Erkek Sperm Sayısı ve Doğurganlığı Nasıl Arttırılır?

Siz ve eşiniz doğurganlık sorunları yaşıyorsanız, yalnız olmadığınızı bilmelisiniz. Kısırlık düşündüğünüzden daha yaygındır. Genetik, genel sağlık durumu, zindelik, hastalıklar ve beslenme alışkanlıkları kısırlık üzerinde etkilidir. Peki sperm sayısı nasıl arttırılır?

Kısırlık (infertilite): Herhangi bir doğum kontrol yöntemi kullanılmamasına rağmen, makul bir cinsel ilişki süresinden sonra gebeliğin başlayamaması olarak tanımlanabilir. Doğurganlık ise, insanların tıbbi yardım olmadan üreme yeteneğini ifade eder.

Her altı çiftten biri doğurganlık problemi yaşıyor. Her üç vakadan birinin yalnızca erkek partnerdeki doğurganlık sorunlarından kaynaklandığı tahmin ediliyor.

Doğurganlık sağlıklı beslenme, takviyeler ve diğer yaşam tarzı stratejileriyle daha iyi hale getirilebilir.

Kısırlık (infertilite) her zaman tedavi edilemese de, bebek sahibi olma şansını artırmak için yapabilinecek bazı şeyler vardır.

Erkek kısırlığı nedir?

Erkek kısırlığı, erkeğin kadın partnerini hamile bırakma şansının düşük olduğunu ifade eder. Genellikle sperm hücrelerinin kalitesiyle ve sayısıyla yani semen kalitesiyle ilişkilidir.

Erkeğin boşalması (ejakülasyon) sırasında vücut dışına atılan semen (meni), testislerde üretilen, beyaz renkli, yoğun kıvamlı ve yapışkan bir sıvıdır. Semen içinde üreme kabiliyeti olan sperm hücreleri bulunur.

Kısırlık bazen de, cinsel yeteneklerle ilişkilidir. İşte erkek kısırlığı için bazı örnekler:

• Libido (cinsel dürtü): Bir kişinin seks yapma arzusunu tanımlar. Libidoyu artırdığı iddia edilen yiyecekler veya takviyeler afrodizyak olarak adlandırılır.
• Erektil disfonksiyon (sertleşme bozukluğu): İktidarsızlık olarak da bilinen erektil disfonksiyon, erkeğin cinsel ilişkiyi sağlayacak kadar sertleşememesi ya da cinsel ilişki esnasında sert kalmaya devam edememesidir.

Sertleşme Sorunu (Erektil Disfonksiyon)

• Sperm sayısı: Semen (meni) kalitesini gösteren belirteçlerden biridir. Belirli bir semen hacmindeki sperm hücrelerinin sayısı yani konsantrasyonudur.
• Sperm hareketliliği: Sağlıklı sperm hücrelerinin temel işlevi, ileri hareket edebilme yetenekleridir. Sperm hareketliliği, semen örneğindeki hareket eden sperm hücrelerinin yüzdesi olarak ölçülür.
• Testosteron düzeyi: Testosteron erkek cinsiyet hormonudur. Bazı erkeklerde kısırlığın nedeni, düşük testosteron seviyeleri olabilir.

Erkeklerde semen kalitesini ve doğurganlığı artırmanın bilim destekli bazı yöntemlerini özetleyelim. Tüm soru ve yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın.

D-aspartik asit (D-AA)

D-aspartik asit (D-AA), besin takviyesi olarak satılan bir amino asit türü olan bir aspartik asit biçimidir. Pek çok proteinin yapısını oluşturan ve D-AA’dan çok daha yaygın olan L-aspartik asit ile karıştırılmamalıdır.

D-AA, temel olarak testisler gibi belirli bezlerde, ayrıca semen ve sperm hücrelerinde bulunur.

D-AA seviyeleri infertil, erkeklerde fertil erkeklerden önemli ölçüde daha düşüktür. Bu nedenle araştırmacılar, D-AA’nın erkek doğurganlığında rol oynadığını düşünmekteler. (1)

infertil: kısır | fertil: doğurgan

Bu görüş, D-AA takviyelerinin, erkek doğurganlığında önemli bir rol oynayan erkek cinsiyet hormonu olan testosteron seviyelerini artırabileceğini gösteren çalışmalarla desteklenmektedir.

Örneğin, kısır erkeklerde yapılan bir araştırmada, 3 ay 2,7 gram D-AA almanın;

• testosteron düzeylerini %30-60,
• sperm sayısını ve hareketliliğini %60-100

arttırdığı görülmüştür ve çiftlerin gebelik oranları da artmıştır. (72)

Sağlıklı erkeklerde yapılan başka bir kontrollü çalışma şunu gösterdi: 2 hafta boyunca günde 3 gram D-AA takviyesi almak testosteron seviyelerini %42 oranında arttırmıştır. (2)

Ancak bütün kanıtlar tutarlı görünmüyor. Normal ila yüksek testosteron seviyelerine sahip sporcular veya kuvvet antrenmanı yapmış erkeklerde yapılan araştırmalar, D-AA takviyesinin testosteron seviyelerini daha da artırmadığını hatta yüksek dozlarda D-AA’nın testosteron düzeylerini azalttığı görülmüştür. (3, 4)

Mevcut kanıt gösteriyor ki; D-AA takviyeleri, testosteron seviyeleri düşük olan erkeklerde doğurganlığı arttırabilirken, normalden yüksek testosteron seviyesine sahip erkeklerde kesin olarak ek faydalar sağlamaz!

İnsanlarda D-AA takviyelerinin potansiyel uzun vadeli risklerini ve faydalarını araştırmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Düzenli egzersiz

Düzenli olarak egzersiz yapmak, genel sağlık durumunu iyileştirmekle kalmaz, aynı zamanda testosteron hormonu seviyelerini ve doğurganlığı artırabilir.

Araştırmalar gösteriyor ki: Düzenli egzersiz yapan erkekler, egzersiz yapmayan erkeklerden daha yüksek testosteron seviyelerine ve daha iyi semen kalitesine sahiptir. (5, 6, 7)

Fiziksel olarak aktif erkekler, hareketsiz erkeklerden daha iyi semen kalitesine ve daha yüksek testosteron seviyelerine sahiptir.

Ancak çok fazla egzersiz yapılması, testosteron seviyelerini tam tersi etkiyle düşürebilir. Doğru miktarda çinko almak, aşırı egzersizin testosteron hormonunu düşürme riskini en aza indirebilir. (8, 9, 10)

Nadiren egzersiz yapan hareketsiz bir erkekseniz ve doğurganlığınızı artırmak istiyorsanız, fiziksel olarak aktif olmayı en önemli önceliklerinizden biri haline getirin.

C vitamini

Vücut, gıdayı enerjiye dönüştürürken kaçınılmaz bir yan ürün olarak serbest radikaller üretir. Ayrıca ağır egzersiz, sigara dumanı, hava kirliliği ve aşırı güneş ışığına maruz kaldıktan sonra da serbest radikaller oluşabilir.

Serbest radikaller çok yüksek seviyelere ulaştığında hücrelere ve genetik materyallere zarar verebilirler.

Antioksidanlar, hücrelerinize zarar verebilecek kararsız moleküller olan serbest radikalleri nötralize eden moleküllerdir.

En Yalın Haliyle “Antioksidan Nedir?”

C vitaminin, çok güçlü bir antioksidan olduğunu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiğini muhtemelen biliyorsunuzdur.

Bazı kanıtlar, C vitamini gibi antioksidan takviyeleri almanın doğurganlığı arttırabileceğini göstermektedir.

Oksidatif stres ve aşırı yüksek serbest radikal seviyeleri erkeklerde kısırlığa neden olabilir. (11, 12)

C vitamini gibi antioksidanlardan yeterince almak, bu zararlı etkilerin bazılarını önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca C vitamini takviyelerinin semen kalitesini artırabileceğine dair bazı kanıtlar da vardır.

İnfertil erkeklerde yapılan bir araştırma şunu gösterdi: 2 aya kadar günde iki kez 1000 mg C vitamini takviyesi almak: (13)

• Sperm hareketliliğini %92 ve
• Sperm sayısını %100’den fazla artırdı.
• Deforme olmuş sperm hücrelerinin oranını %55 oranında azalttı.

Hintli sanayi işçilerinde yapılan bir başka gözlemsel çalışmada ise, 3 ay boyunca haftada beş gün 1.000 mg C vitamini almanın; sperm hücrelerinde serbest radikallerin neden olduğu DNA hasarına karşı koruma sağlayabildiğini gösterdi. C vitamini takviyeleri, deforme olmuş sperm hücrelerinin sayısını azaltırken, sperm sayısını ve hareketliliğini de önemli ölçüde iyileştirdi. (14)

Antioksidan tedavi ile profilaksi, erkek kısırlığının önemli bir nedeni olan reaktif oksijen türlerinin (ROS) neden olduğu DNA hasarına karşı koruma sağlayabilir.

Tüm bu çalışmalar birlikte değerlendirildiğinde, oksidatif stres nedeniyle kısırlık sorunu yaşayan erkeklerde C vitamini almanın, doğurganlığın artmasına yardımcı olduğu sonucuna varılabilir. Ancak, herhangi bir kesin iddiada bulunulmadan önce kontrollü çalışmalara ihtiyaç vardır.

Rahatlayın ve stresi en aza indirin

Stresli hissettiğinizde havaya girmek zordur. Stres cinsel memnuniyetinizi azaltabilir ve doğurganlığınızı bozabilir. (15, 16, 17)

Kortizol hormonu, stresin bu olumsuz etkilerini kısmen açıklayabilir.

Uzun süre devam eden stres, kortizol seviyelerini yükseltir. Kortizolün testosteron hormonu üzerinde olumsuz etkileri vardır. (18, 19)

Kortizol yükseldiğinde, testosteron seviyeleri düşme eğilimindedir.

Şiddetli, açıklanamayan anksiyete tipik olarak ilaçla tedavi edilirken, daha hafif stres biçimleri gevşeme teknikleriyle azaltılabilir.

Anksiyete, endişe veya korku gibi hafif veya şiddetli olabilen bir huzursuzluk hissidir. Herkesin hayatının bir noktasında endişe duyguları vardır. Örneğin, bir sınava girme veya iş görüşmesi yaptırma konusunda endişeli ve huzursuz hissedebilirsiniz.

Doğada yürüyüşe çıkmak, meditasyon yapmak, egzersiz yapmak veya arkadaşlarla zaman geçirmek kadar basit yöntemler dahi stres yönetimini sağlayabilir.

D vitamini

D vitamini, cilt güneş ışığına maruz kaldığında üretilen, yağda çözünen bir vitamindir. Güneş ışığına yeteri kadar maruz kalmayan kişilerde D vitamini eksikliği görülebilir.

D vitamini, testosteron seviyelerini artırabilir. D vitamini hem erkek hem de kadın doğurganlığı için önemli olabilir.

Bir çalışmada, D vitamini eksikliği ile düşük testosteron seviyeleri arasında bir bağlantı bulundu. D vitamini eksikliği olan katılımcıların yaz güneşinde daha fazla zaman geçirdiklerinde, D vitamini ve testosteron seviyeleri yükselmiştir. (20)

D vitamini desteği, testosteron seviyelerini arttırabilir.

Düşük testosteron seviyeleri ve D vitamini eksikliği olan 65 erkekte yapılan kontrollü bir çalışma bu bulguları destekledi. 1 yıl boyunca her gün 3.000 IU D3 vitamini almak, testosteron seviyelerini yaklaşık %25 artırdı. (21)

Yüksek D vitamini seviyeleri, daha fazla sperm hareketliliğiyle bağlantılıdır, ancak kanıtlar henüz yeterli değil. (22, 23)

Zencefil

Zencefil, yüzyıllardır alternatif tıpta kullanılan ve bir baharattır. Zencefilin, sağlığa pek çok faydası vardır. Kolesterol seviyelerini düşürebilir. İltihaplanmayı azaltabilir.

Zencefil kısırlığı olan erkeklerde testosteron düzeylerini ve sperm sayısını artırabilir.

Farelerde yapılan bir çalışma, testosteronu artırabileceğini öne sürdü. (24)

Birkaç kemirgen hayvan çalışması, zencefilin testosteron seviyelerini ve cinsel işlevi olumlu yönde etkilediğini bulmuştur. 30 günlük bir çalışmada, araştırmacılar diyabetli sıçanlarda zencefilin testosteronu ve luteinize edici hormonu artırdığını buldular. (25)

Birkaç insan çalışmasından birinde, kısırlığı olan 75 erkek, 3 ay boyunca zencefil takviyesi aldı. Bu erkeklerin, testosteron seviyelerinde %17 artış yaşanmıştır. Ayrıca luteinleştirici hormon seviyeleri de neredeyse iki katına çıkmıştır. Sperm sağlığını ölçerken, sperm sayısında da %16’lık artış bulundu. (26)

Luteinleştirici hormon (LH), erkeklerde testosteron salgılanmasını uyarır. Aynı zamanda lutropin olarak da bilinen bu hormon, hipofizin ön lobunda üretilir. Glikoprotein yapıdadır. Kadınlarda ise ani bir artışla ovülasyonu (yumurtlama) başlatır ve korpus luteumun (sarı cisimcik) büyümesini sağlar.

Zencefilin testosterona nasıl fayda sağlayabileceği konusunda daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç vardır. Yine de zencefil yemek güvenlidir ve birçok başka sağlık yararı sağlayabilir.

Tribulus terrestris

Tribulus Terrestris (Demir Dikeni) erkeklerin doğurganlığını artırmak için sıklıkla kullanılan şifalı bir bitkidir.

Düşük sperm sayısına sahip erkeklerde yapılan bir araştırma, 2 ay boyunca günde iki kez 6 gram tribulus kökü almanın erektil fonksiyonu ve libidoyu iyileştirdiğini gösterdi. (27)

Araştırmalara göre, tribulus terrestris testosteron seviyelerini yükseltmez, ancak, testosteronun libido teşvik edici etkilerini artırabilir. (28, 29, 30)

Bununla birlikte, tribulus terrestrisin afrodizyak özelliklerini doğrulamak ve takviye olarak tribulus terrestris almanın uzun vadeli risklerini ve faydalarını değerlendirmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Çemen otu

Çemen otu (Trigonella foenum-graecum) bitkisinin vejetatif kısmı ve tohumları yüksek yem verimi ve kalitesinden dolayı yem bitkisi olarak kullanılmaktadır. Tohumları öğütülerek gıdalara lezzet vermek ve gıdaları korumak için baharat olarak kullanılmaktadır.

Çemen otu (Trigonella foenum-graecum); solunum yolları rahatsızlıklarında, şeker hastalığında, yüksek kolesterolde, şeker hastalığında ve antioksidan özellikleriyle de çeşitli tedavilerde kullanılabilmektedir. (31)

Haftada dört kez kuvvet antrenmanı yapan 30 erkekte yapılan bir çalışmada, günde 500 mg çemen özü almanın etkileri analiz edildi. Plasebo grubuna göre, çemen özü (Trigonella foenum-graecum) alan erkeklerin testosteron seviyelerinde önemli ölçüde artış yaşandı. Ayrıca çemen özü alan erkeklerin güçlerinde artış ve kilolarında azalış görüldü. (32)

60 sağlıklı erkekte yapılan bir başka çalışmada; 6 hafta boyunca her gün çemen otu özü ve minerallerinden yapılan bir takviye olan 600 mg Testofen almak, libido, cinsel performans ve gücü geliştirmiştir. (33)

Bu bulgular, 120 sağlıklı erkeğin katıldığı daha büyük bir çalışma ile doğrulandı. 3 ay boyunca her gün 600 mg Testofen almak, erektil fonksiyonu ve cinsel aktivite sıklığını iyileştirdi. Ayrıca, testosteron seviyelerini önemli ölçüde arttırmıştır. Trigonella foenum-graecum çekirdeği özü, sağlıklı orta yaşlı ve yaşlı erkeklerde olası androjen eksikliği semptomlarını azaltmak için güvenli ve etkili bir tedavidir, cinsel işlevi iyileştirir ve serum testosteronunu artırır. (34)

Tüm bu çalışmaların konsantre çemen özlerini incelediğini unutmayın. Yemek pişirmede ve bitki çayında kullanılan bütün çemen otunun bu kadar etkili olması olası değildir.

Çinko

Çinko; et, balık, yumurta ve kabuklu deniz ürünleri gibi hayvansal gıdalarda yüksek miktarlarda bulunan önemli bir mineraldir.

Yeterince çinko almak, erkek doğurganlığın temel taşlarından biridir.

Gözlemsel çalışmalar, çinko yetersizliğinin, düşük testosteron seviyeleri, düşük sperm kalitesi ve artan erkek kısırlığı riski ile ilişkili olduğunu göstermektedir. (35)

Çinko takviyesi almak, çinkosu düşük olanlarda testosteron seviyelerini ve sperm sayısını artırır. (36, 37, 38)

Sağlıklı sperm işlevi ve döllenme için yeterli çinkoya sahip olmak gerekir.

Ayrıca, yüksek derecede toksik çinko içeriği sperm kalitesi üzerinde olumsuz etkiye sahip olabilir. (36)

Aşırı egzersiz yapanlarda testosteron hormon seviyeleri düşmektedir. Çinko, aşırı egzersizle ilişkili azalmış testosteron seviyelerinin normalleşmesine yardımcı olabilir. (9, 10)

Kontrollü bilimsel çalışmaların bu gözlemsel bulguları doğrulaması gerekir.

Ashwagandha

Ashwagandha (Withania somnifera; Morsalkım), antik çağlardan beri Hindistan’da kullanılan şifalı bir bitkidir.

Ashwagandha öncelikle bir adaptojen olarak kullanılır, yani vücudunuzun stres ve kaygı ile başa çıkmasına yardımcı olur. (39)

Adaptojen: Vücudun strese uyum sağlamasına yardımcı olduğu düşünülen doğal bir maddedir. Bedensel süreçler üzerinde normalleştirici bir etki yapmaktır. İyi bilinen bir örnek ginsengdir.

Bir çalışmada, kısırlığı olan erkeklerde, ashwagandha’nın sperm kalitesi üzerindeki faydaları araştırıldı. 3 ay boyunca günde 5 gram ashwagandha alan katılımcıların testosteron seviyelerinde %10–22 artış yaşadı. Ayrıca katılımcıların %14’ünün partneri hamile kaldı. (40)

Başka bir çalışmaya göre ise ashwagandha; egzersiz performansını, direnci ve testosteron seviyelerini arttırırken yağlardan kurtulmaya da yardımcı olur. (41)

Şu anda, ashwagandha’nın, muhtemelen stres hormonu olan kortizolü azaltarak, stresli bireylerde testosteron seviyelerini artırmaya yardımcı olabileceği görülüyor.

Ashwagandha, testosteron seviyelerini artırarak erkek doğurganlığını artırabilir.

Düşük sperm hücre sayısına sahip erkeklerde yapılan bir araştırma, 3 ay boyunca günde 675 mg ashwagandha kökü ekstresi almanın doğurganlığı önemli ölçüde artırdığını göstermiştir. Spesifik olarak, çalışmanın başlangıcındaki seviyelere kıyasla

• sperm sayısını %167
• meni (semen) hacmini %53
• sperm hareketliliğini% 57

artırdı. Buna karşılık, plasebo tedavisi alanlar arasında minimum iyileşme tespit edildi. (42)

Artan testosteron seviyeleri, bu faydalardan kısmen sorumlu olabilir.

Bir kuvvet antrenmanı programını takiben, 57 genç erkekte yapılan bir araştırma, günlük 600 mg ashwagandha kökü ekstresi tüketmenin, plaseboya kıyasla testosteron seviyelerini, kas kütlesini ve kas gücünü önemli ölçüde artırdığını gösterdi. (43)

Bu bulgular, ashwagandha takviyelerinin sperm sayısını, sperm hareketliliğini, antioksidan durumunu ve testosteron seviyelerini iyileştirebileceğini gösteren gözlemsel kanıtlarla da desteklenmektedir. (44, 45)

Maca kökü

Maca kökü takviyeleri almak libidoyu, doğurganlığı ve cinsel performansı artırabilir. Geleneksel olarak, libido ve doğurganlığı artırma yeteneği için kullanılmaktadır.

Erkeklerde yapılan birkaç çalışmada, yaklaşık 3 ay boyunca 1.5 – 3 gram kurutulmuş maca kökü almanın, katılımcılar tarafından, cinsel istek veya libidoyu arttırdığı belirtilmiştir. (46, 47, 48)

Hafif sertleşme bozukluğu olan erkeklerde, 12 hafta boyunca 2,4 gram kurutulmuş maca kökü alan katılımcılar, sertleşme (erektil fonksiyon) ve cinsel sağlık açısından daha iyi hale geldiklerini belirtmişlerdir. (49)

Sağlıklı erkeklerde, 3 ay boyunca her gün 1.75 gram maca kökü tozu almak, sperm sayısını ve hareketliliğini arttırmıştır. (50)

Bu bulgular kısmen incelemelerle doğrulandı, ancak araştırmacılar kanıtların zayıf olduğunu ve kesin iddialarda bulunulmadan önce daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu da belirtmekteler. (51, 52)

Ek olarak, maca kökü takviyesi almak, testosteron seviyelerini etkilemiyor gibi görünüyor. 3 ay boyunca günde 1.5-3 gram maca kökü alan sağlıklı ve doğurgan erkeklerde, testosteron veya diğer üreme hormonları üzerinde hiçbir etkisi olmamıştır. (53)

Dehidroepiandrosteron (DHEA)

Dehidroepiandrosteron (DHEA), esas olarak adrenal bezleriniz tarafından üretilen bir hormondur. DHEA, piyasadaki en popüler testosteron arttırıcılardan biri olmasına rağmen, etkileri üzerindeki araştırmalar karışıktır.

DHEA, testosteron ve östrojen seviyelerini yönetmeye yardımcı olur. Birçok kişi testosteronu artırmak için DHEA takviyesi almaktadır.

Bazı araştırmalar, özellikle yaş ilerledikçe, DHEA takviyesi almanın testosteron seviyelerini artırabileceğini öne sürdü. (54, 55)

Bununla birlikte, çoğu takviyede olduğu gibi, sonuçlar karışıktır. Benzer DHEA dozajları kullanılan diğer çalışmalarda hiçbir etki bulunamadı. (56, 57, 58, 59)

DHEA’nın testosteron seviyeleri ve atletik performans üzerindeki etkileri net olmasa da, profesyonel sporlarda DHEA kullanımı yasaklanmıştır.

Diğer takviyelerin bazılarında olduğu gibi, DHEA veya testosteron seviyeleri düşük olanlara fayda sağlayabilir.

Diğer öneriler

Pek çok şey sperm sayısını ve doğurganlığı arttırmaya yardımcı olabilir, ancak sizin için neyin daha çok işe yarayacağı, doğurganlık sorunlarınızın nedenine bağlıdır.

Ayrıca unutmayın ki, genellikle doğurganlık sağlığı, genel sağlık durumuyla yakından ilişkilidir. Bu nedenle, sağlık durumunuzu iyileştiren herhangi bir şeyin doğurganlık yeteneklerinizi daha iyi hale getirmesi muhtemeldir.

• Fazla kilolardan kurtulun. Fazla kilolu olmak ile kısırlık ilişkilidir. Doktorunuz fazla kilolarınızın kısırlığınızla bağlantılı olabileceğinden şüphelenirse, kilo vermeyi ve nasıl kilo verebileceğinizi öğrenin. (60, 61, 62)
• Alkolden uzaklaşın. Testosteron seviyelerini düşürebileceği ve semen kalitesini bozabileceği için aşırı alkol tüketiminden kaçının. (63, 64)
• Yeteri kadar folat (folik asit) almalısınız. Birkaç çalışma, folat eksikliğinin semen kalitesini bozabileceğini göstermektedir. (65, 66)
• Kaliteli uyuyun. Yeterli uyku sağlığınızı korumak için çok önemlidir. Kalitesiz, yetersiz veya aşırı uyku da zayıf meni (semen) kalitesiyle ilişkilendirilmiştir. (67)

Kaliteli Uyku için “Kanıtlanmış Bilgiler”

• Ceviz yiyin. Ceviz gibi antioksidan açısından zengin birçok gıda, doğurganlığa fayda sağlıyor gibi görünüyor. (68)
• Antioksidan takviyeleri: Antioksidan takviyeleri de doğurganlığı arttırıyor gibi görünüyor. Bazı kanıtlar, koenzim Q10‘un semen kalitesini iyileştirdiğini göstermektedir. (69, 70)
• Çok fazla soya fasulyesi yemekten kaçının. Soya, izoflavon bakımından zengindir. İzoflavon, düşük semen kalitesiyle ilişkilendirilmektedir. (71)

Neler öğrendik

Kısırlık oldukça yaygındır ve dünya çapında birçok erkeği etkiler.

Doğurganlık sorunları yaşıyorsanız, yapabileceğiniz yegane şey genel sağlık durumunuzu iyileştirmeye ve geliştirmeye odaklanmaktır. Yukarıda anlatılan önerilen çoğu, sağlıklı bir yaşam tarzı oluşturmanın temelidir.

Bu öneriler çocuk sahibi olacağınızı garanti etmez. Ancak, çocuk sahibi olamamanızın nedeni beslenme bozukluğu veya testosteron eksikliği ise o zaman bu eksiklik giderilerek çocuk sahibi olma şansınız arttırılabilir.