Boşaltım Sistemi (Üriner Sistem)

Boşaltım sistemi (üriner sistem); baş tarafından, ayak tarafına doğru (yukarıdan aşağıya): 2 böbrek, 2 üreter, 1 mesane ve 1 üretradan oluşur.

1. Böbrek (Çift): Kan bu organda süzülerek üre ve ilaçlar gibi atıklar kandan burada temizlenir. Oluşan atık böbreklerde birikmeden üreterler ile mesaneye taşınır.
2. Üreter (Çift): Böbreklerde üretilen idrar mesaneye buradan taşınır.
3. Mesane (Tek): böbreklerde üretilen idrar burada birikir.
4. Üretra (Tek): idrar kanalı, idrar buradan atılır.

1. İdrarın üretilip dışarıya atılma süreci

Boşaltım sistemi kandaki atıkların böbreklerden süzülerek idrar haline getirilmesi ve bu idrarın mesanede depolanarak belli aralıklarla “idrar yapılması esnasında” vücuttan atılması esasına dayanır.

Böbreklerde kanın süzülmesiyle idrar üretilmiş olur. Üretilen idrar üreterlerden mesaneye taşınır. Mesanede biriken idrar belli bir hacme ulaşınca (yaklaşık 150ml) idrar hissi oluşur. Mesanede biriken idrar “idrar yapma esnasında” üretra ile dışarıya atılır.

2. Böbreğin yapısı

Böbrekler karın boşluğunun arka tarafında (böğür) bulunan derinde yerleşmiş ve iyi korunan bir çift organdır. Böbrekler yapı olarak iki kısımdan oluşur: Korteks (dış kısım) ve medulla (iç kısım).

• Korteks: İdrarın oluştuğu yerdir.
• Medulla: Çok küçük değişik büyüklükte kanallardan oluşur ve idrarı böbrekten üretere iletir.

Normal böbrek ağırlığı: Erkeklerde yaklaşık 150gr, kadınlarda yaklaşık 135gr kadardır.

Normal böbrek boyutları: Uzunluğu 10-12cm, eni 5-7cm ve kalınlığı 3cm. dir. Böbrek boyutları cinsiyete göre, kişinin boy ve kilosuna göre değişiklik gösterir.

3. Böbreğin temel görevleri

Böbreğin 3 önemli ana görevi vardır. 

1. Boşaltım: Kanı temizleyerek idrar üretirler. Vücudumuzda biriken atık ve zararlı maddeleri idrar olarak vücuttan atarlar.
2. Düzenleyici Fonksiyon: Su dengesi, asit- baz dengesi ve kan basıncı gibi fonksiyonların dengede kalmasını sağlar.
3. Hormon Salgılanması: Medulla, adrenalin, noradrenalin adı verilen hormonları üretir ve salgılar. Korteks kısmı ise kortikosteroid denen ve üç ayrı çeşidi olan bir grup hormon üretir. Böbreklerde bulunan adrenal bezin korteks kısmının salgıladığı üçüncü çeşit olan mineralokortikoidler (aldosteron), sıvı dengesini, sodyum ve potasyumun vücut tarafından kullanımını kontrol ederek kan basıncını ayarlar.

4. Üreter

Böbrekte üretilen idrarı, mesaneye taşıyan hortumlardır denebilir. Her bir böbrekten mesaneye uzanan birer tane üreter vardır. Sağda ve solda olmak üzere bir çifttir.

• Erişkinlerde yaklaşık 22-30 cm uzunluğundadır.
• Kas liflerinden oluşmuş boru şeklinde yapılardır.
• Normalde böbrekte oluşan idrarın mesaneye ulaştırılması pasif değil üreter kaslarının yukardan aşağıya dalga şeklinde kasılması sonucu gerçekleşen aktif bir olaydır.
• Üreterin 3 adet darlığı vardır: (1) Böbrek çıkışından hemen sonra (2) Kalça hizasındaki büyük damarlar komşuluğunda (3) Mesaneye girmeden hemen önce
• Bu 3 darlıkta üreterin çapı daha küçük olduğu için böbrek taşları takılabilir. Taşın üreterdeki engeli aşması için, üreterler daha güçlü kasılır. Kasılmalar esnasında üreterlerdeki zorlanma kıvrandırıcı ağrılara neden olabilir. Taş üreteri tıkarsa idrarın böbrekten mesaneye geçmesi zorlaşır. İdrar akışı durabilir.

5. Mesane (İdrar Torbası)

• İdrarın depolandığı yerdir.
• Yoğun kas liflerinden oluşmuştur.
• Mesane dolduğunda yaklaşık 500ml. lik kapasiteye sahiptir.
• Genişleme ve güçlü kasılma özelliğine sahiptir.
• Kasıldığı zaman idrar mesaneden üretraya geçer.

6. Üretra

• Boşaltım sistemi üretra ile sonlanır. Kadınlarda yaklaşık 4 cm iken erkeklerde yaklaşık 18-22 cm’dir.
• Kanal şeklindedir, idrarı mesaneden dışarı atar.
• Erkek ve kadınlarda farklı yapıya sahiptir: Kadınlarda kısadır ve düz seyreder. Bu nedenle böbrek taşlarının üretradan geçmesi ve aşağı düşmesi kadınlarda erkeklere göre daha kolaydır.
• Üretra, erkeklerde penis uzunluğuna bağlı olarak kadınlardan daha uzundur ve 2 kez kıvrılma yapar ve daralır. Böbrek taşları bu kıvrım ve darlık olan bölgelerde takılabilir. Eğer üretra böbrek taşı ile tıkanırsa peniste sancı, ağrı ve yanma görülebilir.

7. İdrar

Böbreklerde kan filtre edilir, süzülür ve bu işlem sonucunda idrar üretilir. İdrar yaklaşık %95 oranında sudan oluşan sarı renkli bir sıvıdır.

Sağlıklı bir insanda günde yaklaşık 1,2-1,7 lt kadar idrar üretilir. Günlük üretilen idrarın miktarı ve içeriği; beslenme tarzı, ortamın sıcaklığı, terleme miktarı, kullanılan ilaçlar gibi birçok duruma bağlı olarak değişir.