Kafein Nedir?

Kafein uyarıcı etkileri olan doğal bir kimyasaldır. Kahve, çay, kola, kakao, guarana, yerba mate ve 60’ın üzerinde bitkide doğal olarak bulunan kafeinin popüler olma nedeni nedir?

Kafein, merkezi sinir sistemi, kalp, kaslar ve kan basıncını kontrol eden merkezler üzerinde uyarıcı etki gösterir.

İnsanlar kafeini en çok zihinsel uyanıklık, baş ağrısı, migren, atletik performans, hafıza ve obezite için tercih ediyorlar.

Kan basıncını yükseltebilir, ancak sürekli kullanan kişilerde bu etkiyi göstermeyebilir. Kafein ayrıca idrar miktarını artıran “idrar söktürücü” etki gösterir.

Kafein nasıl çalışır?

Beyinde, beyni rahatlatan ve yorgun hissettiren adenozin adında bir nörotransmiter vardır. Bu transmitter gün içerisinde birikerek uykulu ve yorgun hissetmenizi sağlar, dinlenmeniz gerektiği mesajı verir.

Kafein beyindeki adenozin reseptörlerine bağlanır ancak bu reseptörleri aktive etmez. Adenozin reseptörlerine, adenozin nörotransmitteri yerine kafein bağlanınca uykulu ve yorgun hissetmezsiniz.

Kafein, adenozinin etkilerini bloke ederek çalışır.

Kafein ayrıca, kanda, adrenalin düzeylerini ve dopamin ile norepinefrin nörotransmitterleri seviyesini arttırarak beyin aktivitelerini arttırır.

Kafeinin bu etkilerinin kombinasyonu, beyni daha fazla uyarır ve uyarılma, uyanıklık ve odaklanma durumunu arttırır. Beyninizi etkilediği için kafein genellikle psikoaktif bir ilaç olarak adlandırılır. Etkilerini hızlı gösterir.

Kafein en çok nelerde bulunur?

Kafein, 60’tan fazla bitkide doğal olarak bulunan acı bir maddedir. Kafein nelerde var?

• Kahve çekirdekleri (türk kahvesi, filtre kahve, espresso…)
• Çay yaprakları (siyah çay, yeşil çay…)
• Çikolata ürünleri yapmak için kullanılan kakao kabukları (bitter çikolata)
• Meşrubat kolalarını tatlandırmak için kullanılan kola fındığı (kola)

Bazı ilaçlara, yiyeceklere ve içeceklere eklenen sentetik (insan yapımı) kafein de vardır. Sentetik kafein içeren bazı ürünlere örnekler:

• Bazı ağrı kesici, ateş düşürücü ve soğuk algınlığı ilaçları da kafein içerir (Vermidon Tablet, Minoset Plus Tablet, Parol Plus Tablet, Panadol Extra, Tylol Plus Tablet, Aspirin Forte, Minamol Plus, Geralgine-P, Multicold Efervesan Tablet…)
• Uyanıklığı sağlamak için reçetesiz satılan ilaçlar
• Enerji içecekleri ve “enerji artırıcı” sakızlar ve bazı atıştırmalıklar, sentetik kafein içerirler.

Kafeini genellikle yiyecek ve içeceklerden doğal kafein şeklinde alırız. Farklı besinlerdeki kafein miktarları değişiklik gösterebilir. Ancak besinlerdeki kafein miktarları genellikle tablodaki gibidir.

Kafeinin vücut üzerindeki etkileri nelerdir?

Kafeinin vücut metabolizması üzerindeki etkileri:

• Merkezi sinir sisteminizi uyarır, böylece daha uyanık ve daha enerjik hissedersiniz.
• İdrar söktürücüdür, daha fazla idrar yapmanızı sağlayarak daha fazla su ve daha fazla tuz atmanızı sağlar.
• Midedeki asit salınımını artırır, bu nedenle, bazen mide rahatsızlığına veya mide ekşimesine neden olur.
• Kalsiyum emilimini engelleyebilir.
• Kan basıncınızı yükseltir.

Kafein aldıktan sonraki bir saat içinde kanınızdaki en yüksek seviyesine ulaşır. Kafeinin etkilerini dört ila altı saat boyunca hissetmeye devam edebilirsiniz.

Çok fazla kafeinin yan etkileri nelerdir?

Çoğu insan için günde 400 mg’a kadar kafein tüketmek zararlı değildir. Çok fazla kafein almak bazı sağlık sorunlarına neden olabilir.

Fazla kafein zararları:

• Huzursuzluk ve titreme
• Uykusuzluk, uyuyamama
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Hızlı veya anormal kalp ritmi
• Dehidratasyon, sıvı kaybı
• Kaygı, anksiyete
• Bağımlılık, kafeine bağlı aynı etkiyi alabilmek için daha fazla kafein gerekir.

Bazı insanlar kafeinin olumlu/olumsuz etkilerine karşı daha duyarlıdır.

Gebelerin, gebelik süresince günde 200 mg’dan fazla kafein tüketmeleri önerilmez. Gebelerin, yeşil çay, siyah çay, kola, çikolata ve özellikle kahve tüketirken dikkatli olması gerekir.

Kimler kafein alırken dikkatli olmalıdır?

Aşağıdakiler dahil bazı durumlarda kafein dikkatli tüketilmelidir.

• Gebeler. Kafein plesenta yoluyla anneden bebeğe geçer. Kafein bebeği olumsuz etkileyebilir. Hamilelerin kahve dahil ne kadar kahve aldıklarına dikkat etmeleri gerekir.
• Emzirenler. Emziren kadının içtiği kahve anne sütüyle az miktarda da olsa bebeğe geçer.
• Uyku bozuklukları olanlar.
• Baş ağrısı. Migren dahil kronik baş ağrısı olanlar.
• Anksiyete.
• Gastrit, ülser ve reflü gibi mide yanması ve mide ekşimesi rahatsızlığı olanlar.
• Hızlı veya düzensiz kalp ritimleriniz varsa kafein sizin için tehlikeli olabilir.
• Hipertansiyon. Yüksek kan basıncı daha fazla yükselebilir.
• Çocuklar kafeinin etkilerine karşı yetişkinlere göre daha hassas olabilir.

Hamileler Kahve İçebilir mi?

Kafein yoksunluğu nedir?

Düzenli olarak bol bol kafein alıyorsanız, bir anda kafein almayı bıraktığınızda bazı yoksunluk durumları yaşayabilirsiniz.

Kafein yoksunluğu belirtileri:

• Baş ağrısı
• Uyuşukluk
• Sinirlilik
• Mide bulantısı
• Konsantrasyon zorluğu

Bu belirtiler genellikle birkaç gün sonra geçer.

Enerji içecekleri ve olumsuz yönleri neler?

Enerji içecekleri, genel olarak kafein eklenmiş içeceklerdir. İçlerinde bulunan kafein miktarları değişkenlik gösterebilir. Enerji içecekleri ayrıca şeker, vitamin, şifalı bitkiler ve takviyeler içerebilir.

Enerji içeceği üreten şirketler, içeceklerin uyanıklığı artırabileceğini ve fiziksel ve zihinsel performansı iyileştirebileceğini iddia ediyor. Ancak, enerji içecekleri çok miktarda kafein içerdiğinden tehlikeli olabilirler. Ayrıca, çok fazla şeker içerenler, kilo almaya neden olabilir ve diyabeti kötüleştirebilir.

Bazı insanlar, enerji içeceklerini alkolle karıştırarak içerler. Alkol ve kafeini karıştırmak tehlikelidir. Kafein, ne kadar sarhoş olduğunuzu fark etme yeteneğinizi etkileyebilir ve bu da daha fazla alkol içmeye yönlendirebilir. Bu aynı zamanda kötü kararlar alma olasılığınızı artırır.

Soru Cevap

Kaynaklar:

1. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18088379/
2. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11283304/
3. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1356551/
4. medlineplus.gov/caffeine.html