13 Soruda “Böbrek Taşları” Hakkında Her Şey

Bir yetişkinin vücudunun yaklaşık %70’i sudur. Bu suyun yaklaşık 5 litre kadarını kan oluşturur. Damarlarımızda dolaşan bu kan böbreklerden geçmek ve temizlenmek zorundadır. Bazen böbreklerden süzülen idrar içerisindeki mineraller birikerek böbrek taşı gelişmesine neden olur.

1. Böbrek taşı nedir?

Böbrekler kandan gelen atıkları süzerken, idrar oluştururlar. Bazen, idrardaki tuzlar ve diğer mineraller birbirlerine yapışarak küçük böbrek taşlarını oluştururlar. Bu taşların boyutları bir adet toz şekeri kristali kadar olabileceği gibi pinpon topu büyüklüğüne kadar çıkabilir.

Böbrek organının içerisinde ağrı hissini algılayacak sinir uçları olmadığından böbrek taşı böbrek içerisindeyken fark edilmeyebilir.

Böbrek taşlarının fark edilmesi taşların büyüklüğünden ziyade bu taşların böbrekte idrar akışını tıkamalarıyla ilgilidir.

İdrar akışının tıkanması ile böbrek içerisinde artan idrar miktarı basınç oluşturur. Böbrek boyutları artmaya başlar. Böbrek büyümesinin oluşturduğu gerilim ciddi bir ağrıya neden olur.

Böbrek organının iç kısımlarında ağrı hissini algılayacak sinir uçları yoktur. Böbreklerde kist, taş ya da tümör olması başlangıç aşamasında sessizdir ve fark edilmeyebilir.

Taşların fark edilmesi için taşın böbrekten mesaneye doğru ilerlemesi ve idrar yolu üzerinde herhangi bir yerde idrar akışını kapatması gerekir.

Böbrek taşı idrar yolları içerisinde hareket ederken sürtünme nedeniyle dokuda tahrişe neden olabilir. Doku tahrişi nedeniyle kanama olursa, idrarla kan atılır.

İdrarda kanama olması doku hasarına dolayısıyla böbrek taşlarına işaret eder. Ancak idrarda kan olan her durumun nedeni böbrek taşı olmayabilir. İdrar yollarındaki doku hasarının nedeni idrar yolu enfeksiyonu, kullanılan ilaçlar veya sonda takılması olabilir.

Böbrekten dışarı çıkmayan, bu nedenle fark edilmeyen taşlar pinpon topu büyüklüğüne ulaşana kadar büyüyebilir.

2. Böbreklerimde taş olduğunu nasıl anlarım?

Böbrek taşları idrar yolundan geçtiğinde bazı belirtilere neden olur. Böbrek taşı belirtileri:

• Sırt, karın veya kasıkta şiddetli ağrı
• Böğür ağrısı
• Sık sık idrar yapma
• İdrar yaparken yanma ve ağrı hissi
• İdrarda kan bulunması, kırmızı idrar
• Mide bulantısı ve kusma
• Kum düşürmek

Çok küçük taşlar, çok ciddi rahatsızlık oluşturmadan idrar yolundan idrar ile birlikte atılabilir. Kum düşürmek olarak adlandırılan bu durumda böbreklerde düşmeyen başka taşlar olabilir.

Böbrek taşı belirtileriniz varsa, içme suyunuzun mineral veya kireç miktarı yüksekse, ailenizde böbrek taşı hastaları varsa lütfen doktorunuza danışın.

3. Böbrek taşı mı, başka bir şey mi?

Sırtınızda veya karnınızda ani ve şiddetli ağrı varsa, derhal tıbbi yardım istemek en iyisidir.

Apandisit ve ektopik gebelik gibi tıbbi aciller de dahil olmak üzere böbrek taşları ve diğer birçok durum karın ağrısı yapabilir.

İdrar yaparken yanma hissi ve ağrı; üriner sistem enfeksiyonu ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların ortak belirtisidir.

4. Tanısı nasıl konur?

Böbrek taşlarının ağrıya neden olmadan önce fark edilmesi oldukça nadirdir. Böbrek taşları ağrıya neden olduğunda ise, bu ağrı genellikle hastayı acil servise getirecek kadar şiddetlidir.

Hastanın ağrısını tarif etmesi, muayenesi ve idrar tahlili, ultrason veya grafisi ile böbrek taşları teşhis edilebilinir.

İdrar ve kan tahlili taşın yapısı ve sonuçları hakkında bilgi verir.

Ultrason böbrek taşının doğrudan gösterilmesine olanak sağlar.

Grafi (röntgen) ise daha çok böbrekten üreterlere düşmüş taşın gösterilmesine imkan sağlar.

5. Tedavisi nasıl yapılır?

Böbrek taşı tedavisinde, taşın büyüklüğü ve yapısı önemlidir. Bazı taşlar küçüktür ve kendiliğinden düşer. Bazı taşlar büyüktür ancak şok dalgalarıyla kolayca kırılabilir. Ancak bazı taşlar yapısı gereği şok dalgalarıyla kolay kolay kırılamazlar ve cerrahi yöntemlerle alınmaları gerekebilir.

Böbrek taşları genellikle 5 mm’den daha küçükse kendiliğinden düşmeleri beklenir. 2 cm’den büyük taşların ameliyatla alınması gerekebilir. 5mm ile 2cm arasındaki taşlar ise şok dalgalarıyla kırılarak parçalar halinde düşmeleri planlanabilir.

ESWL, vücut dışından böbreklere şok dalgaları vererek taş kırma yöntemidir.

6. Ev şartlarında neler yapılabilir?

Küçük böbrek taşları için doktorunuz taşınızın düşmesini beklemenizi ve ağrılarınız için ağrı kesici ilaçlar almanızı önerebilir.

Farklı böbrek taşı türleri için farklı önlemler almanız gerekebilir. Nelere dikkkat etmeniz gerektiğini doktorunuza danışın ve önerilerine dikkatle uyun.

Doktorunuz böbrek taşlarınız düşene kadar şu önerilere dikkat etmenizi önerebilir:

• Kendiliğinden düşmesi beklenen böbrek taşları için bolca su içmelisiniz.
• Besinlerle kalsiyum alımı düşük ise vücuttaki oksalat miktarı artar. Oksalatın artması, böbreklerde oksalat taşlarının oluşma ihtimalinin artırır. Bu durumu önlemek için beslenmenizde bol bol kalsiyum ve D vitamininden zengin besinlerle beslenmeye özen gösterin. Süt, süt ürünleri, yumurta ve inciri bolca tüketin. D vitamini için güneşlenin.
• Böbrek taşınızı düşürene kadar hayvansal gıda tüketiminizi azaltın. Et, tavuk, balık, yumurta gibi protein kaynakları vücutta ürik asit birikimine neden olur. Bu besinlerin sık sık tüketimi vücutta böbrek taşlarının oluşmasını önleyen sitratı azaltır.
• Oksalattan zengin besinlerin (domates, bamya, ıspanak, patates, fındık, fıstık, badem, tahin vb.) böbrek taşlarını artırma ihtimali yüksektir. Bu besinleri daha az tüketmeniz gerekebilir.
• Alkolden uzak durun.
• Sigara ve diğer tütün ürünlerini terk edin.

7. Küçük böbrek taşları kendiliğinden düşer mi?

• Böbrek taşı ne kadar küçük olursa, kendi kendine geçme olasılığı o kadar yüksek olur.
• 5 mm’den küçük böbrek taşlarının müdehale etmeye gerek kalmadan kendiliğinden geçme ihtimali %90’dan daha fazladır.
• Taş 5 mm ile 10 mm arasındaysa kendiliğinden düşme oranı yaklaşık %50’dir.
• Kendiliğinden düşmesi beklenen böbrek taşları için hastanın bol bol su içmesi önemlidir.

8. Böbrek taşının ilaçla tedavisi var mı?

Böbrek taşlarından kurtulmak için kullanılabilecek reçeteli ilaçlar vardır.

• Alfa-bloker ilaçlar üreterin duvarlarını gevşetir. Böylece böbrek taşı üreterlerden daha kolay geçerek mesaneye daha kolay ulaşır.
• Böbrek taşınızın yapısal özelliğine göre mevcut taşın büyümesine engel olabilecek ya da küçülmesini sağlayacak ilaçlar reçete edilebilir.

9. ESWL (ekstrakorporeal şok dalgası litotripsi) nedir?

Yüksek enerjili şok dalgalarıyla küçük parçalara ayrılan böbrek taşlarının idrar yollarıyla atılması prensibine dayanır.

ESWL’de yüksek enerjili şok dalgaları vücudun dışından, böbrek taşlarına doğru gönderilir ve bu şok dalgalarının böbrek taşını kırması hedeflenir. Kırılarak küçük parçalar haline gelen taşlar üreterlerden dışarı doğru daha kolay hareket eder ve atılır.

Bu işlem sonrasında idrardan kan gelmesi ve ESWL uygulanan bölgede morarma görülmesi gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. Cerrahi bir kesi ya da müdahale gerektirmemesi ise en büyük avantajıdır.

10. Üreteroskopi nedir? Üreteroskopi ile böbrek taşı tedavisi nasıl yapılır?

Bir taş böbreğin dışına çıktığında ve mesaneye yakın olduğunda üreteroskopi tercih edilebilir.

İdrar yollarından sokulan ince bir tüp taşın olduğu yere kadar girer, taşlar çıkarılır.

Bu işlem için cerrahi kesi gibi bir işlem gerekmez.

Ancak daha büyük taşlar için cerrahi operasyonla ile taş çıkarmak gerekli olabilir.

11. Böbrek taşının analizi neden gereklidir?

Böbrek taşının kimyasal yapısı önemlidir. Böbrek taşlarının %90’ı kalsiyum bazlıdır.

Kimyasal bir analiz, hangi taş tipine sahip olduğunuzu belirleyebilir. Sahip olduğunuz taş türüne göre farklı önlemler alarak aynı böbrek taşının tekrar oluşmasının önüne geçebilirsiniz.

12. Böbrek taşı nedenleri neler?

Kronik hastalıklarınız veya beslenme şekliniz (besinlerin mineral içerik ve yoğunlukları) idrardaki değişikliklere ve taş oluşumuna neden olabilir.

İdrar içeğindeki minerallerin miktarlarında değişiklik olması bazı minerallerin birleşerek böbrek taşı oluşmasına neden olabilir. Farklı minerallerin artışı, farklı böbrek taşı oluşumuna neden olabilir.

13. Böbreklerimde taş gelişmemesi için neler yapabilirim?

Beslenme biçiminiz böbrek taşı oluşumuna neden olsada sıklıkla taş oluşumunun nedeni az su tüketmektir. Bol su için.

Günlük İçmem Gereken Su Miktarı Ne Kadar?

Çok fazla hayvansal protein tüketmek, çikolata, hazır kahve, koyu yeşil yapraklı sebzeler bazı insanlarda böbrek taşı gelişme riskini arttırabilir.

Diğer risk faktörleri arasında şekerli içeceklerin çok içilmesi, kilo verilmesi ve belirli ilaçların yan etkileri yer almaktadır.

İdrar yolu enfeksiyonları, gut, polikistik over sendromu gibi böbreği etkileyen hastalıklar ile yüksek tansiyon gibi hastalıklar böbrek taşı gelişme riskini arttırabilir. Ancak genellikle bu hastalıkların tedavilerinin yapılması böbrek taşı gelişme riskini normal seviyelere çeker.

Ailenizde böbrek taşı hastalığı olan varsa, sizde de olma ihtimali artar. Daha dikkatli olmalısınız.