Sistit (Mesane Enfeksiyonu)

Mesane enfeksiyonuna sistit denir. Çoğu zaman sistit nedeni bakterilerdir. Bakterilerin neden olduğu mesane enfeksiyonu dahil tüm üriner sistem enfeksiyonlarına idrar yolu enfeksiyonu denir.

Sistit gelişmesine neden olan bakteriler dışında da faktörler vardır. Bazı ilaçlara, radyasyon terapisine veya kadın hijyen spreyi, spermisidal jeller veya uzun süreli kateter kullanımı gibi potansiyel tahriş edici maddelere bir reaksiyon olarak da sistit gelişebilir.

Mesane enfeksiyonu, ağrılı ve rahatsız edici olabilir. Böbreklere yayılırsa ciddi sağlık sorunu haline gelebilir.

Sistit, başka bir hastalığın komplikasyonu olarak da ortaya çıkabilir.

Bakterilerin neden olduğu sistit tedavisi antibiyotik tedavisidir. Diğer sistitlerin tedavisi altta yatan nedene göre yapılır.

Belirtiler

Mesane enfeksiyonu (sistit) olan birinde şu belirtiler görülebilir:

• İdrar yaparken yanma ve ağrı hissi (dizüri)
• İdrar yapmak için güçlü, kalıcı bir istek
• Sık sık ancak az az idrar yapma
• İdrar yaparken kan gelmesi (hematüri): Pembe, kırmızı veya koyu kırmızı renkte idrar
• İdrar renginde değişiklik
• İdrar kokusunda artış, kötü idrar kokusu
• Pelvik ağrı, kadınlarda – özellikle pelvisin (leğen kemiği) merkezinde ve kasık kemiği çevresinde ağrı
• Alt karın bölgesinde baskı hissi
• Hafif yüksek ateş

Küçük çocuklarda yeni başlayan gündüz çiş kaçırma şikayetleri idrar yolu enfeksiyonu belirtisi olabilir. Ancak gece çiş kaçırma şikayetleri olan çocukta başka belirti yoksa idrar yolu enfeksiyonuna düşünülmez.

Ne zaman doktora görünmeliyim?

Sırt ağrısı, böğür ağrısı, yan ağrısı, ateş, titreme, mide bulantısı, kusma gibi şikayetleriniz varsa aile hekiminize danışın.

Bu şikayetler yeni başlıyorsa ve hafifse, idrar yolu enfeksiyonu başlangıcınız olabilir. Antibiyotik tedavinize rağmen bu şikayetleriniz tekrarlıyorsa doktorunuzun antibiyotik reçetenizi değiştirmesi gerekebilir. Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu belirtileriniz için aile hekiminiz sizi bir üroloğa yönlendirebilir.

Ciddi bulantı, kusma ve ateş durumunda bir acil servise başvurun.

Bakteriyel sistit

İdrar, yukarıda böbreklerden üretilir ve geri dönmeksizin aşağı ilerler. Üreterlerden mesaneye dolar. Geçici olarak mesanede depolanır. İdrar yapma eylemi esnasında üretra (idrar kanalı) ucundaki birkaç mm. çapa sahip delikten dışarı boşaltılır.

Genellikle gastrointestinal sistemde yaygın olarak bulunan ve dışkı ile dışarı çıkan bir bakteri türü olan Escherichia coli (E. coli), üretra ağzından içeri giren bakteriler mesaneye ulaşırsa sistit denilen mesane enfeksiyonuna neden olabilir. Bununla birlikte, E.coli dışında diğer bakteriler de sistit yapabilir.

Bakteriyel mesane enfeksiyonları, cinsel ilişki sonucunda kadınlarda ortaya çıkabilir. Ancak cinsel olarak aktif olmayan kızlar ve kadınlar bile alt üriner sistem enfeksiyonlarına karşı hassastır, çünkü kadın genital bölgesi genellikle sistite neden olabilecek bakterileri barındırır.

Bakteriyel olmayan sistitler

Sistit gelişmesine en sık neden olan faktör bakteriler olmasına rağmen, bulaşıcı olmayan bazı faktörler de mesanenin enfekte olmasına neden olabilir. Bazıları;

İnterstisyel sistit

Ağrılı mesane sendromu olarak da adlandırılan bu kronik mesane iltihabının nedeni belirsizdir. Genellikle kadınlarda teşhis edilir. Bu hastalığın teşhis edilmesi ve tedavisi zor olabilir.

İlaca bağlı sistit

Özellikle kemoterapi ilaçları olan siklofosfamid ve ifosfamid olmak üzere bazı ilaçlar belli bir süre kanda dolaştıktan sonra vücuttan atılır. Vücutta bileşenlerine parçalandıktan sonra, böbreklerden atılan ilaç bileşenleri idrar yollarından atılırken mesaneden geçer. Mesanenin iltihaplanmasına neden olabilir.

Radyasyon sistiti

Pelvik bölgenin radyasyon tedavisi veya mesaneye yüksek miktarda radyasyon alınmasına neden olan diğer durumlar, mesane dokusunda inflamatuar değişikliklere neden olabilir.

Yabancı cisim sistiti (kateter sonda)

İdrar yapılamayan durumlarda mesanenin boşaltılması için kateter sonda kullanılabilir. Kateter sonra üretra içerisinden geçerken, üretrayı tahriş edebilir. Üretra iç tarafında epitel dokuyu tahriş edebilir. Ayrıca kateter sonda üzerinde mikrop varsa bu mikrop mesaneye taşınmış olur. Her iki durumda da mesane enfeksiyonu (sistit) riski artar.

Kimyasal sistit

Köpük banyosu, kadın hijyen spreyleri veya spermisidal jeller gibi belirli ürünlerde bulunan kimyasallara aşırı duyarlı olan insanlarda allerjik tipte reaksiyon gelişebilir. Allerjenler inflamatuar değişikliklere neden olabilir.

Olası diğer nedenler

Sistit bazen diyabet, böbrek taşları, genişlemiş prostat veya omurilik yaralanmaları gibi diğer bozuklukların bir komplikasyonu olarak ortaya çıkabilir.

Risk Faktörleri

Sistit (mesane enfeksiyonu), kadınlarda yaygındır ve birçok kadın yaşamları boyunca birden fazla sistit geçirir.

Sistit gelişmesinde kadınlara özgü risk faktörleri şöyledir:

Kadın anatomisi

Bir kadın, bir erkeğe göre daha kısa bir üretraya sahiptir, bu da bakterilerin mesaneye ulaşmak için kat etmesi gereken mesafeyi kısaltır.

Cinsel aktivite

Cinsel olarak aktif kadınlar, cinsel olarak aktif olmayan kadınlardan daha fazla sistit hastası olma eğilimindedir. Her yeni bir cinsel partner sistit geçirme riskinizi artırır.

Bazı doğum kontrol tipleri

Doğum kontrolü için diyafram kullanan kadınlar ve spermisidal ajanlar kullanan kadınlar daha yüksek risk altında olabilir.

Menapoz

Menopozdan sonra, kandaki östrojen seviyesinin düşmesi, sistite karşı daha savunmasız hale gelmenize neden olur.

Gebelik

Gebelik sırasındaki hormonal değişiklikler mesane enfeksiyonu riskini artırabilir.

Sistit gelişmesinde diğer risk faktörleri şunları içerir:

İdrar yollarının tıkanması

Böbrek taşları veya erkeklerde prostat büyümesi üretradan idrar akışını sınırlayabilir, idrar akış hızını düşürebilir ve idrarın mesaneden birikmesine neden olabilir. Üretrada idrar akışı azalırsa bakterilerin mesaneye doğru ilerlemeleri kolaylaşır. Sistit riski artar.

Bağışıklık sisteminin zayıf olması

Diyabet veya bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan diğer hastalıklar, vücudun mikroplara karşı savaşma gücünü azaltarak sistit gelişme riskini arttırır.

Kateter kullanımı

İdrara çıkma yeteneklerini kontrol etmeyi zorlaştıran nörolojik sorunları olan insanlar, felç olan insanlar veya hastaneye kaldırılan bazı insanlar idrarlarını yapabilsinler diye üretralarından mesaneye kateter takılarak idrarları yaptırılır.

Kullanılan her kateter üretra içerisindeki epitel dokunun tahriş olmasına neden olur. Üretra iç duvarındaki epitel dokusunun zarar görmesiyle, bakterilerin üretraya tutunabilme şansları artar. Sistit gelişme riski artar.

Komplikasyonlar

Derhal ve uygun şekilde tedavi edildiğinde, sistit nadiren komplikasyonlara yol açar. Ancak tedavi edilmezse, sistit ciddi sonuçlara neden olabilir.

Sistitin neden olabileceği bazı komplikasyonlar şöyledir:

Böbrek enfeksiyonu (piyelonefrit)

Tedavi edilmeyen bir mesane enfeksiyonu (sistit), piyelonefrit olarak da adlandırılan böbrek enfeksiyonuna yol açabilir. Böbrek enfeksiyonları böbreklerinize kalıcı olarak zarar verebilir.

Hematüri: İdrarda kan görülmesi

Mesane enfeksiyonu (sistit) idrarda kan görülmesine neden olabilir. Tedavi sonrasında idrarda kan görülmemesi gerekir. Sistit tedavinize rağmen idrar yaparken kan veya kırmızı renk görüyorsanız doktorunuza danışın.

Bakterilerin neden olduğu sistitte, idrar yaparken kan görülmesi nadirdir. İdrar yaparken kan gelmesi veya kırmızı idrar, daha çok radyasyon veya kemoterapi alan hastalarda görülür.

Koruyucu hekimlik

Sistit (mesane enfeksiyonu) riskinizi azaltmak için şu adımları atabilirsiniz:

Bol su için

Sistitten (mesane enfeksiyonu) korunmanın basit bir yolu bol su içmektir. İçilen su miktarı arttıkça sistemden boşalan idrar miktarı ve idrar akım kuvveti artar.

Kemoterapi alıyorsanız, ilaca bağlı sistiti önlemek amacıyla bol miktarda su içmeye dikkat edin.

Radyoterapi alıyorsanız, radyoterapiye gireceğiniz günler bol bol su içmeye dikkat ediniz.

Yaban mersini suyu (cranberry juice) için

Yaban mersini suyunun metabolitlerinin, E. coli‘nin büyüme ve çoğalma yeteneğini sınırlandırır. Sistit ve diğer idrar yolu enfeksiyonlarından korur. (kaynak)

Çalışmalar yaban mersini suyunun (Cranberry juice) idrar yolu enfeksiyonlarını önlediğini göstermektedir. Sistit için faydaları kesin olmasa da, muhtemelen zararlı değildir.

Tuvalet temizliğini “önden arkaya doğru yapmak”

Kadınlarda kakanın atıldığı rektum, idrar çıkışı olan üretranın arkasındadır. Tuvalet temizliği esnasında arkadan öne doğru yapılan temizlik işlemleri esnasında rektum çevresindeki mikroplar öne, yani üretra yakınlarına, taşınmış olur. Kadınlarda arkadan öne doğru yapılan temizlik işlemleri sistit dahil olmak üzere idrar yolu enfeksiyonu riskini arttıracaktır. (resim 2)

Kadınların tuvalet sonrası, silme, yıkama vb temizlik işlemlerini önden arkaya doğru yapması idrar yolu enfeksiyonundan korur.

Tamamen aynı nedenlerle, arkadan öne doğru yapılan temizlik işlemleri vajinal enfeksiyonların da artışına neden olur. Önden arkaya yapılan temizlik işlemleri vajinal enfeksiyonlardan da koruyucudur.

Küvet ve deodorant kullanmayın

Eğer idrar yolu enfeksiyonu veya sistit gelişmesine karşı yatkınlığınız varsa küvette duş almayın. Mikrop taşıma ihtimali olan suda beklemeyin. Kirli su akıp gitsin.

Vajina ve anüs çevresini her gün nazikçe yıkayın. Sert temizlik aletleri veya sabun kullanmayın. Ayrıca genital bölgede deodorant spreyleri veya kadınsı ürünler kullanmaktan kaçının. Bu ürünler üretrayı ve mesaneyi tahriş edebilir.

Güvenli tuvalet alışkanlığı edinin

Kadınlar doğru tuvalet alışkanlığı edinmelidir. Her sabah kahvaltıdan sonra evden çıkmadan, temizliğinden emin oldukları kendi evlerinde tuvaletlerini yapmalılardır. 

Gündelik hayatın hengamesinde ise küçük tuvaletleri için temiz tuvaletler seçmeye gayret etmeliler. Yanlarında ıslak ve kuru peçete taşımaları faydalarına olacaktır. 

Gerçekten kirli, enfeksiyon kaynağı olan klozetler idrar yolu enfeksiyonu ve vajinal hastalıklara sebep olabilir.

Cinsel ilişki konusunda özen göstermek

Erkekte idrar yolu enfeksiyonu belirtisi oluşturamayan penis etrafındaki mikroplar cinsel ilişki esnasında kadına kolaylıkla bulaşabilir. Bir erkek penisindeki mikrobu, vajinanıza ya da üretranıza taşırsanız vajinanızda ya da mesane dahil idrar yollarınızda enfeksiyon gelişebilir. 

Kadınlar! Partneriniz hasta olmasa, ağrısı, sızısı, yüksek ateşi bulunmasa dahi kondom kullanmayı ihmal etmeyin. Lüzumsuz partnerler edinmeyin. Tek eşli olgun hayatı tercih edin ya da olası sağlık problemlerine karşı dikkatli ve hazırlıklı olun. 

Kondom kullanmak cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanın iyi bir yoludur.

Tanı

Sistit belirtileriniz varsa, mümkün olan en kısa sürede hekiminize danışın. Belirtilerinizi ve semptomlarınızı ve tıbbi geçmişinizi incelemeye ek olarak, doktorunuz aşağıdaki gibi bazı testleri yaptırmanızı önerebilir:

İdrar tahlili

Doktorunuz idrarınızdaki beyaz kan hücrelerini, kırmızı kan hücrelerini veya bakterileri değerlendirmek için laboratuvar analizi yapmak üzere idrar örneği isteyebilir. 

İdrar örneği verirken, idrar örneğinize sonradan mikrop bulaşmasını engellemek ve doğru sonuca ulaşmak için, öncelikle genital bölgenizi antiseptik bir pedle silerek temizleyiniz. Sonra bir miktar tuvalete işeyiniz. Sonra idrar tüpüne işeyiniz.

İdrar kültürü

Basit sistit tedavisi için geniş spektrumlu antibiyotikler yeterli olacaktır. Uzun süren veya tekrarlayan sistit için idrar kültürü iyi bir seçenek olabilir. 

Doktorunuz idrar kültürü yaptırmak isteyebilir. İdrar örneğiniz bakterilerin çoğalabileceği uygun ortamda bekletilir. Hangi bakterilerin çoğaldığı incelenir. Örnekte çoğalan bakteri, hastalığınıza neden olan bakteriyi ortaya koyar ve o bakteriye yönelik antibiyotik tedavisi başlanabilir.

Görüntüleme yöntemleri

Sık sık sistit hastalığına yakalanıyorsanız ve tedaviye rağmen yeterli iyileşme sağlanamıyorsa doktorunuz hastalığınızın yapısal bir anormallikten kaynaklandığını düşünebilir. İdrar yollarınızı görüntülemek için; ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) isteyebilir. Doktorunuz ayrıca idrar yolunuzdaki yapıları daha iyi görebilmek için görüntüleme esnasında kontrast boya kullanabilir.

Sistoskop

Tekrarlayan sistit şikayetleriniz varsa ve doktorunuz üretra ve mesanenizin içini görmek isterse, üretra ve mesanenin içini görmek için sistoskop isminde kameralı ince bir tüp kullanabilir. Sistoskop üretra içine yerleştirilir ve mesanenize ilerletilir. Görüntüler alınır.

Tedavi

Bakteriyel enfeksiyonun neden olduğu sistit genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Enfeksiyöz olmayan sistit tedavisi altta yatan nedene bağlıdır.

Bakteriyel sistit tedavisi

Bakterilerin neden olduğu sistit tedavisinde temel ilaç antibiyotiktir. Hangi antibiyotiğin ne kadar kullanılacağı mesanenizi enfekte eden antibiyotiğe bağlıdır.

İlk kez görülen basit sistit tedavisi

Antibiyotik kullanımıyla, sistit belirtileri bir gün içinde önemli ölçüde iyileşir. Ancak enfeksiyonunuzun şiddetine bağlı olarak 3 gün ila 7 gün süreyle düzenli olarak antibiyotik kullanmanız gerekebilir.

Antibiyotik kullandıktan sonra sistit belirtileriniz 2-3 günde kaybolabilir. Ancak idrar yollarınızda bakterilerin tamamen temizlenmesi ve sistitin tekrarlamaması içi reçetenizdeki antibiyotikleri tamamen doktorunuzun reçete ettiği şekilde kullanın.

Tekrarlayan sistitte tedavi

Mesane enfeksiyonu dahil tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonunuz varsa, doktorunuz daha uzun antibiyotik tedavisi önerebilir veya sizi ürolojik anormalliklerin enfeksiyonlara neden olup olmadığını görmek için idrar yolu bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bir doktora (ürolog veya nefrolog) yönlendirebilir. Bazı kadınlar için, cinsel ilişkiden sonra tek bir doz antibiyotik almak yardımcı olabilir.

Hastane enfeksiyonu olarak sistit

Hastane kaynaklı mesane enfeksiyonlarını tedavi etmek zordur. Çünkü hastanelerde bulunan bakteriler, genellikle toplum kökenli mesane enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılan yaygın antibiyotik tiplerine dirençlidir. Bu nedenle, farklı tipte antibiyotikler ve farklı tedavi yaklaşımları gerekebilir.

Postmenopozal kadınlarda sistit daha sık görülebilir. Tedavinizin bir parçası olarak, doktorunuz vajinal östrojen kremini önerebilir.

İnterstisyel sistit tedavisi

İnterstisyel sistit (ağrılı mesane sendromu) ile inflamasyonun nedeni belirsizdir, bu nedenle her vaka için ortak kullanılan ideal bir tedavi yoktur.

İnterstisyel sistit belirtilerini ve semptomlarını hafifletmek için kullanılan bazı tedaviler:

• Oral olarak alınan veya doğrudan mesanenize yerleştirilen ilaçlar
• Semptomları iyileştirmek için mesanenizi manipüle eden prosedürler: Mesaneyi su veya gazla (mesane distansiyonu) germe veya ameliyat gibi
• Sinir stimülasyonu: Pelvik ağrıyı hafifletmek ve bazı durumlarda, idrar sıklığını azaltmak için hafif elektrik uyarıları kullanmak

Bulaşıcı olmayan diğer sistitlerin tedavisi

Köpük banyosu veya spermisitler gibi ürünlerde belirli kimyasallara aşırı duyarlıysanız, bu ürünlerden kaçınmak sistit belirtilerini hafifletmeye ve sistit ataklarını önlemeye yardımcı olabilir.

Kemoterapi veya radyasyon tedavisinin bir sonucu olarak gelişen sistitin tedavisinde, ağrının hafifletilmesi hedef alınır. Genellikle ilaçlarla veya hidrasyonla, mesaneyi tahriş eden şeylerin mesaneden temizlenmesi hedeflenir.

Tedaviye yardımcı öneriler

Mesane enfeksiyonu (sistit), idrar yaparken yanma ve ağrıya neden olabilir, ancak antibiyotikler enfeksiyonu tedavi edene kadar rahatsızlığınızı hafifletmek için şunları yapabilirsiniz:

• Bol su için. İçilen su miktarı arttıkça üretilen idrar miktarı artar. İdrar artışı, mesane ve idrar yollarını temizler.
• Ağrı hissini azaltmak için mesanenizin üzerine ılık ancak sıcak olamayan bir ısıtma yastığı yerleştirin.
• Mesanenizi tahriş edecek içeceklerden kaçının.
• Narenciye tüketimini azaltın.
• Alkol almayın.
• Kafein içeren kahve, siyah çay, kola ve enerji içecekleri dahil diğer içeceklerden uzaklaşın.

Kafein en çok nelerde bulunur?

Hangi doktora gitmeliyim?

Yeni başlayan hafif sistit belirtileri için aile hekiminize danışabilirsiniz. Aile hekiminiz sizi gerektiğinde bir üroloğa ya da nefroloğa yönlendirebilir.

Bazı belirtilere göre danışabileceğiniz doktorlar şöyledir:

• Kum veya taş düşürüyorsanız ve ateşiniz yükseliyorsa: Üroloji hekimine
• 24 saatten daha uzun süren idrar yaparken yanma ve ağrı ile birlikte vajinal akıntı var ise: Kadın Hastalıkları ve Doğum hekimine
• Düzenli olarak kullandığınız çok sayıda ilaç var ise ve idrarınızdan kan geliyorsa veya idrar renginiz kırmızı/pembe ise: Nefroloji (iç hastalıkları) hekimine
• İdrar yaparken kan geliyorsa: Üroloji hekimine
• İdrar yaparken vajinada yanma ve ağrı hissi ile beraber ateş, titreme, sırt ağrısı, karın ağrısı veya kusma görülüyorsa üriner sistem enfeksiyonunun böbrekleri etkilediğinden şüphelenilir. Bu durumda: Üroloji hekimine
• Vajina etrafında kaşıntı, akıntı, renk değişikliği veya kötü koku gibi şikayetleriniz var ise: Kadın Hastalıkları ve Doğum hekimine
• Gebe kadınlar: Kadın Hastalıkları ve Doğum hekimine