunlarınız varsa, aynı zamanda madde bağımlılığı tedavisine de ihtiyacınız olacak. Alkol ve uyuşturucudan uzak durmalısınız aksi takdirde, bipolar bozukluğu yönetmek çok zor olabilir.
• Hastaneye yatış: İntihar etme arzularınız ya da girişiminiz varsa, kendinize zarar verecek şeyler yapıyorsanız ve gerçeklikten koptuysanız (psikoz, halisünasyon görme) doktorunuz hastaneye yatışınızı isteyebilir. Hastanede psikiyatrik tedavi almak, manik veya majör depresif atak geçiriyor olsanız dahi, sakin ve güvende kalmanıza ve ruh halinizi dengelemenize yardımcı olabilir.

Bipolar bozukluğun birincil tedavileri arasında, semptomları kontrol altına almak için ilaçlar ve psikolojik danışma (psikoterapi) ve ayrıca eğitim ve destek grupları yer alabilir.

İlaçlar

Bipolar bozukluğu tedavi etmek için çeşitli ilaçlar kullanılır. Reçeteli ilaçların tipleri ve dozları sizin özel semptomlarınıza dayanmaktadır. Bazı bipolar ilaçları:

• Ruh hali stabilizatörleri: Manik veya hipomanik atakları kontrol etmek için tipik olarak ruh hali stabilize edici ilaçlara ihtiyacınız olacaktır. Duygudurum dengeleyicilerin örnekleri arasında;
  • lityum (Litobid),
  • valproik asit (Depakene),
  • divalproeks sodyum (Depakote),
  • karbamazepin (Tegretol, Equetro, diğerleri),
  • lamotrigin (Lamiktal) bulunur.
• Antipsikotikler: Diğer ilaçlar ile tedaviye rağmen depresyon veya mani belirtileri devam ederse,
  • olanzapin (Zyprexa),
  • risperidon (Risperdal),
  • ketiapin (Seroquel),
  • aripiprazol (Abilifiye),
  • ziprasidon (Geodon),
  • lurasid (lurasid),
  • lurasit (Abilifiye),
  • ziprasidon (Geodon),
  • lurasid (Latuda) veya asenapin (Saphris) yardımcı olabilir. Doktorunuz bu ilaçların bazılarını yalnız başına veya bir ruh hali stabilizatörüyle birlikte reçete edebilir.
• Antidepresanlar: Doktorunuz depresyonu yönetmenize yardımcı olmak için bir antidepresan ekleyebilir. Bir antidepresan bazen manik etkileri tetikleyebildiğinden, genellikle bir ruh hali dengeleyici veya antipsikotik ile birlikte verilir.
• Antidepresan-antipsikotik: Symbyax ilacı, antidepresan fluoksetini ve antipsikotik olanzapini birleştirir. Depresyon tedavisi ve duygudurum dengeleyici olarak çalışır.
• Anti-anksiyete ilaçları: Benzodiazepinler kaygıya(anksiyete) yardımcı olabilir ve daha rahat uyumanızı sağlayabilir, ancak genellikle kısa süreli olarak kullanılır.

Doğru ilacı bulmak

Sizin için doğru ilacı veya ilaçları bulmak büyük olasılıkla bir miktar deneme yanılma gerektirecektir. İlaçlardan biri sizin için iyi etki göstermezse, birkaç tane daha ilaç deneyebilirsiniz.

Bazı ilaçların tam etki göstermesi için haftalar veya aylar sürmesi gerektiğinden, bu işlem sabır gerektirir.

Genellikle bir kerede yalnızca bir ilaç değiştirilir, böylece doktorunuz bipolarınızı kontrol altında tutmanızı sağlarken, sizi yan etkileriyle en az rahatsız edecek ilaçları belirleyebilir.

Ayrıca, belirtileriniz değiştikçe ilaçların da yeniden ayarlanması gerekebilir.

Yan etkiler

Hafif yan etkiler sıklıkla sizin için uygun doğru ilaç ve doğru ilaç dozu bulunduğunda ve vücudunuz ilaçlara uyum sağladığında iyileşir.

Can sıkıcı yan etkileriniz varsa doktorunuz veya ruh sağlığı uzmanınızla konuşun.

İlaçlarınızı düzenli olarak doktorunuzun belirttiği dozda kullanın. Doktorunuzdan habersiz doz azaltıp arttırmayın. İlaç kullanmayı doktorunuzdan habersiz sonlandırmayın. Psikiyatri ilacınızı kullanmayı bir anda bırakırsanız, geri çekilme etkileri yaşayabilirsiniz veya belirtileriniz kötüleşebilir veya hastalığınız geri dönebilir. Şiddetli depresyona girebilirsiniz, kendinize zarar verme ve intihar düşünceleriniz başlayabilir veya manik veya hipomanik bir döneme girebilirsiniz.Bu tür ilaçlar doktor kontrolünde ve dozu yavaş yavaş azaltılarak bırakılması gereken ilaçlardır. Bir değişiklik yapmanız gerektiğini düşünüyorsanız, doktorunuzu danışın.

İlaçlar ve hamilelik

Bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan bir dizi ilaç, doğum kusurları ile ilişkili olabilir. Bazıları ise anne sütü ile bebeğinize geçebilir. Valproik asit ve divalproex sodyum gibi bazı ilaçlar hamilelik sırasında kullanılmamalıdır. Ayrıca, doğum kontrol ilaçları, bazı bipolar ilaçları ile birlikte alındığında bipolar bozukluk ilaçları etkinliğini kaybedebilir.

Mümkünse, çocuk sahibi olmak istediğinizde hamile kalmadan önce bipolar bozukluk tedaviniz hakkındaki seçenekleri doktorunuzla görüşün. Bipolar bozukluğunuzu tedavi etmek için ilaç kullanıyorsanız ve hamile olabileceğinizi düşünüyorsanız, derhal doktorunuzla konuşun.

Psikoterapi, bipolar bozukluk tedavisinde, hastanın farkındalığı ve kendini kontrol altında tuttabilmesi açısından önemlidir.

Psikoterapi

Psikoterapi bipolar bozukluk tedavisinin hayati bir parçasıdır ve bireysel, aile veya grup ortamında sağlanabilir. Birkaç terapi türü yardımcı olabilir. Örneğin:

• Kişilerarası ve sosyal ritim terapisi: uyku, uyanma ve yemek zamanları gibi günlük ritimlerin dengelenmesine odaklanır. Tutarlı bir rutin daha iyi bir ruh hali yönetimi sağlar. Bipolar bozukluğu olan insanlar uyku, diyet ve egzersiz için günlük bir rutin oluşturmaktan fayda görebilirler.
• Bilişsel davranışçı terapi: Sağlıksız, olumsuz inanç ve davranışların yerine sağlıklı ve pozitif olanları koymaktır. Bipolar bozukluğun manik, hipomanik ve depresif gibi dönemlerini neyin tetiklediğini belirlemenize yardımcı olabilir. Ayrıca stresi yönetmek ve üzücü durumlarla baş etmek için etkili stratejiler de öğrenirsiniz.
• Psikoeğitim: Bipolar bozukluk hakkında bilgi edinmek (psikoeğitim), durumu anlamanıza yardımcı olabilir. Neler olduğunu bilmek, en iyi desteği almanıza, sorunları tanımlamanıza, nüksü önleme ve tedaviye devam etmeyi planlamanıza yardımcı olabilir.
• Aile odaklı terapi: Aile desteği ve iletişim, tedavi planınıza bağlı kalmanıza yardımcı olabilir. Sizin ve sevdiklerinizin ruh hali değişimlerinin uyarı işaretlerini tanımanıza ve yönetmenize yardımcı olabilir.

Diğer tedavi seçenekleri

İhtiyaçlarınıza bağlı olarak, depresyon terapinize başka tedaviler eklenebilir.

Elektrokonvülsif terapi (ECT) sırasında elektrik akımları beyinden geçirilir, böylece kasten kısa bir nöbet tetiklenir. ECT beyin kimyasında değişikliklere neden olabilir. Böylece bazı akıl hastalıkları belirtilerini tersine çevirebilir. Eğer ilaçlarla iyileşmiyorsanız, hamilelik gibi sağlık nedenlerinden dolayı antidepresanlar alamıyorsanız veya intihar riski yüksekse, ECT bipolar tedavi için bir seçenek olabilir.

Transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS), antidepresanlara cevap vermeyenler için bir seçenek olarak araştırılmaktadır.

Çocuklarda ve gençlerde tedavi

Çocuklar ve gençler için tedavilere genellikle semptomlara, ilaç yan etkilerine ve diğer faktörlere bağlı olarak duruma göre karar verilir. Genel olarak, tedavi şunları içerir:

• İlaçlar: Çocuklar ve bipolar bozukluğu olan gençlere genellikle yetişkinlerde kullanılanlarla aynı türde ilaçlar verilir. Bipolar ilaçların çocuklarda güvenliği ve etkinliği konusunda yetişkinlere göre daha az araştırma vardır, bu nedenle tedavi kararları genellikle yetişkin araştırmalarına dayanır.
• Psikoterapi: İlk ve uzun süreli terapi semptomların geri dönüşünü önlemeye yardımcı olabilir. Psikoterapi, çocukların ve gençlerin rutinlerini yönetmelerine, bipolar ile baş etme becerilerini geliştirmelerine, öğrenme güçlüklerini çözmelerine, sosyal sorunları çözmelerine ve aile bağlarını ve iletişimi güçlendirmeye yardımcı olabilir. Ve gerekirse, daha büyük çocuklarda ve bipolar bozukluğu olan gençlerde yaygın olan uyuşturucu ve madde bağımlılığı sorunlarını tedavi etmeye yardımcı olabilir.
• Psikoeğitim: Psikoeğitim, bipolar bozukluğun semptomlarını ve bunların çocuğunuzun gelişimsel yaşı, durumu ve uygun kültürel davranışları ile ilgili davranışlarından nasıl farklılaştığını içerebilir. Bipolar bozukluğu anlamak, çocuğunuzu desteklemenize de yardımcı olabilir.
• Destek: Öğretmenler ve okul danışmanlarıyla çalışmak ve aile ve arkadaşlardan destek almak, hizmetlerin tanımlanmasına ve başarıların teşvik edilmesine yardımcı olur.

Öneriler ve basit yaşam değişiklikleri

Bipolar bozukluğunuzu kötüleştiren davranışlardan ve alışkanlıklardan kurtulmanız gerekecektir. İşte atmanız gereken bazı adımlar:

• Eğlence amaçlı alkol ya da uyuşturucu kullanmayı bırakın! Bipolar bozukluk ile ilgili en büyük endişelerden biri, risk alma davranışının ve uyuşturucu veya alkol kötüye kullanımının olumsuz sonuçlarıdır. Alkol veya uyuşturucu bağımlılığından kurtulmak için yardım alabilirsiniz.
• Sağlıklı ilişkiler kurun! Sizi olumlu etkileyecek insanlarla ilişkiler kurun. Arkadaşlarınız ve aileniz, duygu durum değişimlerinin uyarı işaretlerini izlemenize yardımcı olabilir ve size destek olabilir.
• Sağlıklı bir rutin oluşturun! Uyumak, yemek yemek ve fiziksel aktivite için düzenli bir rutinin olması ruh halinizi dengelemenize yardımcı olabilir. Herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce doktorunuza danışın. Sağlıklı besinlerle beslenin. Lityum alırsanız, uygun sıvı ve tuz alımı hakkında doktorunuza danışın. Uyumakta zorlanıyorsanız, yapabilecekleriniz hakkında doktorunuzla veya psikoloğunuzla konuşun.
• Başka ilaçlar kullanırken dikkatli olun! Başka doktorların yazdığı ilaçları, besin takviyelerini veya reçetesiz satılan ilaçları kullanmadan önce bipolar bozukluğunuzu takip eden doktorunuza danışmanızda fayda var. Bazen diğer ilaçlar depresyon veya mani ataklarını tetikler veya bipolar için kullandığınız ilaçların etkisini engelleyebilir.
• Bir ruh hali çizelgesi tutabilirsiniz! Günlük ruh halinizi, tedavileri, uykuyu, etkinlikleri ve duyguları kayıt altına almak, bipolar bozukluğunuzu tetikleyici şeyleri, etkili tedavi seçeneklerini ve tedavinin ne zaman ayarlanması gerektiğini tanımlamaya yardımcı olabilir.

Alternatif tıp

Alternatif veya tamamlayıcı tıp (bazen bütünleştirici tıp olarak da adlandırılır) ve bipolar bozukluk üzerine çok fazla araştırma yapılmamaktadır. Çalışmaların çoğu majör depresyonda olduğundan, bu geleneksel olmayan yaklaşımların bipolar bozukluk için nasıl çalıştığı net değildir.

Doktorunuzun önerdiği tedaviye ek olarak alternatif veya tamamlayıcı ilaçlar kullanmayı tercih ederseniz, şunlara dikkat edin:

• Doktorunuzun reçete ettiği bipolar tedavisi ilaçlarını düzenli olarak alın. Uzman doktorunuza danışmadan ilaçlarınızı kendi başınıza azaltmayın. Alternatif veya tamamlayıcı tıp, bipolar bozukluğun tedavisi için düzenli tıbbi bakımın yerine geçmez.
• Psikiyatrist doktorlarınıza ya da psikologlarınıza karşı dürüst olun. Onlara tam olarak hangi alternatif veya tamamlayıcı tedavileri kullandığınızı veya denemek istediğinizi söyleyin.
• Potansiyel tehlikelerin farkında olun. Alternatif veya tamamlayıcı ilaçlar bipolar bozukluk tedavisi için kullandığınız ilaçlarla etkileşime girebilir. Doğal olması her zaman güvenli olduğu anlamına gelmez. İlaç etkileşimleri ihtimaline karşı doktorunuzla, olası riskler hakkında konuşun.

Bipolar bozukluk ile başa çıkmak ve destek

Bipolar bozuklukla baş etmek zor olabilir. İşte size yardımcı olabilecek bazı stratejiler:

• Bipolar hakkında bilgi edinin. Durumunuz hakkında eğitim sizi güçlendirebilir ve tedavi planınıza bağlı kalmanız ve ruh hali değişikliklerinizi tanımanız için sizi motive edebilir. Ailenizi ve arkadaşlarınızı, yaşadıklarınız hakkında eğitmeye yardımcı olun.
• Bipolar bozukluğu olan kişilerden oluşan gruplara katılın. Benzer zorluklarla karşılaşan diğer kişilere deneyimlerinizi paylaşmanıza yardımcı olabilir. Bipolar hakkında deneyimlenmiş hikayeler bilgi seviyenizi ve hastalığınızı kontrol altında tutma gücünüzü arttırabilir.
• Hobiler, egzersiz ve eğlence aktiviteleri gibi enerjinizi kanalize etmenin sağlıklı yollarını keşfedin. Sürekli olarak hastalığınızı ve oluşabilecek olumsuz senaryoları düşünerek zamanınızı boşa harcamayın. Oluşabilecek olumsuzluklara hazırlıklı olun ve hayatın tadını çıkarmaya devam edin.
• Rahatlamanın ve stresi yönetmenin yollarını öğrenin. Yoga, tai chi, masaj, meditasyon, ibadet veya diğer rahatlama teknikleri yardımcı olabilir.

Doktora gitmeden önce neler yapabilirsin?

Randevunuza bir aile üyesini veya bir arkadaşınızı da getirmek isteyebilirsiniz. Bazen verilen tüm bilgileri hatırlamak zor olabilir. Size eşlik eden biri, kaçırdığınız veya unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.

Doktora gitmeden önce şunların bir listesini hazırlamak muayene süresini kısaltabilir ve daha iyi tedavi planı oluşturulmasına yardımcı olabilir:

• Randevunun sebebi ile ilgisi olmayanlar da dahil olmak üzere, herhangi bir belirtiniz varsa
• Önemli stresler veya son yaşam değişiklikleri de dahil olmak üzere önemli kişisel bilgiler
• Aldığınız tüm ilaçlar, vitaminler, şifalı bitkiler veya diğer takviyeler ve dozajları
• Doktorunuza soracağınız sorular

Doktorunuzla olan randevunuzdan önce, aşağıdaki soruları cevaplayan bir liste hazırlamak isteyebilirsiniz:

• Siz veya sevdikleriniz ilk ne zaman belirtilerinizi fark etmeye başladınız?
• Ruh haliniz ne sıklıkla değişiyor?
• Üzüldüğünüzde intihar düşünceleriniz oldu mu?
• Belirtileriniz günlük yaşamınıza ya da ilişkilerinize zarar veriyor mu?
• Bipolar bozukluğu veya depresyonu olan akrabanız var mı?
• Başka hangi zihinsel veya fiziksel sağlık probleminiz var mı?
• Alkol, sigara veya eğlence amaçlı ilaçlar (uyuşturucu) kullanıyor musunuz?
• Geceleri ne kadar uyuyabiliyorsun? Uyku sürelerin zaman zaman değişiyor mu?
• Normal zamanlarda yapmayacağınız akılsızca harcamalar yapıyor musunuz? Normal zamanlarda yapmayacağınız akılsızca finansal kararlar alıyor musunuz? Normal zamanlarda yapmadığınız halde korunmadan cinsel ilişkiye giriyor musunuz?
• Belirtilerinizi kötüleştiren şeyler var mı? Nedir?
• Belirtilerinizi iyileştiren şeyler var mı? Nedir?

Randevunuz esnasında doktorunuza sorabileceğiniz bası sorular:

• Bipolar bozukluğum mu var?
• Karşılaşabileceğim başka ne gibi belirtiler var?
• Yaptırmam gereken testler var mı? Neler?
• Ne gibi tedavi seçenekleri var ve benim için hangi tedavi seçeneğini önerirsiniz?
• Bu tedavi seçeneğinde görülebilecek yan etkiler nelerdir?
• Tedavi alternatifleri nelerdir?
• Başka sağlık problemleriniz varsa onları doktorunuza anlatarak tüm sağlık problemlerinizi beraber nasıl yönetebileceğinizi sorabilirsiniz.
• Bir psikiyatriste/psikoloğa görünmeli miyim?

Randevunuz sırasında başka sorular sormakta tereddüt etmeyin.

Kaynak:
1- www.mayoclinic.org
2- https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/
3- https://www.webmd.com/bipolar-disorder/mental-health-bipolar-disorder