Hamilelikte Demir Eksikliği Nasıl Giderilir?

Hamile kadınların demir eksikliği yaşama riski artmaktadır. Bunun muhtemel nedeni gebelik boyunca anne kanının iki can için oksijen taşıması ile ilgilidir. Hamile kadının sadece kan hacmi ve kilo alması değil aynı zamanda kırmızı kan hücreleri ile daha fazla oksijen taşıması gerekir. Bunun için daha fazla demire ihtiyaç vardır.

Peki anne adaylarında artan demir ihtiyacı sağlıklı beslenmeyle nasıl giderilir?

Gebelik planlanlaması yapılırken, en önemli adımlardan biri gebelik başlamadan önce anne adayında demir eksikliği anemisi ve diyabet gibi hastalıklar ile vitamin ve mineral eksikliklerinin olup olmadığı kontrol ettirmektir.

Gebeliğe Hazırlık Rehberi

Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre Dünyadaki tüm kadınların yaklaşık 1/3’ünde anemi vardır. Gebe kadınlarda ise anemi oranı %40’lara yaklaşmaktadır (1).

Bu nedenle anemi kadın ve gebelerin sağlığı açısından ele alınması gereken çok önemli bir konudur. Anemi bazı durumlarda kadınlarda rahim kanserinin de belirtisi olarak kabul edilir. Bu sebeple sık sık kontrollerinin yapılması ve eğer anemi varsa önlem alınması gereken bir konudur. 

Demir nedir ve ne işe yarar?

Demir, kırmızı kan hücreleri tarafından hemoglobinin bir parçası olarak kullanılan temel bir mineraldir. Alyuvar adı verilen kan hücrelerine kırmızı rengini veren hemoglobin demir içerir ve alyuvarlar oksijenin dokulara ulaştırılmasını sağlar.

Demir eksikliği anemisi nedir?

Kendimizi dinç hissetmemiz, sağlıklı olmamız ve gebeliğin sağlıklı şekilde hedefine ulaşabilmesi için her bir hücremizin yeterli oksijen ve besini alması gerekir. Demir, oksijen taşınmasında kilit öneme sahip bir elementtir. 

Oksijen kırmızı kan hücreleri ile taşınır. Kırmızı kan hücrelerinde demiri taşıyan yapıya hemoglobin (Hb) denir. Kan tahlilinde Hb (hemoglobin) değeriniz düşük ise bu sizde anemi olduğu anlamına gelir. 

Demir elementinin eksikliği sonucunda hemoglobin miktarı düşer. Dolayısıyla kırmızı kan hücrelerinin oksijen taşıma kapasitesi azalır. Bu durum halsizlik, yorgunluk, dikkat eksikliği ve zor uyanma gibi belirtilere neden olur. 

Hamilelikte demir eksikliğini gidermenin bir yolu da demir elementi içeren ilaçlar kullanmaktır. Demir eksikliği için doktorunuz size ilaç reçete edebilir.

Demir eksikliği ilaçları

Anemilerin nedeni her zaman demir eksikliği değildir. Kırmızı kan hücrelerinin yapısının bozulduğu ve hemoglobin yapısının bozulduğu durumlarda da anemi gelişir. Orak hücreli anemi ve talesemiler gibi.

Demir eksikliği neden oluşur?

Vücutta demir kaybı, artmış demir ihtiyacının karşılanamaması, en önemlisi de demir içeren besinlerin yeterli düzeyde tüketilmemesi ve yanlış beslenme programlarının uygulanması sonucunda oluşmaktadır.

Vücutta demir kaybı, artmış demir ihtiyacının karşılanamaması, en önemlisi de demir içeren besinlerin yeterli düzeyde tüketilmemesi ve yanlış beslenme programlarının uygulanması sonucunda oluşmaktadır.

Demir eksikliğinin nedenleri arasında;

• Demir gereksiniminin artması,
• Yeteriz ve dengesiz beslenmek,
• Demir içeriği yüksek besinleri az tüketmek,
• Sık aralıklarla doğum veya düşük yapmak,
• Bağırsaklarda emilim bozukluğu,
• Mide ve bağırsaktaki ülserler sonucu fazla kan kaybı,
• Sık enfeksiyonlar ve özellikle Necator gibi parazit hastalıklar,
• Büyüme çağında olmak,
• Adet kanamalarının fazla olması,
• Çay-kahve gibi kafeinli içeceklerin demir içeren besinlerle birlikte tüketilmesi sonucunda demir emiliminin azalması sayılabilir.

Demir eksikliği anemisinin belirtileri ve bulguları nelerdir?

• Baş dönmesi,
• Yorgunluk,
• İştahsızlık,
• Kısa nefes alıp verme,
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı,
• Tırnakların incelmesi,
• Saçlarda dökülme,
• Dudaklarda çatlaklar ve ağız kenarlarında morarma ya da yaralar,
• Sindirim sistemi problemleri,
• Toprak veya buz yeme isteği,
• Soluk cilt,
• Avuç içi ve gözde solukluk,
• Soğuk el ve ayaklar,
• Sinirlilik hali,
• Odaklanmada zorluk.

Gebelik öncesi demir neden önemlidir?

Gebelikte annenin vücudu bir bebeği büyütüp taşımakla kalmaz aynı zamanda onu besler ve ona oksijen verir. Annenin akciğerlerinin gebelik boyunca bebeği için de soluduğunun farkında mısınız? Solunan havanın bebeğe ulaştırılması ve bebeğin beslenmesi için annenin kan hacmi gebelik öncesine nazaran %40 oranında artabilir. Daha fazla kan için kan hücrelerinin temel elementlerinden olan demire de daha fazla ihtiyaç vardır.

Gebelik öncesi yeterli demire sahip olmayan anne ve bebekte aşağıdaki etkiler görülebilir:

• Yorgunluk, 
• Bağışıklık sisteminde zayıflama,
• Erken doğum, 
• Düşük doğum ağırlıklı bebek, 
• Doğum sonrası depresyon riskinde artış,
• Doğum esnasında kan kaybı artışı.

Demir eksikliği olan gebenin karnındaki bebekte (fetus) ise aşağıdaki etkiler görülebilir:

• Yorgunluk,
• Bağışıklık sisteminde zayıflama,
• Büyüme ve gelişme geriliği,
• Motor gelişim ve koordinasyonda bozukluk,
• Dikkat eksikliği,

Demirden zengin besinler nelerdir?

Hamilelikte demir eksikliği nasıl giderilir sorusunun en sağlıklı cevaplarından biri demir elementi yönüyle zengin besinlerle beslenmektir. Bol bol demir içeren bazı besinler:

• Lima fasulyesi, 
• Barbunya fasulyesi, 
• Kuru fasulye ve bezelye gibi baklagiller, 
• Kayısı gibi kuru meyveler, 
• Yumurta,
• Demirle takviye edilmişlerse bazı tam tahıllı tahıllar, 
• Kırmızı et, 
• Tavuk, hindi gibi kümes hayvanları, 
• Balık,
• Ispanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler, 
• Kabuklu yemişler 
• Pekmez bulunmaktadır. 

Hamilelikte demir eksikliği nasıl giderilir sorusunun sağlıklı cevaplarından bir diğeri ise demir içeren besinlerin doğru şekilde tüketilmesidir.

Eğer anne adayında yüksek derecede anemi var ise demir ile kalsiyumu aynı anda almamaya özen göstermelidir. Çünkü kalsiyum demir emilimini azaltabilir. Örneğin ayran ve kefir başta olmak üzere süt ve süt ürünlerini demir içeriği yüksek kırmızı et gibi besinlerle birlikte tüketmemek vücudun demir ihtiyacını daha fazla karşılar.

Et gibi hayvansal ürünlerden elde edilen demir yüksek oranda emilir. Ispanak gibi bitkisel kaynaklardan elde edilen demirin emilimini artırmak için, bunların portakal, limon veya domates gibi C vitamini açısından zengin bir yiyecek veya içecekle birlikte tüketilmesi gerekir. Bu sayede daha fazla demir atılmadan emilir.

Karaciğer demir açısından yüksek bir besindir. Fakat hamile kadınlara karaciğerden kaçınmaları tavsiye edilir. Çünkü karaciğer, hamilelik sırasında bebeğe zarar verebilecek düzeyde A vitamini içermektedir.

Anne olmayı planlıyorsanız mutlaka kan tahlillerinizi yaptırıp en az 6 ay önceden önlem almalısınız. Doktorunuza ve diyetisyeninize danışarak demir eksikliği anemisini önleyip sağlıklı bir gebelik dönemi geçirerek hem kendinizin hem de bebeğinizin sağlığını koruyabilirsiniz.

Soru Cevap

Kaynak:

• https://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/anaemia_in_women_and_children
• https://www.nhs.uk/conditions/iron-deficiency-anaemia/